เจ้าอุตรการโกศล (ศุขเกษม ณ เชียงใหม่)

ร้อยตรี เจ้าอุตรการโกศล มีนามเดิมว่า เจ้าน้อยศุขเกษม (ไทยถิ่นเหนือ: ) (พ.ศ. 2423 - พ.ศ. 2456) เป็นราชโอรสองค์ใหญ่ในพลตรีเจ้าแก้วนวรัฐ สมรสกับ พระญาติในราชวงศ์ทิพย์จักร มีบรรดาศักดิ์เป็น "เจ้าอุตรการโกศล" ถือศักดินา 1,600

เจ้าอุตรการโกศล (ศุขเกษม ณ เชียงใหม่)
กรมการพิเศษเมืองนครเชียงใหม่
เกิด	พ.ศ. 2423
ถึงแก่กรรม	20 มีนาคม พ.ศ. 2456 (33 ปี)
ภริยา	เจ้าบัวชุม ณ เชียงใหม่
ราชสกุล	ณ เชียงใหม่
ราชวงศ์	ทิพย์จักร
เจ้าบิดา	เจ้าแก้วนวรัฐ
เจ้ามารดา	เจ้าจามรีวงศ์

เจ้าน้อยศุขเกษม ถูกกล่าวถึงในบทเพลง มะเมี้ยะ ของจรัล มโนเพ็ชร ซึ่งกล่าวถึงตำนานรักต้องห้ามระหว่างเจ้าชายเมืองเหนือกับมะเมียะ สาวชาวพม่า แห่งเมืองมะละแหม่ง ที่จบลงด้วยความเศร้า

ประวัติ

เจ้าน้อยศุขเกษม ประสูติเมื่อปี พ.ศ. 2423 เป็นราชโอรสองค์ใหญ่ในเจ้าแก้วนวรัฐกับแม่เจ้าจามรีมหาเทวี มีน้องสาวและน้องชายร่วมพระมารดา คือ เจ้าบัวทิพย์ และเจ้าวงษ์ตะวัน ในปี พ.ศ. 2441 ในวัย 15 ปีก็ถูกส่งตัวไปศึกษายังโรงเรียนเซนต์แพทริคในเมืองมะละแหม่งของพม่า และได้พบรักกับมะเมียะแม่ค้าสาวชาวพม่าในปี พ.ศ. 2445 จนกระทั่งได้ใช้ชีวิตอยู่ร่วมกันฉันสามีภรรยา ด้วยความสนับสนุนของทางบ้านของมะเมียะ

หลังจากเรื่องเจ้าศุขเกษมไปคบหากับสาวพม่าได้ยินมาถึงคุ้มเชียงใหม่ เจ้าศุขเกษมก็ถูกเรียกกลับเชียงใหม่ในปีพ.ศ. 2446 โดยมะเมียะปลอมตัวเป็นผู้ชายติดตามขบวนมาและให้คนสนิทปิดเรื่องนี้เป็นความลับ หลังจากเรื่องแดง มะเมี๊ยะซึ่งเป็นคนพม่าและมีฐานะยากจน ก็ถูกคุ้มเชียงใหม่บีบบังคับให้แยกทางจากเจ้าศุขเกษมอย่างเด็ดขาด โดยเจ้าดวงเดือน ณ เชียงใหม่ เคยให้สัมภาษณ์ต่อตำนานดังกล่าว ซึ่งเจ้าดวงเดือนรับฟังมาจากเจ้าแก้วนวรัฐ ความว่า:

ได้ข่าวจากเชียงตุงว่า…ไปเฮียนหนังสือมันก็บ่เฮียน ไปเมาสาวเหีย ถ้ามีลูกมีเต้าจะเยี๊ยะจะได เพราะว่าเขาต้องมาสืบความเป็นเจ้าหลวงต่อนะ มันบ่เฮียนหนังสือ เอามันกลับมาเหีย ก็เลยเอากลับมา มาก็มากันสองคน คนหนึ่งปลอมเป็นผู้ชายมาคือมะเมี๊ยะ มาแล้วก็บอกว่ามันอยู่กันบ่ได้เลย ก็เลยบอกว่าให้เอาอีมะเมี๊ยะไปส่งเหีย

— เจ้าดวงเดือน ณ เชียงใหม่

มีผู้พยายามเสนอว่า การที่เจ้าศุขเกษมและมะเมียะต้องแยกทางกัน เพราะมะเมียะเป็นคนในบังคับอังกฤษเกรงจะเป็นปัญหาทางการเมืองระหว่างประเทศนั้น นักวิชาการได้ศึกษาค้นคว้าแล้วสรุปว่าไม่มีมูล ดังที่ เจ้าอินทนนท์ ณ เชียงใหม่ สมรสกับเจ้าสุคันธา ณ เชียงตุง ก็ไม่เป็นปัญหาทางการเมืองแต่อย่างใด

เจ้าศุขเกษมได้เข้าพิธีสมรสกับ เจ้าศุขเกษมมีอุปนิสัยไม่เอาการเอางาน ชอบแต่สุรา ด้วยเหตุฉะนี้จึงได้รับแต่งตั้งเป็นเพียง "เจ้าอุตรการโกศล" ซึ่งไม่มีสิทธิขึ้นครองนครต่อเนื่องจากไม่ใช่ตำแหน่งเจ้าขันห้าใบ เจ้าศุขเกษมถึงแก่กรรมด้วยโรคเส้นประสาทพิการเรื้อรัง เมื่อวันที่ 20 มีนาคม พ.ศ. 2456 สิริอายุ 33 ปี (นับแบบปัจจุบันตรงกับ พ.ศ. 2457) โดยมีพิธีปลงศพ ในวันที่ 31 สิงหาคม ของปีเดียวกัน

ลำดับสาแหรก

พงศาวลีของเจ้าอุตรการโกศล (ศุขเกษม ณ เชียงใหม่)

16. พระยาคำฟั่น               8. พระยาราชวงศ์ (มหาพรหมคำคง)                       17. แม่เจ้าเนตรนารีไวย               4. พระเจ้าอินทวิชยานนท์                             9. แม่เจ้าคำหล้า                       2. เจ้าแก้วนวรัฐ                                   10. น้อยดี                       5.                             11. กาบแก้ว                       1. เจ้าอุตรการโกศล (ศุขเกษม ณ เชียงใหม่)                                         24. พระเจ้ากาวิละ               12. เจ้าราชบุตร (สุริยฆาต ณ เชียงใหม่)                       25. แม่เจ้าโนจาราชเทวี               6. เจ้าราชภาคินัย (แผ่นฟ้า ณ เชียงใหม่)                             3. เจ้าจามรีวงศ์                                   28. เจ้าฟ้าชายสามจุฬามณีสิริเมฆภูมินทร์               14. เจ้ามหาพรหม สิโรรส                       7. เจ้าเรือนคำ สิโรรส                             30. เจ้าบุรีรัตน์ (กาวิละ ณ เชียงใหม่)               15. เจ้าศรีแก้ว ณ เชียงใหม่

อ้างอิง

1. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-03-01. สืบค้นเมื่อ 2021-08-10.
2. มะเมี๊ยะ : เรื่องเก่าที่ต้องมองใหม่ สมฤทธิ์ ลือชัย. ศิลปวัฒนธรรม ฉบับ 2555. 20 ธันวาคม 2559
3. วรชาติ มีชูบท, เจ้านายฝ่ายเหนือ และตำนานรักมะเมีย, กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊ค, 2556
4. "ข่าวตาย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 30 (ง): 3080. 29 มีนาคม 2456. สืบค้นเมื่อ 21 กุมภาพันธ์ 2562. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

แหล่งข้อมูลอื่น

• เจ้าอุตรการโกศล (ศุขเกษม ณ เชียงใหม่) 2009-10-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน