อำเภอบ่อเกลือ

บ่อเกลือ (ไทยถิ่นเหนือ: ) เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดน่าน

อำเภอบ่อเกลือ
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Bo Kluea
คำขวัญ:  ต้นกำเนิดแม่น้ำน่าน เด่นตระการด้วยขุนเขา เกลือสินเธาว์ลือชื่อ งานฝีมือเครื่องจักสาน
แผนที่จังหวัดน่าน เน้นอำเภอบ่อเกลือ
พิกัด: 19°8′56″N 101°9′27″E / 19.14889°N 101.15750°E / 19.14889; 101.15750
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	น่าน
พื้นที่
• ทั้งหมด	848.341 ตร.กม. (327.546 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	15,316 คน
• ความหนาแน่น	18.05 คน/ตร.กม. (46.7 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	55220
รหัสภูมิศาสตร์	5512
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอบ่อเกลือ ถนนบ่อหลวง-ยอดดอยฯ ตำบลบ่อเกลือใต้ อำเภอบ่อเกลือ จังหวัดน่าน 55000
ส่วนหนึ่งของ

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอบ่อเกลือตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของจังหวัดน่าน ประมาณพิกัดเส้นรุ้งที่ 19 องศา 8 ลิปดา 30 พิลิปดาตะวันออกและเส้นแวงที่ 101 องศา 10 ลิปดา 0 พิลิปดาเหนือ มีเนื้อที่ปกครองประมาณ 523,781.25 ไร่ หรือประมาณ 838.05 ตารางกิโลเมตร คิดเป็นเนื้อที่ร้อยละ 7.40 ของเนื้อที่จังหวัดน่านทั้งหมด มีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียงดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอเฉลิมพระเกียรติ
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับแขวงไชยบุรี (ประเทศลาว)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอแม่จริมและอำเภอสันติสุข
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอปัว

สภาพภูมิศาสตร์

พื้นที่อำเภอบ่อเกลือส่วนใหญ่เป็นทิวเขาสูงสลับซับซ้อน พื้นที่มีความลาดชันมากกว่าร้อยละ 40 บริเวณที่ตั้งที่ว่าการอำเภอบ่อเกลือสูงประมาณ 730 เมตรจากระดับน้ำทะเล ปานกลาง จุดสูงสุด 1,648.066 เมตรจากระดับน้ำทะเลปานกลาง มีพื้นที่ราบลุ่มตามลำน้ำและหุบเขาแคบ ๆ เพียงร้อยละ 1.5 ของพื้นที่ทั้งหมด

ทิวเขาที่สำคัญได้แก่ ทิวเขาภูคา ภูแว ภูฟ้า ภูผีปันน้ำ ลำน้ำที่สำคัญได้แก่ ลำน้ำมาง ลำน้ำว้า และลำน้ำน่าน มีสภาพป่าไม้ที่อุดมสมบูรณ์บริเวณดอยภูคาและบริเวณพรมแดนไทย-ลาว ซึ่งอุดมสมบูรณ์ไปด้วยสัตว์ป่าและพันธุ์ไม้นานาชนิด และยังเป็นต้นกำเนิดแม่น้ำน่านอีกด้วย

สภาพภูมิอากาศโดยทั่วไปจะเย็นสบายตลอดทั้งปี เนื่องจากมีลมภูเขาและลมหุบเขา แต่เมื่อถึงฤดูหนาวอากาศจะหนาวจัดมากโดยเฉพาะเวลากลางคืนในบางปี อุณหภูมิหนาวเย็นตลอดปีโดยเฉพาะกลางคืนจะลดลงถึง 0 องศาเซลเซียส พอสิ้นหนาวผ่านเดือนเมษายนเพียงเดือนเดียวก็ย่างเข้าสู่ฤดูฝน ฝนจะตกชุกไปถึงเดือนพฤศจิกายน ปริมาณ น้ำฝนโดยเฉลี่ย 1,300 มิลลิเมตรต่อปี เป็นอิทธิพลจากลมมรสุมในอ่าวตังเกี๋ยซึ่งพัดผ่านประเทศเวียดนามและประเทศลาว อำเภอบ่อเกลือจึงเป็นเมืองในหุบเขาสองฤดู

ประวัติ

อำเภอบ่อเกลือเดิมเรียกว่า เมืองบ่อ ซึ่งคงจะหมายถึงบ่อที่มีอยู่ในพื้นที่ซึ่งเดิมมีอยู่จำนวน 9 บ่อ เมืองบ่อเดิมทีเป็นชุมชนขนาดใหญ่ มีความสำคัญมาตั้งแต่ในอดีตกาล ปรากฏหลักฐานทางประวัติศาสตร์ตามพงศาวดารเมืองน่านซึ่งได้แต่งรวบรวมขึ้นไว้ มีข้อความกล่าวถึงแหล่งผลิตเกลือที่สำคัญที่เป็นสาเหตุให้พระเจ้าติโลกราชแห่งเมืองเชียงใหม่ยกทัพมายึดเมืองน่าน เมื่อปี พ.ศ. 1993 ว่า

"เดิมทีเขตอำเภอบ่อเกลือเป็นป่าดงพงไพร ไม่มีผู้คนอาศัยอยู่ มีหนองน้ำ ซึ่งพวกสัตว์ต่าง ๆ ชอบมากินน้ำในหนองน้ำแห่งนี้เป็นประจำ และยังมีนายพรานผู้หนึ่งมาล่าสัตว์ และเห็นพวกเหล่าสัตว์ทั้งหลายมักจะกินน้ำที่นี่เป็นประจำ เมื่อลองชิมดูจึงรู้ว่ามีรสเค็ม ข่าวได้ล่วงรู้ไปถึงเจ้าหลวงภูคาและเจ้าหลวงบ่อ จึงได้มาดูบ่อน้ำเกลือ และต่างก็ต้องการครอบครอง จึงคิดหาวิธีการโดยทั้งสองพระองค์ขึ้นไปอยู่ที่ยอดดอยภูจั๋น เพื่อแข่งขันกันพุ่งสะเน้า (หอก) แสดงการครอบครองบ่อน้ำเกลือ เจ้าหลวงภูคาพุ่งหอกไปตกทางตะวันตกของลำน้ำมาง ตรงที่ตั้งหอนอกในปัจจุบัน เจ้าหลวงบ่อพุ่งหอกไปตกทางตะวันออกของลำน้ำมาง ตรงที่ตั้งหอเจ้าพ่อบ่อหลวงในปัจจุบัน ผู้คนที่พากันมาดูการแข่งขันพุ่งหอก ได้นำเอาก้อนหินมาก่อไว้เป็นที่สังเกต แล้วตั้งเป็นโรงหอทำพิธีระลึกตอบแทนเจ้าหลวงทั้งสององค์ทุกปี ภายหลังทั้งสองพระองค์คิดกันว่า จะนำคนที่ไหนมาอยู่ เมื่อปรึกษากันแล้ว เจ้าหลวงภูคาจึงไปทูลขอประชาชนที่อยู่เมืองเชียงแสนจากเจ้าเมืองเชียงรายมาหักร้างถางพงทำเกลืออยู่ที่นี่ ซึ่งเป็นบรรพบุรุษของชาวบ่อหลวงในปัจจุบันนั่นเอง ดังนั้นชุมชนบริเวณนี้จึงได้เกิดขึ้นและดำรงอยู่มาจนถึงปัจจุบันนี้ (ผู้เฒ่าผู้แก่เล่าว่า เดิมทีนั้นบรรพบุรุษอยู่ที่ประเทศมองโกเลียและประเทศจีน หนี้ลี้ภัยมาทางแม่น้ำเหลืองเข้าสู่ประเทศลาว ทางประเทศลาวไม่อนุญาตให้อาศัยอยู่ได้ จึงพากันข้ามแม่น้ำโขงมาอาศัยอยู่ที่เมืองเชียงแสน)"

ต่อมาเมื่อการปกครองของรัฐ เมืองบ่อจึงได้อยู่ในเขตการปกครองของอำเภอปัว โดยแยกเป็น 2 ตำบล คือตำบลบ่อเกลือเหนือและตำบลบ่อเกลือใต้ ซึ่งในระยะหลังมีราษฎรจากพื้นราบมาทำการค้าขายและตั้งรกรากอยู่เป็นจำนวนมากประกอบกับราษฎรในพื้นที่ห่างไกล จึงได้มีประกาศกระทรวงมหาดไทยแบ่งเขตการปกครองท้องที่อำเภอปัว จังหวัดน่าน โดยแยกตำบลบ่อเกลือเหนือและตำบลบ่อเกลือใต้เป็น กิ่งอำเภอบ่อเกลือ ตั้งแต่วันที่ 15 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2531 และได้รับการยกฐานะเป็น อำเภอบ่อเกลือ เมื่อวันที่ 7 กันยายน พ.ศ. 2538

การต้มเกลือแบบโบราณ

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอบ่อเกลือแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 4 ตำบล 39 หมู่บ้าน ได้แก่

ที่	ชื่อตำบล	ตัวเมือง	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)
1.	บ่อเกลือเหนือ		Bo Kluea Nuea	11	3,233
2.	บ่อเกลือใต้		Bo Kluea Tai	15	5,214
3.	ภูฟ้า		Phu Fa	6	3,330
4.	ดงพญา		Dong Phaya	7	3,581

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอบ่อเกลือประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 4 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลบ่อเกลือใต้ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ่อเกลือใต้ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ่อเกลือเหนือ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ่อเกลือเหนือทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลภูฟ้า ครอบคลุมพื้นที่ตำบลภูฟ้าทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลดงพญา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลดงพญาทั้งตำบล

การคมนาคม

• ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1081 (ปัว-บ่อเกลือ-เฉลิมพระเกียรติ)
• ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1256 (ปัว-บ่อเกลือ)

สถานที่ท่องเที่ยว

น้ำตกสะปัน

• อุทยานแห่งชาติขุนน่าน
• บ่อเกลือบนภูเขาแห่งเดียวในโลก
• ล่องแก่งลำน้ำว้าตอนบน
• น้ำตกสะปัน
• น้ำตกบ้านเด่น
• น้ำตกห้วยห้า
• น้ำตกห้วยตี๋
• น้ำตกห้วยหินฝน
• น้ำตกรางจาล
• น้ำตกห้วยป่าเฮี้ย
• น้ำตกห้วยปึง
• น้ำตกห้วยพิว
• น้ำตกบ้านน้ำแพะ
• น้ำตกบวกครก
• น้ำตกตาดขวาง
• น้ำตกตาดคำ
• น้ำตกห้วยก้อ
• นั่งเรือชมลำน้ำมาง
• ต้นกำเนิดแม่น้ำน่าน
• ถ้ำผาเก้า
• โครงการหลวงภูฟ้า (โครงการตามพระราชดำริของสมเด็จพระเทพฯ)
• พระตำหนักภูฟ้า
• ป่าชุมชนบ้านดงผาปูน
• ชมปลาวังควาย
• หน่วยจัดการต้นน้ำขุนน่าน หน่วยย่อยที่ 1
• หน่วยจัดการต้นน้ำขุนว้า
• พิชิตยอดภูเข้-
• จุดชมทะเลหมอกดอยพับผ้า
• นาขั้นบันได บ้านเวร
• บ้านสะปัน
• บ้านห้วยโทน

แหล่งข้อมูลอื่น

• สภาพทั่วไปของอำเภอบ่อเกลือ 2007-08-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• อำเภอบ่อเกลือ 2007-10-12 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน nakornnan.com

อ้างอิง

1. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2012-04-27. สืบค้นเมื่อ 2012-05-04.
2. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-01-26. สืบค้นเมื่อ 2012-05-04.
3. "ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหาร". stat.bora.dopa.go.th.