เจ้าจอมมารดาศิลา

เจ้าจอมมารดาศิลา เป็นพระสนมในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย

เจ้าจอมมารดาศิลา
เกิด	ไม่ปรากฏ
เสียชีวิต	ไม่ปรากฏ
คู่สมรส	พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย
บุตร	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวงศ์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระพิพิธโภคภูเบนทร์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระพิทักษเทเวศร์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงภูวเนตรนรินทรฤทธิ์ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอินทนิล
บิดามารดา	ไม่ทราบนาม (บิดา) ขรัวยายฟักทอง (มารดา)

ประวัติ

เจ้าจอมมารดาศิลาเกิดในสมัยกรุงธนบุรี เป็นธิดาของขรัวยายฟักทอง ซึ่งเป็นราชินิกุลบางช้าง (ราชินิกุลอันเป็นพระญาติวงศ์ในสมเด็จกรมพระอมรินทรามาตย์ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวงในรัชกาลที่ 2)

ขรัวยายฟักทองมารดาของเจ้าจอมมารดาศิลานั้นเป็นธิดาของขุนสนิทภิรมย์ กับท่านยายเชียง ซึ่งขุนสนิทภิรมย์นั้นเป็นบุตรชายท่านยายเจ้ามุก ส่วนท่านยายเชียงนั้นเป็นธิดาของท่านตาเจ้าแทน

ท่านตาเจ้าแทนและท่านยายเจ้ามุกเป็นพี่ยาและพี่นางของพระชนกทอง ณ บางช้าง พระชนกของ สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี ในรัชกาลที่ 1)

เจ้าจอมมารดาศิลาจึงเป็นพระญาติสนิทของสมเด็จกรมพระอมรินทรามาตย์ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวงในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2)

เจ้าจอมมารดาศิลารับราชการเป็นพระสนมในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ตั้งแต่ครั้งยังทรงพระยศเป็นสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร

ท่านเป็นต้นตำรับเพลงร้องแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โดยเล่ากันต่อๆมาว่า เวลาพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงพระราชนิพนธ์บทละครต่าง ๆ โดยมี กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ พระราชโอรส (ต่อมาคือ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว) ท่านสุนทรภู่ ฯลฯ เป็นผู้ร่วมงานกวีนิพนธ์นั้น เมื่อแต่งเป็นกลอนเสร็จก็จะมีพระราชกระแสรับสั่งให้เจ้าจอมมารดาศิลา เป็นผู้บรรจุเพลงขับร้องถวายเป็นการทดลองก่อน ในขณะเดียวกันก็โปรดเกล้า ฯ ให้ตั้งพระฉายขนาดใหญ่ขึ้น แล้วโปรดเกล้า ฯ ให้พระเจ้าลูกเธอ พระองค์เจ้าพนมวัน พระราชโอรสพระองค์ใหญ่ซึ่งประสูติแต่เจ้าจอมมารดาศิลาทรงประดิษฐ์ท่ารำไปพร้อมกัน โดยทรงรำอยู่หน้าพระฉาย หากเพลงและกระบวนรำเข้ากันดีแล้ว ก็โปรด ฯ ให้บันทึกไว้นับเป็นแบบอย่างการแต่งบทละครที่สมบูรณ์แบบที่สุด ซึ่งเริ่มต้นในรัชกาลที่ ๒ ไม่มีหลักฐานยืนยันว่า เจ้าจอมมารดาศิลา ได้เรียนการขับร้องมาจากครูท่านใด แต่เมื่อทราบว่าเป็นชาวบางช้าง อันเป็นเมืองแห่งนักดนตรีแล้วก็เชื่อได้ว่า คงจะเป็นผู้มีความรู้ความสามารถในเพลงการมาตามแนวของบรรพบุรุษอย่างแน่นอน ศิษย์ของท่านคือ หม่อมศิลา และหม่อมเปรม ในพระองค์เจ้าสิงหนาทราชดุรงค์ฤทธิ์ ทางขับร้องของเจ้าจอมมารดาศิลาตกทอดผ่านหม่อมศิลาผู้เป็นหลานสะใภ้ของท่านลงมายังนักร้องทุกคนในวังบ้านหม้อ อันได้แก่ หม่อมเจริญ หม่อมมาลัย หม่อมจันทร์ หม่อมคร้าม ฯลฯ ซึ่งเป็นหม่อมของเจ้าพระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์ (หม่อมราชวงศ์หลาน กุญชร) เจ้ากรมมหรสพในรัชกาลที่ 5 ซึ่งเป็นเหลนของคุณจอมมารดานั่นเอง

เจ้าจอมมารดาศิลาถึงแก่อนิจกรรมในรัชกาลที่ 3

พระราชบุตร

มีพระราชโอรส 3 พระองค์ พระราชธิดา 2 พระองค์ ตามลำดับพระชนมายุคือ

• พระองค์เจ้าหญิงวงศ์ (ประสูติ พ.ศ. ๒๓๓๔)
• พระองค์เจ้าชายพนมวัน (ประสูติ พ.ศ. ๒๓๓๗) ทรงกรมเป็นกรมพระพิพิธโภคภูเบนทรฯ เป็นต้นราชสกุล พนมวัน
• พระองค์เจ้าชายกุญชร (ประสูติ พ.ศ. ๒๓๔๑) ทรงกรมเป็น กรมพระพิทักษ์เทวศร์ ต้นราชสกุล กุญชร
• พระองค์เจ้าชายทินกร (ประสูติ พ.ศ. ๒๓๔๔) ทรงกรมเป็น กรมหลวงภูวเนตรนรินทรฤทธิ์ ต้นราชสกุล ทินกร
• พระองค์เจ้าหญิงอินทนิล (ประสูติ พ.ศ. ๒๓๕๗)

อ้างอิง

• หอสมุดและดลังความรู้ มหาวิทยาลัยมหิดล Card Screen [1]
• รายงานการวิจัย เรื่องคีตศิลปินไทยในสมัยรัตนโกสินทร์ หน้า 14 [2] 2016-03-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• บทความ เวียงวัง ตอนที่ 60 : คำนำหน้าพระนาม [3]