เซ็มเบกวาง

เซ็มเบกวาง, ข้าวเกรียบกวาง หรือ ชิกะเซ็มเบ (ญี่ปุ่น: 鹿せんべい; โรมาจิ: Shika-senbei) เป็นอาหารสัตว์ในรูปลักษณ์ของข้าวเกรียบเซ็มเบที่จำหน่ายตามร้านค้าในสวนสาธารณะนาระในเมืองนาระเพื่อให้นักท่องเที่ยวใช้สำหรับป้อนเป็นอาหารให้ (กวางซีกา) ที่อาศัยอยู่โดยรอบสวนสาธารณะนาระ

เซ็มเบกวางและกวาง

ภาพรวม

ลูกค้าร้านน้ำชาให้อาหารกวาง (ยามาโตะ เมโชะ ซูเอะ, ค.ศ. 1791)

เซ็มเบกวางมัดด้วยแถบกระดาษสีขาวไขว้เป็นรูปกากบาทพร้อมตรารับรอง

เซ็มเบกวางมีประวัติศาสตร์อันยาวนาน กล่าวกันว่ามีจำหน่ายตั้งแต่ช่วงต้นคริสต์ทศวรรษ 1670 ในช่วงต้นยุคเอโดะ ในหนังสือภาพยามาโตะ เมโชะ ซูเอะ (大和名所図会; แปลว่า "รวมภาพสถานที่ที่มีชื่อเสียงของยามาโตะ") ซึ่งตีพิมพ์ในปี ค.ศ. 1791 ในภาพร้านน้ำชาที่คาซูงะ (春日) แสดงภาพที่ลูกค้าร้านน้ำชากำลังให้อาหารกวาง (ซึ่งมีลักษณะคล้ายข้าวเกรียบเซ็มเบ)

ชื่อ "ชิกะเซ็มเบ" (เซ็มเบกวาง) ในปัจจุบันเป็นเครื่องหมายการค้าจดทะเบียนของมูลนิธิอนุรักษ์กวางนาระ (奈良の鹿愛護会) โดยมูลนิธิจำหน่ายเฉพาะเซ็มเบกวางที่มีตรารับรองเท่านั้น การผลิตและจำหน่ายเซ็มเบกวางดำเนินการโดยบริษัทที่แยกต่างหาก การติดตรารับรองให้กับเซ็มเบกวางเริ่มขึ้นในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 1913 ในสมัยของมูลนิธิอนุรักษ์กวางชินโรกุ (神鹿保護会) ซึ่งเป็นมูลนิธิรุ่นแรกของมูลนิธิอนุรักษ์กวางนาระ เพื่อหารายได้ให้กับมูลนิธิ ในเวลานั้นจังหวัดนาระออกคำสั่งห้ามจำหน่ายเซ็มเบกวางที่ไม่มีตรารับรอง เซ็มเบกวางอย่างเป็นทางการเป็นเซ็มเบหลายแผ่นซ้อนกันที่มัดรวมกันด้วยแถบกระดาษที่มีตรารับรองเป็นสัญลักษณ์รูปกวาง แต่ก็มีบางแห่งที่จำหน่ายเซ็มเบกวางอย่างไม่เป็นทางการที่มัดรวมด้วยกระดาษธรรมดา แถบกระดาษที่มีตรารับรองทำจากเยื่อกระดาษ 100% พิมพ์ด้วยหมึกถั่วเหลือง และติดด้วยกาวที่กินได้ ทั้งนี้เพื่อไม่ให้เกิดอันตรายกับกวางหากถูกกินเข้าไปด้วย การขายตรารับรองสร้างรายได้ประมาณ 30 ล้านเยนต่อปีซึ่งนำไปใช้เพื่อสนับสนุนกิจกรรมของมูลนิธิอนุรักษ์กวางนาระ และยังใช้ในการจัดการอุปกรณ์ช่วยเหลือกวางที่ได้รับบาดเจ็บและช่วยในการทำคลอดให้กวาง

เซ็มเบกวางมีราคา 100 เยนจนถึงปี ค.ศ. 1991 มีราคา 150 เยนจนถึงปี ค.ศ. 2019 และมีราคา 200 เยนตั้งแต่เดือนตุลาคม ค.ศ. 2019 เป็นต้นไป แม้ว่าราคาของเซ็มเบกวางไม่เพิ่มขึ้นหลังการขึ้นในเดือนเมษายน ค.ศ. 2014 แต่ผู้ผลิตเซ็มเบกวางบางรายก็ทำให้เซ็มเบกวางมีขนาดเล็กลงหรือบางลงก่อนมีการขึ้นภาษี

คำภาษาอังกฤษที่ใช้เรียกเซ็มเบกวางมีการสะกดที่แตกต่างกันไปขึ้นกับร้านค้า เช่นเรียกว่า "Deer Snack" (แปลว่า "ขนมกวาง")

ส่วนผสมและรสชาติ

ส่วนผสมที่ใช้ทำเซ็มเบกวางมีเพียงและแป้งสาลี โดยใช้รำข้าวใหม่ที่ไม่มีน้ำมันเพื่อป้องกันไม่ให้ไหม้ ส่วนผสมเหล่านี้ทำให้เซ็มเบกวางไม่เป็นอันตรายต่อมนุษย์หากรับประทานเข้าไป แต่เนื่องจากเป็นอาหารสำหรับกวาง จึงไม่มีการแต่งรสและไม่ใส่วัตถุกันเสียหรืออื่น ๆ และยังก็ไม่มีการกำหนด ดังนั้นจึงปลอดภัยมากกว่าหากมนุษย์ไม่กินเซ็มเบกวางเข้าไป อย่างไรก็ตาม รสชาติของเซ็มเบกวางเมื่อมนุษย์กินเข้าไปนั้น กล่าวกันว่าเซ็มเบที่เพิ่งอบใหม่จากโรงงานนั้นมีกลิ่นหอมและมีรสหวานอร่อย แต่ไม่มีรสชาติอื่นนอกเหนือจากนั้นและกลืนได้ยาก และยังกล่าวกันว่ามีเศษรำข้าวตกค้างในช่องปากทำให้เกิดรสชาติไม่ดีติดอยู่ในปากและคอ

กวางในสวนสาธารณะนาระเป็นสัตว์ป่าและไม่ได้เพาะพันธุ์ให้เหมาะกับการกินเซ็มเบกวาง อาหารหลักของกวางเหล่านี้คือหญ้าและพืชอื่น ๆ สัตวแพทย์ของมูลนิธิอนุรักษ์กวางนาระระบุว่ากวางกินหญ้าประมาณ 5 กิโลกรัมต่อวัน และแม้ว่าเซ็มเบกวางจะมีคุณค่าทางโภชนาการสูง แต่เซ็มเบกวางที่มีน้ำหนักเพียงชิ้นละ 3-4 กรัมก็เหมือนเป็นเพียง "ของว่าง" ของพวกมันเท่านั้น แม้กินไปหลายสิบชิ้นก็ตาม

วิธีการให้เซ็มเบกวาง

ตามปกติ กวางมักจะไปรวมกลุ่มที่ร้านขายเซ็มเบกวางเพื่อดูลูกค้าที่จ่ายเงินซื้อเซ็มเบกวาง โดยเฉพาะในฤดูหนาวที่อาหารไม่เพียงพอจะมีฝูงกวางอยู่รอบ ๆ ร้านขายเซ็มเบกวางมากกว่าฤดูอื่น ๆ เพื่อรอลูกค้ามาซื้อเซ็มเบกวาง บางครั้งผู้ให้เซ็มเบกวางจะถูกล้อมรอบด้วยกวางมากกว่าสิบตัว กล่าวกันว่า "กวางในสวนสาธารณะนาระจะไม่กินเซ็มเบกวางที่กำลังวางขายที่ร้าน แม้ว่าจะเห็นอยู่โต้ง ๆ และวางซ้อนกันอยู่ก็ตาม" แต่ไม่จำเป็นต้องเป็นเช่นนั้นเสมอไป (ดูหัวข้อถัดไป) หากผู้ให้เซ็มเบกวางใช้เวลานานเกินไปในแกะแถบกระดาษที่มัดเซ็มเบกวางออก กวางอาจจะใช้หัวมาดุนตัวผู้ให้เบา ๆ หรืออาจใช้ปากงับดึงเสื้อผ้าหรือเพื่อเร่งผู้ให้ ดังนั้นแทนที่จะแกะแถบกระดาษที่มัดเซ็มเบกวางออก การบิดมัดเซ็มเบกวางในแนวขวางให้แถบกระดาษฉีกออกและดึงแถบกระดาษออกมาจะรวดเร็วและปลอดภัยมากกว่า

หากผู้ให้ค่อย ๆ ถอยหลังและจึงให้เซ็มเบกวาง ก็จะสามารถให้เซ็มเบกวางแก่กวางแต่ละตัวได้ทีละตัว หากผู้ให้ไม่ให้เซ็มเบกวางในทันทีและชูเซ็มเบกวางขึ้นสูง กวางบางตัวจะผงกหัวขึ้นลงเหมือนพยักหน้า เป็นกิริยาที่เร่งผู้ให้ให้ป้อนเซ็มเบกวางเร็ว ๆ หากผู้ให้หยอกล้อกวางมากเกินไปกวางก็จะโกรธ อาจใช้เขาเข้าโจมตีผู้ให้ ใช้ขาหน้าเตะผู้ให้ หรืออาจกัดผู้ให้ได้ เด็กเล็กต้องระมัดระวังเป็นพิเศษเวลาให้เซ็มเบกวางเพราะกวางสามารถเลียได้ พวกกวางคุ้นเคยกับมนุษย์แต่ไม่ได้ถูกเลี้ยง ผู้ให้เซ็มเบกวางจึงควรเข้าใจในเรื่องนี้ เมื่อเซ็มเบกวางหมด ให้แบมือออกชูให้กวางดูเพื่อให้กวางรู้ว่าเซ็มเบกวางหมดแล้ว หากผู้ให้เก็บเซ็มเบกวางที่เหลือครึ่งหนึ่งไว้ในก็ไม่มีประโยชน์เพราะกวางได้กลิ่นว่ายังมีเซ็มเบกวางเหลืออยู่ในนั้น อย่างไรก็ตามหากผู้ให้เพิกเฉยกวางและเดินไปอย่างรวดเร็ว กวางส่วนใหญ่จะยอมแพ้และจากไปในที่สุด

ความเชื่อที่ว่า "กวางไม่โจมตีร้านเซ็มเบกวาง"

กวางนาระไม่กินเซ็มเบกวางที่วางอยู่ที่ร้านจริงหรือ?

มูลนิธิอนุรักษ์กวางนาระแสดงความเห็นโต้แย้งข่าวลือที่ว่า "กวางนาระไม่โจมตีร้านเซ็มเบกวาง" ตามคำให้การของมูลนิธิอนุรักษ์กวางนาระและพนักงานขายเซ็มเบกวาง ในความเป็นจริงแล้ว ในวันที่มีนักท่องเที่ยวน้อย กวางจะหาโอกาสที่จะขโมยเซ็มเบกวางจากร้าน โดยเฉพาะพนักงานขายที่ไม่มีประสบการณ์จะตกเป็นเป้าหมายได้ง่าย ในทางกลับกันในวันที่นักท่องเที่ยวเป็นจำนวนมาก แม้จะให้เซ็มเบกวางในช่วงบ่ายแต่กวางก็ไม่กิน พนักงานขายจะ "สอน" กวางไม่ให้กินเซ็มเบกวางจากร้านโดยตรงด้วยการปรบมือและการ "บอกด้วยปากให้ฟัง" กล่าวกันว่ามีพนักงานขายบางคนแจกเซ็มเบกวางที่แตกหักและไม่สามารถขายได้ให้กับกวาง ไม่ว่าในกรณีใด กวางซึ่งเป็นสัตว์ป่าสามารถโจมตีร้านขายเซ็มเบกวางได้ และความสัมพันธ์ที่ดูเหมือนเป็นนั้นเป็นผลมาจากความพยายามของพนักงานขายในการทำความเข้าใจกับกวางว่าจะสามารถรับเซ็มเบกวางอย่างสันติได้อย่างไร

กิจกรรม

การแข่งขันขว้างเซ็มเบกวางจัดขึ้นทุกปีที่ภูเขาวากากูซะตั้งแต่ปี ค.ศ. 1993 โดยได้รับการสนับสนุนจากสมาคมส่งเสริมการท่องเที่ยวภูเขาวากากูซะแห่งนาระ (奈良若草山観光振興会) การแข่งขันนี้จัดขึ้นในชื่อ "การแข่งขันฉลองการเปิดฤดูกาลปีนเขา" (山開き記念大会) หรือ "การแข่งขันช่วงหยุดฤดูใบไม้ผลิ" (春休み大会) ในช่วงวันเปิดฤดูกาลปีนเขาที่ภูเขาวากากูซะ (วันวสันตวิษุวัต) และยังมีการจัดการแข่งขันครั้งอื่น ๆ ในชื่อ "การแข่งขันช่วงสัปดาห์ทอง" (ゴールデンウィーク大会) และ "การแข่งขันช่วงหยุดฤดูร้อน" (夏休み大会) ค่าเข้าร่วมการแข่งขันคนละ 300 เยน การแข่งขันจะใช้เซ็มเบกวางขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 20 เซนติเมตรในการแข่งขัน สถานที่จัดการแข่งขันไม่มีการกั้นบริเวณไว้ และกลิ่นของเซ็มเบกวางก็ดึงดูดกวางมากกว่าปกติ ด้วยเหตุนี้จึงมีกติกาอย่าง "ถ้ากวางกินเซ็มเบกวางที่ถูกขว้าง ให้บันทึกระยะทางถึงขาหน้าข้างขวาของกวางตัวที่กินเซ็มเบกวางชิ้นนั้น" และ "ปล่อยให้เซ็มเบกวางที่วัดระยะทางแล้วไว้ที่เดิมเพื่อให้กวางได้กิน"

ระยะทางที่เซ็มเบร่อนไปได้นั้นไม่เพียงขึ้นกับวิธีขว้างเท่านั้น แต่ยังขึ้นกับทิศทางลมและความเร็วลมในวันนั้น ๆ ด้วย ผู้เข้าร่วมแข่งขันที่ขว้างเซ็มเบกวางได้ระยะเกินเส้น 20 เมตรจะได้รับของขวัญที่ระลึก มีการช่วงชิงตำแหน่งอันดับสูงสุดในช่วงระยะประมาณ 40 เมตรขึ้นไป โดยผู้ชนะเลิศจะได้รับถ้วยรางวัลรูปเขากวาง ในการแข่งขันแต่ละครั้งมีผู้เข้าร่วมประมาณ 500 ถึง 700 คน และบางคนเคยชนะเลิศถึง 5 ครั้ง

เว็บไซต์ทางการของการแข่งขันขว้างเซ็มเบกวางระบุว่าสถิติการขว้างเซ็มเบกวางระยะไกลที่สุดตลอดกาลคือ 74.55 เมตรจากการแข่งขันพิเศษในช่วงหยุดฤดูร้อนในเดือนสิงหาคม ค.ศ. 2008 (ข้อมูล ณ วันที่ 15 กรกฎาคม ค.ศ. 2024)

ดูเพิ่ม

• กวางซีกา
• สวนสาธารณะนาระ
• ภูเขาวากากูซะ
• ศาลเจ้าคาซูงะ - กวางผู้เป็นผู้ส่งสารของเทพเจ้า
• เซ็มเบ

หมายเหตุ

1. กวางในบริเวณสวนสาธารณะนาระได้รับการคุ้มครองเสมือนเป็นกวางศักดิ์สิทธิ์หรือชินโรกุ (神鹿) ซึ่งเป็นผู้ส่งสารของศาลเจ้าคาซูงะ

อ้างอิง

1. 企画展示「奈良のシカ」（地域システム科学講座）^[]
2. もがみ (2005-11-18). "鹿せんべいって人も食べられる?". . สืบค้นเมื่อ 2015-07-02.
3. 大日本名所図会刊行会 (1919), 大日本名所図会. 第1輯 第3編, 大日本名所図会刊行会, p. 42
4. 登録番号第2386385号。
5. 浜田知宏 (2014-04-12). "奈良の鹿せんべい小さく薄く 消費増税でシカたなく?". . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2014-05-14. สืบค้นเมื่อ 2014-05-14.
6. 奈良県史編集委員会編集『奈良県史 第二巻 動物・植物』名著出版、（2年）、18ページ。
7. "奈良に住んでいるのですから～・・・おさえておきたい鹿さんのこと | 奈良ですョ！ 鹿さん特集| まいぷれ[奈良]". まいぷれ「奈良」 (ภาษาญี่ปุ่น). สืบค้นเมื่อ 2023-04-24.
8. 桑島浩任 (2015-06-28). "ならズーム「奈良のシカはせんべい販売所襲わない」デマの陰に"見えない努力"". 奈良県版. . 26面. ／ 桑島浩任 (2015-06-28). "奈良のシカはせんべい販売所襲わない」はデマ…日々展開される人とシカの"見えない戦い"". The Sankei Shimbun & SANKEI DIGITAL. สืบค้นเมื่อ 2016-03-12.
9. 永野春樹 (2010), 奈良の鹿「鹿の国」の初めての本, あおによし文庫 (初版第1刷 ed.), 京阪奈情報教育出版株式会社, ISBN 
10. """神の使い"「奈良のシカ」捕殺に賛否…増えすぎて獣害、人との共生の境界は". 産経新聞. 2017-11-15. สืบค้นเมื่อ 2018-04-04.
11. 一般財団法人奈良の鹿愛護会. "「奈良のシカ」について". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-12-15. สืบค้นเมื่อ 2018-04-04.
12. ""シカせんべい"じらされ人の手を噛む…奈良公園のシカ、人的被害が過去最多　中国人の相談６割超". 産経新聞. 2018.3.7. สืบค้นเมื่อ 2018-04-03. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= ((help))
13. "鹿からのお願い「じらさず、すぐちょうだい」　外国人けが防止に鹿せんべいのやり方指南の看板　奈良公園、３カ国語で". 産経新聞. 2018-04-03. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-11-01. สืบค้นเมื่อ 2018.4.3. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
14. 鹿せんべいとばし大会・ルール（2024年7月15日閲覧）
15. 清水宗和：鹿せんべい しかと投げよ◇四半世紀紀続く「とばし大会」ほのぼのルール、勝負白熱『』朝刊（平成30年）3月14日（文化面）
16. 鹿せんべいとばし大会・歴代の記録（2024年7月15日閲覧）

แหล่งข้อมูลอื่น

• มูลนิธิอนุรักษ์กวางนาระ
• การแข่งขันขว้างเซ็มเบกวาง