อันดับหมึกกล้วย

หมึกกล้วย ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: ครีเตเชียส-ปัจจุบัน, 65–0Ma PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N
หมึกหอม หรือหมึกตะเภา (Sepioteuthis lessoniana)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Mollusca
ชั้น:	Cephalopoda
ชั้นย่อย:	Coleoidea
อันดับใหญ่:
อันดับ:	Teuthida , 1916
อันดับย่อย
† ()

ภาพเคลื่อนไหวของหมึกหอม

หมึกกล้วย เป็นมอลลัสคาประเภทหมึกอันดับหนึ่ง อยู่ในชั้นเซฟาโลพอด อันดับ Teuthida

ลักษณะ

รูปแสดงส่วนประกอบต่าง ๆ ของหมึกกล้วย 1. ท่อน้ำออก, 2. หนวดจับ, 3. ปาก 4. ระยางค์ครีบรูปสามเหลี่ยม 5. หนวด, 6. ตา, 7. ลำตัว

หมึกกล้วย นับเป็นหมึกที่มนุษย์คุ้นเคยมากที่สุด เป็นที่รู้จักมากที่สุด หมึกกล้วยมีรูปร่างเรียวยาว ลำตัวกลม มีระยางค์เหมือนครีบเป็นรูปสามเหลี่ยมอยู่ทางด้านซ้ายและขวา มีหนวดทั้งหมด 10 หนวด และจะมีอยู่คู่หนึ่งที่ยาวกว่าหนวดอื่น ๆ ใช้สำหรับหยิบจับอาหาร เรียกว่าเป็นหนวดล่าเหยื่อ หรือหนวดจับ โดยหนวดอื่น ๆ นั้นจะใช้สำหรับช่วยเพื่อไม่ให้อาหารหลุดไป ก่อนที่จะกัดกินเข้าปาก

หมึกกล้วย เป็นหมึกที่มีรูปร่างเพรียวยาว ภายในลำตัวมีแคลเซียมแข็งลักษณะโปร่งใส เรียกว่า เพน (Pen) ที่มีขนาดเล็กและบางกว่าลิ้นทะเลที่เป็นแคลเซียมแข็งเช่นเดียวกันในกลุ่มหมึกกระดอง

การเปลี่ยนสี

หมึกกล้วย เป็นสัตว์ที่เปลี่ยนสีลำตัวได้อย่างรวดเร็วมาก โดยใช้การบีบรัดของเม็ดสี ตั้งแต่สีแดง น้ำเงิน และเขียว โดยทั่วไปแล้ว หมึกกล้วยเมื่ออยู่ในทะเลจะมีลำตัวสีน้ำเงินเพื่อให้กลมกลืนไปกับสภาพของน้ำทะเล แต่เมื่อถูกจับขึ้นมาแล้วหรือขึ้นมาใกล้ ๆ กับผิวน้ำ จะเปลี่ยนสีตัวเองเป็นสีแดงเข้ม อันเนื่องจากในท้องทะเล สเปคตรัมจากแสงอาทิตย์เมื่อผ่านทะลุไปยังท้องทะเล แสงสีแดงจะเป็นสีแรกที่ถูกดูดกลืนหายไป ดังนั้นด้วยทัศนวิสัยการมองเห็นรวมทั้งสายตาของมนุษย์ด้วย จึงจะเห็นสภาพทั่วไปของท้องทะเลเป็นสีน้ำเงินคราม หรือสีม่วงเข้ม เมื่อหมึกสายถูกนำตัวขึ้นมาใกล้ผิวน้ำ การมองเห็นของตัวหมึกจะเห็นเป็นสีแดง จึงเปลี่ยนสีลำตัวเป็นสีแดงเพื่อการพรางตัว

การพรางตัว

หมึกกล้วย ใช้วิธีการป้องกันด้วยการพ่นหมึก ซึ่งเป็นของเหลวสีดำคล้ำซึ่งประกอบด้วยเมลามีนและสารเคมีประเภทอื่น ใช้สำหรับการหลบหนี โดยการพ่นหมึกของหมึกกล้วยนั้น ส่วนมากจะใช้วิธีการพ่นแบบกลุ่มก้อนหมึกให้เป็นกลุ่มใหญ่ และตัวหมึกจะซ่อนตัวอยู่ในนั้น อันเนื่องจากหมึกกล้วยเป็นหมึกที่ว่ายอยู่ในระดับกลางน้ำรวมถึงสรีระที่มีแกนแข็งอยู่ภายใน จึงไม่สามารถหาที่หลบซ่อนหรือเข้าไปซ่อนในที่กำบังต่าง ๆ ได้เหมือนอย่างหมึกสาย

พฤติกรรม

หมึกกล้วย เป็นหมึกที่มีพฤติกรรมอยู่รวมกันเป็นฝูงใหญ่ มักว่ายและหากินอยู่บริเวณกลางน้ำ จับสัตว์น้ำทั่วไปกินเป็นอาหาร แม้กระทั่งหมึกพวกเดียวกันเองก็ตาม การว่ายน้ำของหมึกกล้วยเป็นไปอย่างคล่องแคล่วและรวดเร็ว เนื่องจากมีท่อสำหรับดูดน้ำทะเลที่มีออกซิเจนเข้าไปใช้ในการหายใจ และใช้พ่นน้ำออกมาโดยใช้หลักการเดียวกับ ซึ่งหากหมึกกล้วยพ่นน้ำออกจากท่อนี้ด้วยความแรง ก็สามารถจะเป็นแรงผลักดันในการเคลื่อนที่ให้ลำตัวพุ่งไปในทางตรงกันข้ามได้อย่างรวดเร็ว

ประสาทสัมผัสและการผสมพันธุ์

นอกจากนี้แล้ว หมึกกล้วย ยังเป็นสัตว์ที่ไม่มีประสาทรับรู้ความเจ็บปวด ดังนั้นแม้จะถูกตะขอของชาวประมงเกี่ยวขึ้นมาก็ไม่รับรู้ถึงความเจ็บปวด หากไม่ไปถูกอวัยวะสำคัญแล้ว เมื่อหมึกกล้วยสามารถหลุดออกมาหรือถูกปล่อยลงน้ำ ก็สามารถว่ายต่อไปได้อีกเหมือนไม่มีอะไรเกิดขึ้น หมึกกล้วยมีพฤติกรรมการผสมพันธุ์ที่ไม่เหมือนกับสัตว์ชนิดอื่นใด เมื่อจับคู่ผสมพันธุ์กันแล้วจะไม่สนใจสิ่งใด ๆ เลย แม้ว่าสิ่งนั้นจะเป็นอันตรายต่อตนเองก็ตาม ตัวผู้จะจ้องดูตัวเมียแล้วพุ่งตัวเข้ากอดรัดโดยใช้หนวดมัดจนตัวเมียดิ้นไม่หลุด ขณะเดียวกันสีผิวของตัวผู้จะเปลี่ยนเป็นสีม่วงเข้มแล้วเปลี่ยนเป็นสีแดงจากนั้นตัวผู้ก็จะปล่อยน้ำเชื้อเข้าไปในตัวเมีย หลังจากนั้นตัวผู้และตัวเมียก็แยกย้ายจากกันโดยอาจไม่มีโอกาสมาพบกันอีกเลย ส่วนตัวเมียก็จะเริ่มวางไข่ ตามก้อนหินไข่ที่วางไว้มีลักษณะเป็นวุ้นเหนียวแข็งห่อหุ้มไข่ไว้ ตัวเมียวางไข่ครั้งละประมาณ 1,500 ฟอง และจะปล่อยให้ลูกหมึกฟักออกมาเป็นตัวตามธรรมชาติโดยไม่ได้ดูแล หลังจากวางไข่แล้วหมึกตัวเมียจะมีสภาพร่างกายที่อ่อนเพลียและจะล้มตายลง ซึ่งในบางครั้งจะตายลงพร้อม ๆ กันเป็นจำนวนมาก จนเสมือนเป็นสุสานของหมึกกล้วยใต้ทะเล

ออกหากิน

หมึกกล้วย มักจะออกหากินและจับคู่กันในเวลากลางคืน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในคืนวันพระจันทร์เต็มดวงที่มีน้ำขึ้น ดังนั้น ชาวประมงจึงมักหาหมึกกล้วยในเวลานี้ โดยใช้แสงไฟเป็นตัวล่อ

หมึกกล้วยขนาดอื่น ๆ

นอกจากนี้แล้ว หมึกกล้วย ยังถือได้ว่าเป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลังที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลกอีกด้วย โดยหมึกกล้วยชนิดที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในโลก คือ หมึกมหึมา หรือหมึกโคลอสซัล ที่อาศัยอยู่ในระดับความลึกถึง 2,000 เมตร เป็นหมึกที่ยังไม่เป็นที่ทราบกันถึงพฤติกรรมและข้อมูลต่าง ๆ มากนักในทางวิทยาศาสตร์ มีความยาวได้ถึง 14 เมตร รวมถึง ที่ก็เหมือนกับหมึกมหึมาเช่นกัน จนกลายมาเป็นเรื่องเล่าหรือตำนานต่าง ๆ ของสัตว์ประหลาดขนาดยักษ์ใต้ท้องทะเล เช่น คราเคน หรือปรากฏในวัฒนธรรมร่วมสมัยประเภทต่าง ๆ เช่น ภาพยนตร์ หรือนวนิยายวิทยาศาสตร์ เช่น Twenty Thousand Leagues Under The Sea ที่เรือดำน้ำนอติลุส ถูกโจมตีโดยฝูงหมึกยักษ์ แห่งมหาสมุทรแอตแลนติก

หมึกกล้วย ที่มีขนาดใหญ่ที่เป็นที่รู้จักกันดี เช่น หมึกฮัมโบลด์ แห่งมหาสมุทรแอตแลนติก หรือหมึกไดมอนด์ แห่งมหาสมุทรแปซิฟิก ก็เป็นหมึกที่มีขนาดใหญ่ชนิดหนึ่ง โดยตัวโตเต็มที่อาจยาวได้ถึง 9 ฟุต หรือ 1 เมตร และมีน้ำหนักได้ถึง 25 กิโลกรัม เป็นหมึกน้ำลึกที่อาศัยอยู่ในระดับความลึกถึง 200 เมตร ซึ่งหมึกทั้งสองประเภทนี้เป็นหมึกที่มักถูกจับในทางประมง มีรสชาติดี และมีราคาซื้อขายกันสูง

การจำแนก

• หมึกหอม เปลี่ยนสีตัวให้เป็นสีเข้ม
• ฝูงหมึกหอม
• หมึกฮัมโบลด์ซึ่งเป็นหมึกขนาดใหญ่ชนิดหนึ่ง

ปัจจุบัน หมึกกล้วยถูกอนุกรมวิธานไว้แล้วกว่า 300 ชนิด ในทั้งหมด 29 วงศ์

• ชั้น Cephalopoda
  • ชั้นย่อย Nautiloidea: หอยงวงช้าง
  • ชั้นย่อย Coleoidea: หมึกกล้วย, หมึกสาย, หมึกกระดอง
    • อันดับใหญ่
    • อันดับใหญ่
      • ?อันดับ †
      • อันดับ : หมึกเขาแกะ
      • อันดับ Sepiida: หมึกกระดอง
      • อันดับ : หมึกบ็อบเทล
      • อันดับ Teuthida: หมึกกล้วย
        • วงศ์ † ()
        • อันดับย่อย
          • วงศ์
          • วงศ์ : หมึกชายฝั่ง, หมึกต้นหญ้า
        • อันดับย่อย
          • วงศ์ : หมึกชาร์เพียร์ อีนอป
          • วงศ์ : หมึกยักษ์
          • วงศ์
          • วงศ์ : หมึกบุช-คลับ
          • วงศ์
          • วงศ์
          • วงศ์ : หมึกหวีคู่
          • วงศ์ : หมึกแก้ว
          • วงศ์
          • วงศ์
          • วงศ์ : หมึกหนวดตะขอ
          • วงศ์ : หมึกอัญมณี
          • วงศ์ : หมึกจูบิน
          • วงศ์ : หมึกเกล็ดกริมาลดี
          • วงศ์
          • วงศ์ : หมึกบิ๊กฟิน
          • วงศ์ : หมึกแส้
          • วงศ์
          • วงศ์
          • วงศ์ : หมึกบิน
          • วงศ์ : หมึกตะขอ
          • วงศ์
          • วงศ์
          • วงศ์ Psychroteuthidae: หมึกเกลเซีย
          • วงศ์ : หมึกไฟ
          • วงศ์ : หมึกรอมบอยด์
          • วงศ์
          • ()

อ้างอิง

1. [0138:TCJFTU2.0.CO;2 Tanabe, K.; Hikida, Y.; Iba, Y. (2006). "Two Coleoid Jaws from the Upper Cretaceous of Hokkaido, Japan". Journal of Paleontology 80 (1): 138–145. doi:10.1666/0022-3360(2006)080[0138:TCJFTU]2.0.CO;2]
2. จาก itis.gov
3. การพัฒนา, "มหัศจรรย์พันธุ์ลึก". สารคดีทางไทยพีบีเอส: ศุกร์ที่ 15 มีนาคม 2556
4. ไฟลัมมอลลัสกา (Phylum Mollusca)
5. หมึกกล้วย / วินิจ รังผึ้ง จากผู้จัดการออนไลน์^[]
6. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-03-07. สืบค้นเมื่อ 2013-03-16.
7. บพิธ จารุพันธุ์,รศ. นันทพร จารุพันธุ์,รศ. สัตววิทยา. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ภาควิชาสัตววิทยา, พิมพ์ครั้งที่4, 2547. หน้า171
8. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-01-13. สืบค้นเมื่อ 2013-03-16.
9. Squid, "Rouge Nature With Dave Salmoni" โดย อนิมอลพลาเน็ต สารคดีทางทรูวิชั่นส์: อังคารที่ 25 ธันวาคม 2555

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิสปีชีส์มีข้อมูลภาษาอังกฤษเกี่ยวกับ Teuthida