เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์

รองศาสตราจารย์ ว่าที่ร้อยตรี เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์ (ชื่อเล่น เอก) อาจารย์ประจำภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มีชื่อเสียงจากการเรียกร้องให้ตรวจสอบจีที200 และการต่อต้านวิทยาศาสตร์เทียมด้วยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์

เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์
เกิด	15 กุมภาพันธ์
การศึกษา	จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย (วท.บ.) มหาวิทยาลัยมหิดล (วท.ม.) มหาวิทยาลัยเอดินบะระ (ปร.ด.)
อาชีพ	อาจารย์ นักวิชาการ นักสื่อสารวิทยาศาสตร์
นายจ้าง	คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
มีชื่อเสียงจาก	การเรียกร้องให้ตรวจสอบจีที200 และการต่อต้านวิทยาศาสตร์เทียม

การศึกษา

เจษฎาศึกษาระดับประถมศึกษาและมัธยมศึกษาตอนต้นจากโรงเรียนสาธิตจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ต่อมาได้รับทุนการศึกษาจากโครงการพัฒนาและส่งเสริมผู้มีความสามารถพิเศษทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี สำเร็จการศึกษาระดับมัธยมศึกษาตอนปลายจากโรงเรียนบดินทรเดชา (สิงห์ สิงหเสนี) ต่อมาได้รับปริญญาวิทยาศาสตรบัณฑิต สาขาพันธุศาสตร์จากจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาเทคโนโลยีชีวภาพจากมหาวิทยาลัยมหิดล และปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาชีวโมเลกุลจากมหาวิทยาลัยเอดินบะระ

การทำงาน

หลังสำเร็จการศึกษา เจษฎาเข้าทำงานเป็นอาจารย์ที่ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย นอกจากการเป็นอาจารย์ด้านชีววิทยา เจษฎามีความสนใจในวิทยาศาสตร์แขนงต่าง ๆ

กรณีจีที200

หน่วยงานในประเทศไทยจัดซื้อจีที200 เพื่อใช้ในการตรวจหาอาวุธและระเบิดตั้งแต่ พ.ศ. 2548 – 2552 ในช่วงที่มีการใช้งานเครื่องดังกล่าว มีผู้ใช้พันทิป.คอมจำนวนหนึ่งติดตามสถานการณ์การใช้งานเครื่องดังกล่าวและตั้งข้อสงสัยว่าอุปกรณ์ดังกล่าวไม่น่าจะมีประสิทธิภาพ เจษฎาและจุฬา พิทยาภินันท์ นิสิตปริญญาเอก จึงร่วมกันเปิดเผยและร้องขอให้รัฐบาลตรวจสอบประสิทธิภาพของอุปกรณ์ดังกล่าว กระทั่งรัฐบาลในขณะนั้นได้แต่งตั้งคณะกรรมการตรวจสอบประสิทธิภาพของจีที200 และอัลฟา6 อุปกรณ์ลักษณะเดียวกัน ในการตรวจสอบวัตถุระเบิด โดยเจษฎาเป็นกรรมการ พบว่ามีความแม่นยำเทียบเท่าการคาดเดา จนมีการยกเลิกการใช้งานอุปกรณ์นี้

ในการอภิปรายร่างพระราชบัญญัติงบประมาณรายจ่ายประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2566 เมื่อวันที่ 2 มิถุนายน พ.ศ. 2565 จิรัฏฐ์ ทองสุวรรณ์ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พรรคก้าวไกล จังหวัดฉะเชิงเทรา อภิปรายถึงงบประมาณของกระทรวงกลาโหมที่ไม่พบในเอกสารงบประมาณว่ากองทัพบกได้ทำสัญญาว่าจ้างสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ให้ตรวจสอบจีที200 เมื่อเดือนมีนาคม เจษฎาจึงโพสต์เฟซบุ๊กตั้งข้อสงสัยต่อ สวทช. ถึงสาเหตุการรับตรวจเครื่องดังกล่าวทั้งที่ทราบอยู่แล้วว่าเป็นพลาสติกเปล่าและอาจทำให้ สวทช. เสียหายได้หากมีส่วนร่วม ต่อมาได้ให้สัมภาษณ์กับพีพีทีวีว่าไม่ควรให้มีการจ้างตรวจสอบในลักษณะนี้เนื่องจากไม่คุ้มค่ากับงบประมาณที่เสียไป ไม่เกิดประโยชน์ในการต่อสู่คดีในชั้นศาล และตั้งข้อสงสัยว่ากองทัพบกอาจนำผลตรวจไปใช้ดำเนินการจำหน่ายหรือนำกลับมาใช้โดยคิดว่าใช้ได้จริง

การต่อต้านวิทยาศาสตร์เทียมและนักสื่อสารวิทยาศาสตร์

เจษฎามักคอยหักล้างข้อเท็จจริงทางวิทยาศาสตร์บนเพจเฟซบุ๊กของตน จนมีสื่อติดต่อขอสัมภาษณ์ในประเด็นต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นในสังคม เช่น ภาพถ่ายที่มีรูปคล้ายวิญญาณ คราบคล้ายรอยพญานาค

เจษฎาเสนอกฎ 9 ข้อที่แสดงลักษณะของวิทยาศาสตร์เทียม เช่น การอ้างคนหมู่มาก การโจมตีตัวบุคคล

เจษฎาให้ความเห็นว่าคนไทยถูกหล่อหลอมให้มีความเชื่อในไสยศาสตร์ มีความศรัทธาในเทคโนโลยีจากการเปิดรับเทคโนโลยีจนละเลยการตั้งข้อสงสัยและการพิสูจน์ข้อเท็จจริง เจษฎาจึงกล่าวว่าต้องเลิก "ไม่เชื่ออย่าลบหลู่" แล้ว "ไม่เชื่อต้องพิสูจน์" เจษฎายังมองว่าขาดความสำคัญของกระบวนการคิดที่ไม่เป็นไปตามระเบียบวิธีแบบวิทยาศาสตร์ ขาดการวิพากษ์ เชื่อตามกัน เนื่องจากกระบวนการศึกษาที่ไม่เปิดให้มีการโต้แย้ง ทั้งยังยึดถือองค์ความรู้เดิมที่ได้รับการศึกษาโดยไม่ปรับตามการศึกษาใหม่ นอกจากนี้วิทยาศาสตร์ยังเป็นวิชาที่มีคำศัพท์เฉพาะทาง ต้องมีวิธีการสื่อสารวิทยาศาสตร์ให้คนทั่วไปเข้าใจง่าย เจษฎาได้พยายามปรับองค์ความรู้ให้เข้าใจง่ายและถ่ายทอดด้วยตนเอง

งานเขียน

เจษฎามีผลงานการเขียนและแปลหนังสือ ดังนี้

• เด่นดวงบริพันธ์, เจษฎา (2008). พืชจีเอ็ม : คำถามแห่งศตวรรษ. ศูนย์พันธุวิศวกรรมและเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ. ISBN .
• เด่นดวงบริพันธ์, เจษฎา (2012). วิวัฒนาการ = Evolution. สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. ISBN .
• พิทยาภินันท์, จุฬา (2012). จากนักวิทย์...สู่ชีวิตทหารรับจ้าง. โพสต์บุ๊กส์. ISBN . (เจษฎาเป็นผู้ร่วมเขียน)
• เด่นดวงบริพันธ์, เจษฎา (2013). วิทยา ตาสว่าง. โพสต์บุ๊กส์. ISBN .
• เด่นดวงบริพันธ์, เจษฎา (2014). หนึ่งทศวรรษของพืชจีเอ็มโอในทวีปยุโรป : ความหวาดกลัวและข้อเท็จจริง. บริษัท ยูโอเพ่น จำกัด. ISBN .
• Darwin, Charles (2015) [1809-1882]. The Origin of Species กำเนิดสปีชีส์. แปลโดย ชีววิวรรธน์, นำชัย; เลิศสกุลพาณิช, อุบลศรี; จันทร์เจ้า, จันทร์เพ็ญ; ต่อศักดิ์, ลีลานันท์; ณัฐพล, อ่อนปาน; แสวงผล, ศศิวิมล; เด่นดวงบริพันธ์, เจษฎา. สารคดี. ISBN .
• Dawkins, Richard (2016) [1976]. The Selfish gene. แปลโดย เด่นดวงบริพันธ์, เจษฎา. มติชน. ISBN .
• เด่นดวงบริพันธ์, เจษฎา (2017). อ๋อ! มันเป็นอย่างนี้นี่เอง. มติชน. ISBN .

นอกจากนี้ เจษฎายังเขียนเนื้อหาโรคอัลไซเมอร์สำหรับเด็กเล็กและเด็กกลางในสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน เล่มที่ 31

ชีวิตส่วนตัว

เจษฎามีนักวิทยาศาสตร์ที่เป็นแรงบันดาลใจ ได้แก่ กาลิเลโอ กาลิเลอี, ชาลส์ ดาร์วิน และเกรกอร์ เม็นเดิล จากการที่เจษฎาในวัยเยาว์ศึกษาประวัติของนักวิทยาศาสตร์ที่มีชื่อเสียงระดับโลกแล้วประทับใจในความกล้าหาญในการแย้งความเชื่อดั้งเดิมและศาสนา นอกจากนี้ยังชื่นชอบริชาร์ด ดอว์กินส์ที่มีความคิดเห็นคล้ายคลึงกัน

เกียรติยศ

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2563 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์ช้างเผือก (ต.ช.)
• พ.ศ. 2555 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์มงกุฎไทย (ต.ม.)

อ้างอิง

1. อัศวไชยชาญ, สุวัฒน์ (16 November 2015). "สัมภาษณ์ - รศ.ดร.เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์ ใต้เงาลวง Pseudo- Science". mgronline.com. สารคดี. สืบค้นเมื่อ 13 November 2024.
2. "Mahidol-Phayathai BookFair 2013 : งานมหกรรมหนังสือ มหิดล-พญาไท บุ๊คแฟร์ ครั้งที่ 8". Mahidol-Phayathai BookFair 2013. คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. 26 December 2012. สืบค้นเมื่อ 13 November 2024.
3. "รศ.ดร.เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์ นักสืบวิทยาศาสตร์". www.trueplookpanya.com. ทรูปลูกปัญญา. 31 July 2015. สืบค้นเมื่อ 13 November 2024.
4. ผู้จัดการออนไลน์ (4 January 2024). ""อาจารย์เจษฎ์" เผยของขวัญปีใหม่ 67 ได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ช้างเผือก". mgronline.com. สืบค้นเมื่อ 13 November 2024.
5. วิศรุต (6 June 2022). "explainer : GT200 ตรวจระเบิดลวงโลก ย้อนอดีต ไทยเสียค่าโง่พันล้าน". workpointTODAY. สืบค้นเมื่อ 13 November 2024.
6. "เดิมพันชีวิตของนักเรียนหนีทุน จากด็อกเตอร์นักวิทย์...สู่ทหารรับจ้างต่างด้าว". www.thairath.co.th. ไทยรัฐ. 15 April 2012. สืบค้นเมื่อ 13 November 2024.
7. "บทวิเคราะห์ : ถอยดีกว่าปมร้อน GT 200". Thai PBS. ไทยพีบีเอส. สืบค้นเมื่อ 13 November 2024.
8. "GT 200 : ลำดับเหตุการณ์งบตรวจแงะ GT 200 ทบ. ประกาศพร้อมคืนงบฯ". BBC News ไทย. 7 June 2022. สืบค้นเมื่อ 13 November 2024.
9. "อ.เจษฎา เผย 2 เหตุผลเอกชนสู้คดี GT200". pptvhd36.com. พีพีทีวี. 8 June 2022. สืบค้นเมื่อ 13 November 2024.
10. ""เจษฎา เด่นดวงบริพันธ์" นักสื่อสารวิทยาศาสตร์ในโลกออนไลน์ - เช็กก่อนแชร์เปลี่ยนสังคมเชื่อตามกัน - ThaiPublica". ThaiPublica. ไทยพับลิก้า. 29 September 2015. สืบค้นเมื่อ 13 November 2024.
11. "กฏ 9 ข้อรู้ทัน "วิทยาศาสตร์เทียม"". mgronline.com. ผู้จัดการออนไลน์. 22 March 2011. สืบค้นเมื่อ 13 November 2024.
12. "เรื่องและรายชื่อวิทยากรผู้เขียนเรื่อง สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ เล่ม ๓๑ พิมพ์ขึ้นใน พ.ศ. ๒๕๕๐". สืบค้นเมื่อ 13 November 2024.
13. "ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือกและเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นต่ำกว่าสายสะพาย ประจำปี 2555" (pdf). ราชกิจจานุเบกษา. สำนักพิมพ์คณะรัฐมนตรีและราชกิจจานุเบกษา (เล่ม 130 ตอนที่ 16 ข เล่มที่ 16/4): 4. 14 July 2013. สืบค้นเมื่อ 13 November 2024.