เจ้าจอมละม้าย ในรัชกาลที่ 5

เจ้าจอมละม้าย ในรัชกาลที่ 5 (พ.ศ. 2399 - 19 มีนาคม 2476) เป็นบาทบริจาริกาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นธิดาของพระยาอนุชิตชาญไชย (พึ่ง สุวรรณทัต) ที่เกิดแต่คุณหญิงเกษร ต่อมาได้เข้าถวายตัวต่อรัชกาลที่ 5

เจ้าจอมละม้าย ในรัชกาลที่ 5
เกิด	ละม้าย สุวรรณทัต พ.ศ. 2399
ถึงแก่กรรม	19 มีนาคม 2476
สามี	พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
บิดา	พระยาอนุชิตชาญไชย (พึ่ง สุวรรณทัต)
มารดา	คุณหญิงเกษร

ประวัติ

เจ้าจอมละม้าย เป็นธิดาของพระยาอนุชิตชาญไชย (พึ่ง สุวรรณทัต) ที่เกิดแต่คุณหญิงเกษร มีพี่สาวอีกคนชื่อเจ้าจอมจำเริญ เป็นเจ้าจอมในรัชกาลเดียวกัน ท่านทั้งสองเป็นธิดาของพระยาอนุชิตชาญชัย(พึ่ง สุวรรณทัต) จางวางกรมพระตำรวจขวา มารดาชื่อคุณหญิงเกษร เป็นธิดาพระยาสุนทรบุรีศรีพิชัยสงคราม (เสือ) ต้นสกุล สุนทรศารทูล คุณจอมละม้ายมีพี่น้องร่วมบิดามารดา ๔ ท่านคือเจ้าจอมจำเริญ เจ้าจอมละม้าย พระยาธรรมศาสตร์นาถประนัย(จุ้ย สุวรรณทัต) และคุณหญิงเชย ภรรยาพระยาอนุชิตชาญชัย (สาย สิงหเสนี) มีประวัติแค่นี้ ไม่มีประวัติเมื่อท่านไปอยู่ในวัง

เจ้าจอมละม้าย ถือเป็นครูสอนนาฏศิลป์ที่มีฝีมือท่านหนึ่ง ท่านได้รับการถ่ายทอดจากละครหลวงสายรัชกาลที่ ๒ เรื่องอิเหนา และเป็นละครหลวงในสมัยรัชกาลที่ ๔ ในช่วงพ.ศ. ๒๔๒๕ เจ้าจอมละม้ายได้เป็นครูละครซ้อมเรื่องอิเหนาให้กับเจ้านายต่าง ๆ ไว้สำหรับการแสดงสมโภชเฉลิมพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท การระบำกิ่งไม้เงินไม้ทองหน้าม่านเป็นการแสดงรูปแบบใหม่ที่ถือกำเนิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๔ ซึ่งเจ้าจอมละม้ายท่านได้มีท่วงท่าการรำกิ่งไม้เงินกิ่งไม้ทองได้งามเลิศ และยังจัดท่ารำฝรั่งคู่ได้อย่างงดงาม จนการรำเป็นท่าแบบฉบับของเจ้าจอมละม้ายไปในที่สุดคือ ท่ารำฉุยฉายนางถือกิ่งไม้เงินทอง (สองนางเนื้อเหลือง) ไปในที่สุด

เมื่อละครฝ่ายวังสวนกุหลาบเริ่มมีการหัดนางในมีการคัดสรรครูละครหลวงมาต่อท่ารำให้กับละครวังสวนกุหลาบด้วย ซึ่งสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงนครราชสีมาท่านก็โปรดให้เรียกเจ้าจอมละม้ายเข้ามาสอน เนื่องจากเป็นละครที่ได้รับท่วงท่าสมัยรัชกาลที่ ๒ โดยลูกศิษย์ที่สอนคือ ครูเฉลย ศุขวณิชย์ (ตัวพระ)

ภายหลังจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 เจ้าจอมละม้ายจึงได้ย้ายออกมาพำนักอยู่นอกพระราชวังดุสิต กระทั่งถึงแก่อนิจกรรมด้วยโรคชราเมื่อวันที่ 19 มีนาคม 2476 อายุ 77 ปี

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2439 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 3 ตติยจุลจอมเกล้า (ต.จ.) (ฝ่ายใน)
• พ.ศ. 2447 : เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 4 ชั้นที่ 5 (ม.ป.ร.5)
• พ.ศ. 2451 - เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 3

อ้างอิง

1. http://www.reurnthai.com/index.php?topic=5259.0
2. http://www.reurnthai.com/index.php?topic=5259.0
3. ข่าวตาย
4. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 21 (32): 570. 6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2447. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2015-10-02. สืบค้นเมื่อ 2020-02-10. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= ((help))
5. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลปัจจุบันฝ่ายใน 2011-11-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๒๕, ตอน ๓๙, ๒๗ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๕๑, หน้า ๑๑๕๓