ฮายาโอะ มิยาซากิ

ฮายาโอะ มิยาซากิ (ญี่ปุ่น: 宮崎 駿; โรมาจิ: Miyazaki Hayao; เกิด 5 มกราคม พ.ศ. 2484) เป็นนักวาดมังงะ ผู้กำกับ และผู้สร้างอนิเมะชาวญี่ปุ่น ที่มีผลงานที่มีชื่อเสียงหลายเรื่อง จากการคร่ำหวอดในวิชาชีพเป็นเวลาราวห้าทศวรรษ มิยาซากิได้รับการยอมรับในระดับนานาชาติว่าเป็นผู้สร้างภาพยนตร์อนิเมะ ร่วมกับ ผู้ร่วมก่อตั้งสตูดิโอจิบลิ ความสำเร็จของภาพยนตร์เหล่านี้ทำให้เขาได้รับการเปรียบเทียบกับวอลต์ ดิสนีย์ ซึ่งเป็นผู้สร้างแอนิเมชันชาวอเมริกัน กับ ซึ่งเป็นผู้สร้างแอนิเมชันชาวอังกฤษ รวมถึง โรเบิร์ต เซเม็กคิส ผู้บุกเบิกการสร้างแอนิเมชัน นิตยสารไทม์ ยกย่องว่าเขาเป็นบุคคลที่ทรงอิทธิพลมากที่สุดคนหนึ่ง

ฮายาโอะ มิยาซากิ
เกิด	(1941-01-05) 5 มกราคม ค.ศ. 1941 (83 ปี) บุงเคียว โตเกียว ประเทศญี่ปุ่น
อาชีพ	ผู้กำกับภาพยนตร์ ผู้เขียนบทภาพยนตร์ นักออกแบบตัวละคร อะนิเมเตอร์ นักวาดสตอรี่บอร์ด ศิลปินมังงะ
ปีปฏิบัติงาน	1963-ปัจจุบัน
คู่สมรส	อาเคมิ โอตะ (1965 - ?) มีบุตร 2 คน

มิยาซากิเริ่มทำงานที่ โตเอแอนิเมชัน ในตำแหน่งศิลปินคนกลาง ในการสร้างภาพยนตร์ เขาได้เสนอความคิดที่เป็นฉากจบของเรื่องได้ในที่สุด มิยาซากิทำงานในหลายหน้าที่ในวงการอนิเมะชันราวสิบปีจนกระทั่งได้มีผลงานกำกับภาพยนตร์เรื่องแรกคือ จอมโจรลูแปงที่ 3 ตอนปราสาทของคาริออสโตร ซึ่งเผยแพร่ใน พ.ศ. 2522 หลังจากความสำเร็จในภาพยนตร์เรื่องที่สอง มหาสงครามหุบเขาแห่งสายลม เขาจึงร่วมก่อตั้งสตูดิโอจิบลิ ซึ่งก็ได้ผลิตผลงานภาพยนตร์ของเขาออกมาอย่างต่อเนื่อง จนกระทั่งถึงเรื่องโมะโนะโนะเกะฮิเมะ (Princess Mononoke) มิยาซากิจึงเกษียณอายุงานตัวเองไปชั่วคราว หลังจากการพักช่วงสั้น ๆ มิยาซากิก็กลับมากำกับภาพยนตร์เรื่องเซ็น โทะ ชิฮิโระ โนะ คะมิกะกุชิ (Spirited Away) และผลิตภาพยนตร์ออกมาอีกอย่างต่อเนื่อง

ขณะที่ภาพยนตร์ของมิยาซากิประสบความสำเร็จในเชิงพาณิชย์และได้รับคำชื่นชมจากนักวิจารณ์ในญี่ปุ่นเป็นเวลายาวนาน เขาไม่เป็นที่รู้จักมากนักในโลกตะวันตกจนกระทั่งในปี พ.ศ. 2540 ได้เผยแพร่ภาพยนตร์เรื่องโมะโนะโนะเกะฮิเมะของเขาออกไป โมะโนะโนะเกะฮิเมะเคยเป็นภาพยนตร์ที่ทำรายได้สูงที่สุดในญี่ปุ่นแห่ง พ.ศ. 2540 จนกระทั่งไททานิคมาทำลายสถิติลง โมะโนะโนะเกะฮิเมะยังเป็นภาพยนตร์อนิเมะเรื่องแรกที่ได้รับรางวัล Picture of the Year จาก Spirited Away ภาพยนตร์เรื่องถัดไปของเขาทำลายสถิติรายได้ของไททานิคในญี่ปุ่นลง และกวาดรางวัล พิกเจอร์ออฟเดอะเยียร์ จาก เจแปน-อคาเดมี่อะวอร์ด และเป็นภาพยนตร์อนิเมะเรื่องแรกที่ได้รับรางวัลออสการ์ มิยาซากิยังมีผลงานภาพยนตร์อีกหลายเรื่องที่ได้รับการเสนอชื่อและได้รับรางวัลต่าง ๆ มากมาย

ภาพยนตร์ของมิยาซากิมักจะมีแก่นเรื่องที่คล้ายคลึงกัน เช่น ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติและเทคโนโลยี หรือ ความยากลำบากในการดำรงไว้ซึ่งจริยธรรมสันตินิยม ตัวละครเอกของเรื่องมักจะเป็นเด็กหญิงที่ห้าวหาญและเป็นอิสระ สะท้อนถึงความคิดสตรีนิยมของมิยาซากิ แนวคิดสังคมนิยมของมิยาซากิยังสะท้อนออกมาในภาพยนตร์ของเขาด้วย โดยเฉพาะภาพยนตร์เรื่องแรก ๆ มิยาซากิเป็นคนที่วิพากษ์ทุนนิยมและโลกาภิวัตน์อย่างเปิดเผยซึ่งอาจสังเกตได้จากงานภาพยนตร์ของเขาเช่นกัน ในขณะที่ภาพยนตร์สองเรื่องของเขา จอมโจรลูแปงที่ 3 ตอนปราสาทของคาริออสโตร และ ลาพิวต้า พลิกตำนานเหนือเวหา นำเสนอตามแบบฉบับทั่วไป ภาพยนตร์เรื่องอื่น ๆ ของเขา เช่น มหาสงครามหุบเขาแห่งสายลม หรือ Princess Mononoke มิได้นำเสนอตัวร้ายที่เลวร้ายอย่างชัดแจ้ง หากแต่มีข้อดีข้อเสียที่หักล้างกันไป

ภาพยนตร์

ผลงานส่วนใหญ่ของเขาประสบความสำเร็จทั้งในด้านรายได้และคำชื่นชมมาโดยตลอด ภาพยนตร์ของมิยาซากิมักเน้นที่ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์ท่ามกลางภาพที่ยิ่งใหญ่และงดงามของธรรมชาติ รวมถึงการมองโลกที่เต็มไปด้วยเรื่องเลวร้ายด้วยสายตาที่ดีที่สุดเท่าที่มนุษย์คนหนึ่งจะทำได้ มิยาซากิเริ่มทำงานกับ ในค.ศ. 1965 ซึ่งที่นี่เขาได้พบกับ (Isao Takahata) ซึ่งนำไปสู่การก่อตั้งสตูดิโอจิบลิในช่วงต่อมา ภาพยนตร์เรื่องแรกที่เขากำกับคือ จอมโจรลูแปงที่ 3 ตอนปราสาทของคาริออสโตร (The Castle of Cagliostro) (1979) ผลงานชิ้นถัดมาทำให้เขากลายเป็นที่รู้จักในวงการก็คือ เนาซิก้าแห่งหุบผาสายลม (Nausicaä of the Valley of Wind) ซึ่งสร้างมาจากนิยายภาพที่เขาเป็นผู้แต่งขึ้นเอง ความสำเร็จและการได้รับการตอบรับของเนาซิก้า ทำให้เขากับทาคาฮาตะได้ก่อตั้งสตูดิโอจิบลิขึ้นมาภายใต้การสนับสนุนด้านการเงินของ

ผลงานเรื่องต่อมาของมิยาซากิซึ่งถือเป็นเรื่องแรกกับสตูดิโอจิบลิอย่างเป็นทางการคือ ลาพิวตา: คาสเซิลอินเดอะสกาย (Laputa: Castle in the Sky) (1986) เป็นเรื่องราวเกี่ยวกับการผจญภัยของเด็กชายหญิงคู่หนึ่งเพื่อตามหาปราสาทลอยฟ้าในตำนานลาพิวตา ได้รับการตอบรับจากผู้ชมไม่แพ้เนาซิก้า ความเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่ในแนวภาพยนตร์ของมิยาซากิเกิดขึ้นใน โทนาริ โน โต๊ะโตะโระ (1988) เรื่องราวความสัมพันธ์ระหว่างเด็กหญิงสองคนพี่น้องกับตัว ไม่มีการผจญภัยที่น่าตื่นเต้นที่ผู้ชมคาดหวังไว้เหมือนภาพยนตร์สองเรื่องก่อนหน้า โดยเน้นถึงการผจญภัยของเด็กสองคน ในโลกแห่งใหม่ เน้นที่ความเรียบง่ายและน่าประทับใจของเรื่องราว ทำให้เมื่อออกฉายครั้งแรกจึงไม่ประสบความสำเร็จเรื่องรายได้มากนัก แต่กลับได้รับคำชมอย่างมากมายโดยเฉพาะจาก ปรมาจารย์แห่งวงการภาพยนตร์ญี่ปุ่นถึงกับยกย่องให้เป็น 1 ใน 100 ภาพยนตร์ที่เขาชื่นชอบ แต่อย่างไรก็ตามมิยาซากิก็กลับมาประสบความสำเร็จในแง่การตอบรับจากผู้ชมอีกครั้งด้วยภาพยนตร์ กิกิส์ดีลิเวอรีเซอร์วิส (Kiki's Delivery Service) เรื่องราวในช่วงเปลี่ยนผ่านจากเด็กหญิงสู่วัยรุ่นของแม่มดน้อยฝึกหัด ที่ต้องจากบ้านมาเพื่อเรียนรู้ที่จะอยู่ในโลกกว้างด้วยตัวของเธอเอง

ภาพยนตร์เรื่องถัดมาของมิยาซากิคือ พอร์โค รอสโซ (Porco Rosso) เรื่องราวของนักบินในยุคสงครามในยุโรป หลังจากที่ถูกสาปให้เป็นหมู พอร์โคได้กลายมาเป็นนักล่าโจรสลัด เนื้อเรื่องค่อนข้างต่างออกไปจากภาพยนตร์เรื่องอื่น ๆ ของเขา กล่าวคือ มิยาซากิยอมรับว่า พอร์โค รอสโซ คือ "หนังส่วนตัว" ของเขา ซึ่งสะท้อนถึง 2 สิ่งในความเป็นตัวมิยาซากิเองนั่นคือ ความหลงใหลในเครื่องบินโบราณ กับ หมู (มิยาซากิชอบวาดภาพล้อตนเองเป็นหมูเหมือนตัวเอกของหนัง พอร์โค รอสโซ) ความแตกต่างของเรื่องนี้จากเรื่องอื่น ๆ ก็คือตัวละครเอกไม่ได้เป็นเด็กผู้หญิงรวมถึงตัวหนังเองไม่น่าจะจัดประเภทให้เป็นภาพยนตร์สำหรับเด็กได้ เมื่อ พอร์โค รอสโซออกฉายประสบความสำเร็จเหนือความคาดหมายของตัวเขาเองด้วย ต่อมาปี ค.ศ. 1997 มิยาซากิกำกับเรื่อง เจ้าหญิงโมะโนะโนะเกะ (Princess Mononoke) ภาพยนตร์ย้อนยุคที่ฉีกแนวไปใช้ ในยุคมุโระมะจิ ยุคญี่ปุ่นโบราณ เป็นฉากหลังซึ่งต่างไปจากภาพยนตร์แอนิเมชันญี่ปุ่น ส่วนใหญ่ที่นิยมให้ท้องเรื่องอยู่ในโลกอนาคต เจ้าหญิงโมะโนะโนะเกะประสบความสำเร็จอย่างมากทั้งคำชมเชยและรายได้ รวมถึงกลายเป็นภาพยนตร์ที่ทำรายได้สูงที่สุดในประวัติศาสตร์ญี่ปุ่นในขณะนั้น (ภายหลัง ไททานิค ได้ขึ้นมาเป็นอันดับหนึ่งแทน) และส่งผลให้ชื่อของมิยาซากิกลายเป็นที่รู้จักมากขึ้นในนานาประเทศ

มิยาซากิเคยประกาศจะหยุดกำกับภาพยนตร์ ก่อนจะเปลี่ยนใจมากำกับเรื่อง สปิริตเต็ดอเวย์ อันเป็นเรื่องราวเกี่ยวกับเด็กผู้หญิงคนหนึ่งที่พลัดหลงเข้าไปในดินแดนประหลาดของ เทพเจ้า ภาพยนตร์เรื่องนี้สามารถทำลายสถิติรายได้สูงสุดถึง 30.4 ล้ายเยน นำไททานิคได้ และได้รับรางวัลออสการ์สาขาภาพยนตร์แอนิเมชันยอดเยี่ยมในปี ค.ศ. 2002

ภาพยนตร์เรื่องล่าสุดของเขาคือ ฮาวล์สมูฟวิงแคสเสิล จากบทประพันธ์ของ เป็นเรื่องของเด็กสาวคนหนึ่งที่ถูกสาปให้เป็นหญิงชราแล้วต้องออกเดินทางหาพ่อมดผู้เป็นเจ้าของปราสาทเดินได้เพื่อถอนคำสาปให้ตน ฮาวล์สมูฟวิงแคสเสิลออกฉายในญี่ปุ่นปลายปี ค.ศ. 2004 ซึ่งก็ประสบความสำเร็จตามความคาดหมาย และจะนำเข้าไปฉายในสหรัฐโดยดิสนีย์ในปี ค.ศ. 2005 หลังมิยาซากิหยุดพักการทำงานแอนิเมชันอีกครั้ง เขาก็กลับมาสร้างผลงานชิ้นล่าสุด โปเนียว ธิดาสมุทรผจญภัย ซึ่งทำให้สตูดิโอจิบลิกลับมาประสบความสำเร็จอีกครั้ง หลังกระแสตอบรับที่ไม่ดีนักกับภาพยนตร์อนิเมะที่กำกับโดยบุตรชาย

มังงะ

ชื่อของมิยาซากิมักถูกอ้างถึงในฐานะผู้กำกับภาพยนตร์แอนิเมชัน ทั้งที่จริง ๆ แล้วตัวเขาเองก็มีผลงานนิยายภาพที่เป็นที่รู้จักไม่แพ้ภาพยนตร์ นั่นคือมังงะหรือนิยายภาพเรื่อง เนาซิก้าแห่งหุบผาสายลม มิยาซากิเขียนเรื่องนี้เป็นมังงะก่อน ขณะที่เขาไม่มีงานทางทีวีและภาพยนตร์ เมื่อ เนาซิก้าแห่งหุบผาสายลมตีพิมพ์ไปได้ประมาณ 1 ปีก็เริ่มเป็นที่นิยม ทางนิตยสารอะนิเมจ (Animage) จึงขอให้มิยาซากินำมาทำเป็นภาพยนตร์ (ทั้ง ๆ ที่ก่อนหน้านี้เคยขอไว้ว่าอย่าทำเรื่องนี้เป็นภาพยนตร์) เมื่อภาพยนตร์ออกฉาย (เนื้อหาอ้างอิงประมาณ เล่มที่ 1 และ 2 ของการ์ตูน) และประสบความสำเร็จ จึงเป็นที่มาของการก่อตั้งสตูดิโอจิบลิในเวลาต่อมา ระหว่างที่เขากำกับภาพยนตร์เรื่องอื่น ๆ มิยาซากิก็ยังเขียนเนาซิก้าอย่างต่อเนื่องใช้เวลาเกือบ 13 ปี กว่าที่เขาจะตัดสินใจจบการ์ตูนชุดนี้ลง ทั้งนั้นทั้งนี้เนื้อหาของเนาซิก้า ในฉบับการ์ตูนจะแตกต่างไปจากฉบับภาพยนตร์มาก ทั้งในแง่ความซับซ้อนของเรื่องและความคิดของผู้ประพันธ์เอง ถือได้ว่าเนาซิก้า ฉบับนิยายภาพ (7 เล่ม) เป็นงานที่มีสะท้อนตัวตนและความคิดของมิยาซากิได้มากที่สุด

ขณะที่ผลงานมังงะเรื่องอื่น ๆ (หรือจริง ๆ แล้วควรเรียกว่า "บทความภาพ" อาจเหมาะสมกว่า) ของมิยาซากิก็มี People of the Desert, (เป็นต้นแบบของ Princess Momonoke), (การ์ตูนสั้น ๆ เกี่ยวกับเครื่องบิน, เรือรบ, รถถัง ในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 มีเรื่อง "The Age of Seaplane" ที่เป็นต้นฉบับของ Porco Rosso), , , (การ์ตูนสั้น 8 หน้าจบ) รวมถึงการเขียนภาพหน้าปกให้กับหนังสือวรรณกรรมต่าง ๆ นอกจากนี้ยังมีผลงานรวมเล่มภาพสตอรี่บอร์ดที่มิยาซากิเขียนไว้ตั้งแต่สมัยทำงานทีวีอยู่ด้วย

รายชื่อผลงาน

มิยาซากิที่งาน 2009

ผู้กำกับภาพยนตร์, นักเขียนบทภาพยนตร์ และสตอรี่บอร์ด

• อนิเมะซีรีส์ 1971-1972 (with )
• ค.ศ. 1972 (Pilot film for a never-realized anime series)
• อนิเมะซีรีส์ ค.ศ. 1978
• ภาพยนตร์ ค.ศ. 1979
• อนิเมะซีรีส์ 1980 (2 episodes in season 4 under the pseudonym Tsutomu Teruki)
• อนิเมะซีรีส์ 1984

ภาพยนตร์ที่กำกับ/เขียนบทโดยมิยาซากิ

• มหาสงครามหุบเขาแห่งสายลม ค.ศ. 1984
• ลาพิวต้า พลิกตำนานเหนือเวหา ค.ศ. 1986
• โทโทโร่เพื่อนรัก ค.ศ. 1988
• แม่มดน้อยกิกิ ค.ศ. 1989
• พอร์โค รอสโซ สลัดอากาศประจัญบาน ค.ศ. 1992
• เจ้าหญิงจิตวิญญาณแห่งพงไพร ค.ศ. 1997
• มิติวิญญาณมหัศจรรย์ ค.ศ. 2001 (ชนะรางวัลออสการ์ สาขาภาพยนตร์แอนิเมชันยอดเยี่ยม ค.ศ. 2002)
• ปราสาทเวทมนตร์ของฮาวล์ ค.ศ. 2004 (ได้รับการเสนอเข้าชิงรางวัลออสการ์ สาขาภาพยนตร์แอนิเมชันยอดเยี่ยม ค.ศ. 2005)
• โปเนียว ธิดาสมุทรผจญภัย ค.ศ. 2008
• อาริเอตี้ มหัศจรรย์ความลับคนตัวจิ๋ว ค.ศ. 2010
• ป๊อปปี้ ฮิลล์ ร่ำร้องขอปาฏิหาริย์ ค.ศ. 2011
• ปีกแห่งฝัน วันแห่งรัก ค.ศ. 2013
• เด็กชายกับนกกระสา ค.ศ. 2023 (ชนะรางวัลออสการ์ สาขาภาพยนตร์แอนิเมชันยอดเยี่ยม ค.ศ. 2023)

ภาพยนตร์สั้น

• "On Your Mark", 1995 music video for
• "", 2001 (Short film exclusive to the พิพิธภัณฑ์จิบลิ)
• "", 2001 (Short film exclusive to the Ghibli Museum)
• "Mei and the Kittenbus", 2002 (Short film exclusive to the Ghibli Museum)
• "", 2002 (Short film exclusive to the Ghibli Museum as a part of the exhibited material)
• "", 2002 (Short film exclusive to the Ghibli Museum as a part of the exhibited material)
• "", 2006 (Short film exclusive to the Ghibli Museum)
• "", 2006 (Short film exclusive to the Ghibli Museum)
• "", 2006 (Short film exclusive to the Ghibli Museum)
• "", ? (Short film exclusive to the Ghibli Museum as a part of the exhibited material)

ผลงานอื่น

• Hols: Prince of the Sun, 1968 film: Key animation, storyboards, scene design
• , 1969 film: Key animation, storyboards, design
• , 1969 film: Key animation, storyboards, design
• (ญี่ปุ่น: ; โรมาจิ: どうぶつ宝島; : Dōbutsu Takarajima) , 1971: Story consultant, key animation, storyboards, scene design
• (ญี่ปุ่น: ; โรมาจิ: アリババと40匹の盗賊; : Aribaba to Yonjūbiki no Tozuku) , 1971 film: Organizer, key animation, storyboards
• , 1972 short film: Concept, screenplay, storyboards, scene design, key animation
• (ญี่ปุ่น: Panda! Go, Panda! and the Rainy-Day Circus; โรมาจิ: パンダコパンダ 雨降りサーカスの巻; : Panda Kopanda: Amefuri Sākasu no Maki) , 1973 short film: Screenplay, storyboards, scene design, art design, key animation
• , 1974 anime series: Scene design, layout
• , 1976 anime series: Scene design, layout
• , Episodes 1-15, 1979 anime series: Scene design, layout
• Pom Poko , Executive Producer, Story concept
• , 1995 film: Screenwriter, storyboards, executive producer, sequence director
• The Cat Returns, 2002 film: Executive Producer, Project Concept Designer
• The Borrower Arrietty, 2010 film: Executive Producer, screenwriter, animation planning supervisor
• , 2011 film: Planning, screenwriter

ผลตอบรับ

ผลตอบรับ ทั้งคำวิจารณ์และรายได้ จากการกำกับภาพยนตร์ทั้งหมด 10 เรื่องของ ฮายาโอะ มิยาซากิ

ปี	เรื่อง	รอตเทนโทเมโทส์	เมทาคริติก		ทุนสร้าง	รายได้ทั่วโลก
1984	มหาสงครามหุบเขาแห่งสายลม	89% (8.20/10) (18 รีวิว)		86 (7 รีวิว)	$1,000,000	$2,340,981
1986	ลาพิวต้า พลิกตำนานเหนือเวหา	96% (7.50/10) (26 รีวิว)		78 (7 รีวิว)	$3,300,000	$15,542,039
1988	โทโทโร่เพื่อนรัก	94% (8.40/10) (53 รีวิว)		86 (15 รีวิว)	$3,700,000	$45,140,200
1989	แม่มดน้อยกิกิ	98% (8.10/10) (41 รีวิว)		83 (15 รีวิว)	$6,900,000	$48,150,365
1992	พอร์โค รอสโซ สลัดอากาศประจัญบาน	95% (8.10/10) (20 รีวิว)		83 (11 รีวิว)	$9,200,000	$58,990,641
1997	เจ้าหญิงจิตวิญญาณแห่งพงไพร	93% (8.00/10) (110 รีวิว)		76 (29 รีวิว)	$23,500,000	$169,785,704
2001	มิติวิญญาณมหัศจรรย์	97% (8.60/10) (188 รีวิว)		96 (41 รีวิว)	$19,000,000	$355,475,917
2004	ปราสาทเวทมนตร์ของฮาวล์	87% (7.50/10) (181 รีวิว)		80 (40 รีวิว)	$24,000,000	$236,214,446
2008	โปเนียว ธิดาสมุทรผจญภัย	91% (7.60/10) (172 รีวิว)		86 (29 รีวิว)	$34,000,000	$204,826,668
2013	ปีกแห่งฝัน วันแห่งรัก	88% (7.90/10) (179 รีวิว)		83 (41 รีวิว)	$30,000,000	$136,533,257
เฉลี่ย และ รวม		93% (8.00/10)	84		$154.6 ล้าน	$1,273,000,218

0–59% คำวิจารณ์ที่นักวิจารณ์ไม่ชอบ 60–100% คำวิจารณ์ที่นักวิจารณ์ชอบ

สีแดง 0–19 คำวิจารณ์ที่นักวิจารณ์ไม่ชอบเลย 20–39 คำวิจารณ์ที่นักวิจารณ์ไม่ชอบ สีส้ม 40–60 คำวิจารณ์ที่นักวิจารณ์ให้ปานกลาง สีเขียว 61–80 คำวิจารณ์ที่นักวิจารณ์ชอบ 81–100 คำวิจารณ์ที่นักวิจารณ์ชอบมาก

$ ดอลลาร์สหรัฐ

อ้างอิง

1. Tim Morrison (2006-11-13). . . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2006-11-22. สืบค้นเมื่อ 2007-02-19.
2. Lee, Stan (2005-04-18). . Time. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-10-08. สืบค้นเมื่อ 2009-07-15.
3. [1] 2008-12-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, 30th of November, A NEPPU INTERVIEW WITH MIYAZAKI HAYAO.
4. Coranto Archive
5. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2008-12-06. สืบค้นเมื่อ 2011-02-08.
6. "ฮายาโอะ มิยาซากิ". รอตเทนโทเมโทส์.
7. "ฮายาโอะ มิยาซากิ". เมทาคริติก.

หนังสืออ่านเพิ่มเติม

• Cavallaro, Dani (2006). The Animé Art of Hayao Miyazaki. Jefferson, NC: McFarland & Company, Inc. . OCLC 62430842.
• Miyazaki, Hayao (2009). Starting Point: 1979–1996. Beth Cary and Frederik L. Schodt, trans. Foreword by . San Francisco: VIZ Media. . OCLC 290477195.
  • Miyazaki, Hayao (1996). (ญี่ปุ่น: Shuppatsuten, 1979–1996; โรมาจิ: 出発点—1979~1996) . Tokyo: Studio Ghibli, Inc./Hatsubai Tokuma Shoten. . OCLC 37636025. Original Japanese edition.
• Odell, Colin, & Le Blanc, Michelle (2009). Studio Ghibli: The Films of Hayao Miyazaki and . Harpenden, Hertfordshire, England: Kamera. . OCLC 299246656.
• (1996)

แหล่งข้อมูลอื่น

• The Official Studio Ghibli Site (Japanese)
• Miyazaki Information at Nausicaa.net
• Profile at Japan Zone
• Interview in The Guardian
• - ()
• ฮายาโอะ มิยาซากิ ที่เครือข่ายข่าวอนิเมะ
• ฮายาโอะ มิยาซากิ ที่อินเทอร์เน็ตมูวีเดตาเบส