อำเภอบำเหน็จณรงค์

บำเหน็จณรงค์ เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดชัยภูมิที่มีความเจริญรองจากอำเภอจัตุรัส โดยอำเภอบำเหน็จณรงค์นับเป็น 1 ใน 4 อำเภอของจังหวัดชัยภูมิที่มีทางรถไฟสายชุมทางแก่งคอย - ลำนารายณ์ - ชุมทางบัวใหญ่ผ่าน และมีสถานีรถไฟบำเหน็จณรงค์เป็นสถานีรถไฟประจำอำเภอ

อำเภอบำเหน็จณรงค์
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Bamnet Narong
คำขวัญ:  พระฤทธิฤๅชัย น้ำใสบึงชวน กวนหมี่นุ่มเหนียว เที่ยวลำคันฉู ดูเหมืองแร่โพแทช ไหว้พระหลวงพ่อโต คนโก้เมืองบำเหน็จ
แผนที่จังหวัดชัยภูมิ เน้นอำเภอบำเหน็จณรงค์
พิกัด: 15°30′0″N 101°41′12″E / 15.50000°N 101.68667°E / 15.50000; 101.68667
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	ชัยภูมิ
พื้นที่
• ทั้งหมด	560.3 ตร.กม. (216.3 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	52,382 คน
• ความหนาแน่น	93.49 คน/ตร.กม. (242.1 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	36160
รหัสภูมิศาสตร์	3607
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอบำเหน็จณรงค์ หมู่ที่ 2 ตำบลบ้านชวน อำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ 36160
ส่วนหนึ่งของ

ประวัติ

ตามหลักฐานพระราชพงศาวดารกรุงสยาม และจดหมายเหตุบางตอนได้บันทึกไว้ได้ความว่า ในสมัยแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ อำเภอบำเหน็จณรงค์ เป็นเพียงด่านๆหนึ่ง เรียกว่า ด่านชวน มีขุนพลเป็นนายด่านรักษาการอยู่ ต่อมาในสมัยแผ่นดินพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 ทรงเห็นว่าด่านชวน เป็นด่านที่สำคัญในการที่จะต่อต้านหัวเมืองด้านทิศตะวันออกเฉียงเหนือที่จะคิดการกบฏ จึงได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้ขุนพลเมืองกุขันธ์ (หรือเมืองขุขันธ์ ซึ่งในขณะนั้นทางการเขียนตามเสียงพูดภาษาเขมรของชาวเมืองขุขันธ์ยุคนั้นว่า กุขันธ์ เพื้ยนมาจากคำภาษาเขมรโบราณท้องถิ่นเมืองขุขันธ์ คือ គោកខណ្ឌ / គោកខាន់ / គោកខា័ន្ធ )มาเป็นนายด่าน

เมื่อปี พ.ศ. 2369 เจ้าอนุวงศ์เมืองเวียงจันทน์คิดการกบฏยกกองทัพมาตีหัวเมืองทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือถึงเมืองนครราชสีมา ขุนพลด่านชวนจึงได้ยกทัพไปต่อสู้กับข้าศึกที่เมืองนครราชสีมา จนกองทัพของเจ้าอนุวงศ์เมืองเวียงจันทน์ แตกพ่ายไป ผลจากวีรกรรมของขุนพลด่านชวนในครั้งนั้น พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานบำเหน็จความชอบ ให้ขุนพลนายด่านชวนเป็น พระฤทธิฤๅชัย และยกฐานะด่านชวนขึ้นเป็นเมือง ชื่อว่า เมืองบำเหน็จณรงค์ ในปีกุน เดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2369 ขึ้นตรงต่อเมืองนครราชสีมา

พระฤทธิฤๅชัย ได้ปกครองประชาชนด้วยความร่มเย็นเป็นสุข ได้ทำนุบำรุงบ้านเมืองให้เจริญรุ่งเรืองขึ้น สร้างจวนที่ทำการขึ้นที่ตำบลบ้านชวน ปิดกั้นคูบึงชวนไว้ใช้สำหรับบริโภค ใช้สอย และใช้ในการเกษตรกรรม ในด้านการศาสนาได้ร่วมกับประชาชนสร้างวัดขึ้นที่บ้านปะโค ตำบลบ้านชวน ซึ่งยังปรากฏเป็นหลักฐานอยู่ตราบเท่าทุกวันนี้ เมืองบำเหน็จณรงค์ ปกครองในฐานะเป็นเมือง และมีเจ้าเมืองปกครองต่อเนื่องกันมาอีกสองท่าน

• พ.ศ. 2440 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ได้ทรงปรับปรุงการบริหารราชการแผ่นดินให้เหมาะสมกับกาลสมัยโปรดเกล้าให้ยุบเมืองบำเหน็จณรงค์ ตั้งเป็นอำเภอบำเหน็จณรงค์ และแต่งตั้งพันสิทธิ์ (หลวงมหานพฤการ) เป็นนายอำเภอคนแรก ขึ้นตรงต่อเมืองชัยภูมิ

• พ.ศ. 2446 ทางราชการได้ยุบอำเภอบำเหน็จณรงค์ เป็นตำบล เรียกว่า ตำบลบ้านชวน ขึ้นอยู่ในการปกครองของอำเภอจัตุรัส
• พ.ศ. 2448 ได้ยกฐานะตำบลบ้านชวน ตั้งเป็นกิ่งอำเภอบำเหน็จณรงค์ อำเภอจัตุรัส

• วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่อกิ่งอำเภอบำเหน็จณรงค์ อำเภอจัตุรัส เป็น กิ่งอำเภอบ้านชวน

• วันที่ 22 มีนาคม 2467 มีฐานะเป็น "กิ่งอำเภอบ้านชวน อำเภอจัตุรัส" มีตำบลในเขตการปกครองคือ ตำบลบ้านชวน ตำบลบ้านเพชร ตำบลดอนตาล และโอนพื้นที่ตำบลนายางกลัก อำเภอจัตุรัส มาขึ้นกับกิ่งอำเภอบ้านชวน
• วันที่ 17 เมษายน 2482 เปลี่ยนแปลงชื่อกิ่งอำเภอบ้านชวน อำเภอจัตุรัส เป็น กิ่งอำเภอบำเหน็จณรงค์
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลบ้านตาล แยกออกจากตำบลบ้านเพชร และตำบลบ้านชวน
• วันที่ 5 มิถุนายน 2499 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอบำเหน็จณรงค์ อำเภอจัตุรัส เป็น อำเภอบำเหน็จณรงค์
• วันที่ 3 สิงหาคม 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลบ้านเพชร ในท้องที่บางส่วนของตำบลบ้านเพชร
• วันที่ 20 กันยายน 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลบำเหน็จณรงค์ ในท้องที่บางส่วนของตำบลบ้านชวน
• วันที่ 17 ธันวาคม 2500 ตั้งตำบลโคกเริงรมย์ แยกออกจากตำบลบ้านเพชร
• วันที่ 1 กันยายน 2513 ตั้งตำบลวะตะแบก แยกออกจากตำบลโคกเริงรมย์
• วันที่ 26 ตุลาคม 2514 ตั้งตำบลหัวทะเล แยกออกจากตำบลบ้านตาล
• วันที่ 1 สิงหาคม 2519 ตั้งตำบลห้วยยายจิ๋ว แยกออกจากตำบลวะตะแบก
• วันที่ 9 พฤศจิกายน 2519 แยกพื้นที่ตำบลวะตะแบก ตำบลนายางกลัก และตำบลห้วยยายจิ๋ว จากอำเภอบำเหน็จณรงค์ ไปตั้งเป็น กิ่งอำเภอเทพสถิต และกำหนดให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอบำเหน็จณรงค์
• วันที่ 5 กรกฎาคม 2520 ตั้งตำบลบ้านไร่ แยกออกจากตำบลนายางกลัก
• วันที่ 31 มีนาคม 2526 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอเทพสถิต อำเภอบำเหน็จณรงค์ เป็น อำเภอเทพสถิต
• วันที่ 19 พฤศจิกายน 2528 เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลบำเหน็จณรงค์ เพื่อความเหมาะสมในการบริหารกิจการและการทะนุบำรุงท้องถิ่น
• วันที่ 25 สิงหาคม 2530 ตั้งตำบลเกาะมะนาว แยกออกจากตำบลบ้านชวน
• วันที่ 17 กันยายน 2536 ตั้งตำบลโคกเพชรพัฒนา แยกออกจากตำบลโคกเริงรมย์
• วันที่ 7 มิถุนายน 2537 เปลี่ยนการลำดับเลขหมู่บ้านของตำบลโคกเริงรมย์ จากเดิมหมู่ที่ 2 บ้านโคกเริงรมย์ ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 1, หมู่ที่ 7 บ้านกุดตาลาด ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 2, หมู่ที่ 3 บ้านทุ่งโปร่ง ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 3 (คงเดิม), หมู่ที่ 8 บ้านกุดตาลาดพัฒนา ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 4, หมู่ที่ 6 บ้านใหม่สมบูรณ์วัฒนา ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 5, หมู่ที่ 1 บ้านโคกหินตั้ง ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 6, หมู่ที่ 5 บ้านโปร่งมีชัย ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 7 และหมู่ที่ 4 บ้านโคกสะอาด ให้ตั้งเป็นหมู่ที่ 8
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะจากสุขาภิบาลบ้านเพชร และสุขาภิบาลบำเหน็จณรงค์ เป็นเทศบาลตำบลบ้านเพชร และเทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์ ตามลำดับ ด้วยผลของกฎหมาย

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอบำเหน็จณรงค์ ตั้งอยู่ทางทิศใต้ของจังหวัด มีอาณาเขตติดต่อกับอำเภอข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอซับใหญ่
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอจัตุรัส
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอด่านขุนทดและอำเภอเทพารักษ์ (จังหวัดนครราชสีมา)
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอเทพสถิต

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอบำเหน็จณรงค์แบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 7 ตำบล 95 หมู่บ้าน ได้แก่

1.

(Ban Chuan)

17 หมู่บ้าน

5.

โคกเริงรมย์

(Khok Roeng Rom)

12 หมู่บ้าน

2.

(Ban Phet)

23 หมู่บ้าน

6.

เกาะมะนาว

(Ko Manao)

8 หมู่บ้าน

3.

(Ban Tan)

12 หมู่บ้าน

7.

โคกเพชรพัฒนา

(Khok Phet Phatthana)

11 หมู่บ้าน

4.

หัวทะเล

(Hua Thale)

12 หมู่บ้าน

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอบำเหน็จณรงค์ประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลบ้านเพชร ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบ้านเพชร
• เทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์ ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลบ้านชวน
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านชวน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านชวน (นอกเขตเทศบาลตำบลบำเหน็จณรงค์)
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านเพชร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านเพชร (นอกเขตเทศบาลตำบลบ้านเพชร)
• องค์การบริหารส่วนตำบลบ้านตาล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบ้านตาลทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลหัวทะเล ครอบคลุมพื้นที่ตำบลหัวทะเลทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโคกเริงรมย์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกเริงรมย์ทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลเกาะมะนาว ครอบคลุมพื้นที่ตำบลเกาะมะนาวทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลโคกเพชรพัฒนา ครอบคลุมพื้นที่ตำบลโคกเพชรพัฒนาทั้งตำบล

อ้างอิง

1. ข้อมูลสถานีรถไฟบำเหน็จณรงค์
2. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 34 (0 ก): 40–68. April 29, 1917. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-07. สืบค้นเมื่อ 2021-10-23.
3. "ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พุทธศักราช ๒๔๖๔ ในท้องที่มณฑลภูเก็ต ปราจีนบุรี นครราชสีมา และมณฑลพิษณุโลก" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 39 (0 ก): 89–93. August 13, 1922.
4. "แก้คำผิด ราชกิจจานุเบกษา แผนกกฤษฎีกา เล่ม ๓๙ ตอนที่ ๒๐ ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง ใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พุทธศักราช ๒๔๖๔ ในท้องที่มณฑลภูเก็ต ปราจีนบุรี นครราชสีมา และมณฑลพิษณุโลก หน้า ๙๑,๙๒,๙๓" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 39 (0 ง): 1568. September 3, 1922.
5. "ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พุทธศักราช ๒๔๖๔ ในท้องที่มณฑลนครราชสีมา" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 41 (0 ก): 348–353. March 22, 1924.
6. "แก้คำผิด ราชกิจจานุเบกษา แผนกกฤษฎีกา เล่ม ๔๑ ตอนที่ ๕๑ ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การใช้พระราชบัญญัติประถมศึกษา พุทธศักราช ๒๔๖๔ ในท้องที่มณฑลนครราชสีมา หน้า ๓๕๒" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 42 (0 ก): 431–432. May 17, 1925.
7. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 56 (0 ก): 354–363. April 17, 1939. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-02-19. สืบค้นเมื่อ 2021-10-23.
8. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 64 (26 ง): 1114–1433. June 10, 1947. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-09. สืบค้นเมื่อ 2021-10-23.
9. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 73 (46 ก): 657–661. June 5, 1956. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-10-11. สืบค้นเมื่อ 2021-10-23.
10. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลบ้านเพชร อำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 73 (60 ง): (ฉบับพิเศษ) 34-35. August 3, 1956.
11. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลบำเหน็จณรงค์ อำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 73 (75 ง): (ฉบับพิเศษ) 18-19. September 20, 1956.
12. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอกมลาไสย จังหวัดกาฬสินธุ์, อำเภอเมืองขอนแก่น และกิ่งอำเภอกระนวน อำเภอน้ำพอง จังหวัดขอนแก่น, อำเภอเมืองชัยภูมิ และอำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ, อำเภอเชียงคำ จังหวัดเชียงราย, อำเภอตลิ่งชัน จังหวัดธนบุรี, อำเภอศรีสงคราม จังหวัดนครพนม, อำเภอบรรพตพิสัย จังหวัดนครสวรรค์, อำเภอลำปลายมาศ และกิ่งอำเภอกระสัง อำเภอเมืองบุรีรัมย์ จังหวัดบุรีรัมย์, อำเภอเมืองพิษณุโลก จังหวัดพิษณุโลก, อำเภอเมืองเพชรบูรณ์ จังหวัดเพชรบูรณ์,อำเภอเมืองร้อยเอ็ด อำเภอพนมไพร และอำเภออาจสามารถ จังหวัดร้อยเอ็ด อำเภอสังขะ และอำเภอศรีขรภูมิ จังหวัดสุรินทร์, อำเภอกุมภวาปี จังหวัดอุดรธานี, อำเภอพิบูลมังสาหาร และอำเภอเดชอุดม จังหวัดอุบลราชธานี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 74 (107 ง): 2901–2928. December 17, 1957.
13. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอบำเหน็จณรงค์ อำเภอคอนสาน อำเภอเกษตรสมบูรณ์ อำเภอจัตุรัส และอำเภอแก้งคร้อ จังหวัดชัยภูมิ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 87 (83 ง): 2430–2445. September 1, 1970.
14. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง แก้ไขประกาศตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอบำเหน็จณรงค์ อำเภอคอนสาน อำเภอเกษตรสมบูรณ์ อำเภอจัตุรัส และอำเภอแก้งคร้อ จังหวัดชัยภูมิ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 87 (111 ง): 3375–3376. December 1, 1970.
15. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอบำเหน็จณรงค์ อำเภอคอนสวรรค์ จังหวัดชัยภูมิ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 88 (113 ง): 2994–2999. October 26, 1971.
16. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 93 (101 ง): 2013–2015. August 1, 1976.
17. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 93 (141 ง): 3227. November 9, 1976. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2012-04-06. สืบค้นเมื่อ 2021-10-23.
18. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่กิ่งอำเภอเทพสถิต อำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 94 (60 ง): 2721–2723. July 5, 1977.
19. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 100 (50 ก): (ฉบับพิเศษ) 10-12. March 31, 1983. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-07-18. สืบค้นเมื่อ 2021-10-23.
20. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตสุขาภิบาลบำเหน็จณรงค์ อำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 102 (171 ง): 5681–5684. November 19, 1985.
21. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอเมืองชัยภูมิ และอำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 104 (168 ง): 5988–5995. August 25, 1987.
22. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอเมืองชัยภูมิ และอำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 110 (139 ง): (ฉบับพิเศษ) 39-44. September 17, 1993.
23. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เรียงลำดับหมู่บ้านในท้องที่ตำบลโคกเริงรมย์ อำเภอบำเหน็จณรงค์ จังหวัดชัยภูมิ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 111 (45 ง): 18–19. June 7, 1994.
24. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (9 ก): 1–4. February 24, 1999. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2008-04-09. สืบค้นเมื่อ 2021-10-23.