อ กษรฮ งการ เก า หร อ อ กษรร นส ฮ งการ ฮ งการ Székely magyar rovás หร อ rovásírás เป นระบบการเข ยนอ กษรในภาษาฮ งการ ภาษา

อักษรฮังการีเก่า หรือ อักษรรูนส์ฮังการี (ฮังการี: Székely-magyar rovás หรือ rovásírás) เป็นระบบการเขียน อักษรในภาษาฮังการี ภาษาฮังการีสมัยใหม่เขียนด้วยชุดตัวอักษรฮังการีทีมีฐานจากอักษรละติน ส่วนคำว่า "เก่า" สื่อถึงลำดับความสำคัญทางประวัติศาสตร์ของอักษรเมื่อเปรียบเทียบกับอักษรฐานละติน อักษรฮังการีเก่าเป็นอักษรรุ่นลูกของอักษรเตอร์กิกเก่า ^[]

อักษรฮังการีเก่า 𐲥𐳋𐳓𐳉𐳗-𐲘𐳀𐳎𐳀𐳢 𐲢𐳛𐳮𐳁𐳤‎ Székely-magyar rovás

ชนิด	อักษร
ช่วงยุค	รับรองในคริสต์ศตวรรษที่ 10 ใช้งานน้อยจนถึงคริสต์ศตวรรษที่ 17 ฟื้นฟูในคริสต์ศตวรรษที่ 20
ทิศทาง	Right-to-left
ภาษาพูด	ฮังการี
อักษรที่เกี่ยวข้อง
ระบบแม่	เตอร์กิกเก่า อักษรฮังการีเก่า
ISO 15924
	Hung (176), Old Hungarian (Hungarian Runic)
ยูนิโคด
ยูนิโคดแฝง	Old Hungarian
ช่วงยูนิโคด	U+10C80–U+10CFF
บทความนี้ประกอบด้วยในสัทอักษรสากล (IPA) สำหรับคำแนะนำเบื้องต้นเกี่ยวกับสัญลักษณ์ IPA โปรดดู สำหรับความแตกต่างระหว่าง [ ], / / และ ⟨ ⟩ ดูที่ (สัทอักษรสากล § วงเล็บเหลี่ยมและทับ)

ชาวฮังการีเริ่มตั้งถิ่นฐานในแอ่งคาร์เพเทียนเมื่อ ค.ศ. 895 หลังจัดตั้ง ก็มีการยกเลิกใช้อักษรบางส่วนและใช้อักษรละตินแทน

ชื่อภาษาอังกฤษในมาตรฐาน คือ Old Hungarian (Hungarian Runic)

ชื่อ

ในภาษาฮังการีสมัยใหม่ อักษรนี้มีชื่อทางการว่า Székely rovásírás ('อักษร Szekler') โดยทั่วไป ระบบการเขียนนี้มีชื่อว่า rovásírás, székely rovásírás และ székely-magyar írás (หรือสั้น ๆ ว่า rovás 'รอยบาก, รอย')

อักษร

อักษรรูนนี้มี 42 ตัว เนื่องจากเป็นอักษรเตอร์กิกเก่า ทำให้บางพยัญชนะมีสองรูป รูปหนึ่งใช้ร่วมกับสระหลัง (a, á, o, ó, u, ú) ส่วนอีกรูปหนึ่งใช้กับสระหน้า (e, é, i, í, ö, ő, ü, ű) ชื่อพยัญชนะต้องออกเสียงพร้อมสระ ในชุดพยัญชนะเก่า ลำดับพยัญชนะ-สระอยู่ตรงข้ามกับแบบสมัยใหม่ (ep แทน pé) ชุดตัวอักษรนี้ๆม่มีอักษรสำหรับหน่วยเสียง dz และ dzs ในภาษาฮังการีสมัยใหม่ และไม่มีอักษรสำหรับ q, w, x และ y ในอักษรละติน

อักษร	ชื่อ	หน่วยเสียง (สัทอักษรสากล)	ฮังการีเก่า (ยูนิโคด)
A	a	/ɒ/	𐲀 𐳀‎
	á	/aː/	𐲁 𐳁‎
B	eb	/b/	𐲂 𐳂‎
C	ec	/ts/	𐲄 𐳄‎
	ecs	/tʃ/	𐲆 𐳆‎
D	ed	/d/	𐲇 𐳇‎
	dzé	/dz/	ตัวแฝดของ 𐲇‎ กับ 𐲯‎
	dzsé	/dʒ/	ตัวแฝดของ 𐲇‎ กับ 𐲰‎
E	e	/ɛ/	𐲉 𐳉‎
	é	/eː/	𐲋 𐳋‎
F	ef	/f/	𐲌 𐳌‎
G	eg	/ɡ/	𐲍 𐳍‎
	egy	/ɟ/	𐲎 𐳎‎
H	eh	/h/	𐲏 𐳏‎
I	i	/i/	𐲐 𐳐‎
	í	/iː/	𐲑 𐳑‎
J	ej	/j/	𐲒 𐳒‎
K	ek	/k/	𐲓 𐳓‎
K	ak	/k/	𐲔 𐳔‎
L	el	/l/	𐲖 𐳖‎
	elly, el-ipszilon	/j/	𐲗 𐳗‎
M	em	/m/	𐲘 𐳘‎
N	en	/n/	𐲙 𐳙‎
	eny	/ɲ/	𐲚 𐳚‎
O	o	/o/	𐲛 𐳛‎
	ó	/oː/	𐲜 𐳜‎
	ö	/ø/	𐲝 𐳝 𐲞 𐳞‎
	ő	/øː/	𐲟 𐳟‎
P	ep	/p/	𐲠 𐳠‎
(Q)	eq	(/kv/)	ตัวแฝดของ 𐲓‎ กับ 𐲮‎
R	er	/r/	𐲢 𐳢‎
S	es	/ʃ/	𐲤 𐳤‎
	esz	/s/	𐲥 𐳥‎
T	et	/t/	𐲦 𐳦‎
	ety	/c/	𐲨 𐳨‎
U	u	/u/	𐲪 𐳪‎
	ú	/uː/	𐲫 𐳫‎
	ü	/y/	𐲬 𐳬‎
	ű	/yː/	𐲭 𐳭‎
V	ev	/v/	𐲮 𐳮‎
(W)	dupla vé	/v/	ตัวแฝดของ 𐲮‎ กับ 𐲮‎
(X)	iksz	(/ks/)	ตัวแฝดของ 𐲓‎ กับ 𐲥‎
(Y)	ipszilon	/i/ ~ /j/	ตัวแฝดของ 𐲐‎ กับ 𐲒‎
Z	ez	/z/	𐲯 𐳯‎
	ezs	/ʒ/	𐲰 𐳰‎

อักษรรูนฮังการีเก่ายังมีอักษรรูนที่ไม่ใช่อักษร แต่เป็นสัญลักษณ์ต่างหาก บางข้อมูลระบุเป็น "capita dictionum" (น่าจะเป็นรูปสะกดผิดจาก capita dicarum) ตัวอย่างที่พบได้ทั่วไป มีดังนี้:

TPRUS:
ENT: 𐲧 𐳧‎
TPRU:
NAP:
EMP: 𐲡 𐳡‎
UNK: 𐲕 𐳕‎
US: 𐲲 𐳲‎
AMB: 𐲃 𐳃‎

ตัวเลข

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	50	100	500	1000

𐳺‎	𐳺𐳺‎	𐳺𐳺𐳺‎	𐳺𐳺𐳺𐳺‎	𐳻‎	𐳻𐳺‎	𐳻𐳺𐳺‎	𐳻𐳺𐳺𐳺‎	𐳻𐳺𐳺𐳺𐳺‎	𐳼‎	𐳽‎	𐳾‎	̲𐳽‎	𐳿‎

ตัวอย่างข้อความ

ข้อความจาก , ค.ศ. 1501 อักษรรูนที่มีเส้นใต้เดิมเขียนเป็นตัวแฝด

ถอดอักขระในยูนิโคด: 𐲪𐲢𐲙𐲔⁝𐲥𐲬𐲖𐲦𐲤𐲦𐲬𐲖⁝𐲌𐲛𐲍𐲮𐲀𐲙⁝𐲐𐲢𐲙𐲔⁝𐲯𐲢𐲞𐲦 ⁝𐲥𐲀𐲯𐲎⁝𐲥𐲦𐲙𐲇𐲞𐲂𐲉⁝𐲘𐲀𐲨𐲤⁝𐲒𐲀𐲙𐲛𐲤⁝𐲤𐲨𐲦𐲙⁝𐲓𐲛𐲮𐲀𐲆⁝𐲆𐲐𐲙𐲀𐲖𐲦𐲔⁝𐲘𐲀𐲨𐲀𐲤𐲘𐲤𐲦𐲢⁝𐲍𐲢𐲍𐲗𐲘𐲤𐲦𐲢𐲆𐲐𐲙𐲀𐲖𐲦𐲀𐲔 𐲍·𐲐𐲒·𐲀·𐲤·𐲐·𐲗·𐲗·𐲖𐲦·𐲀·‎

ตีความในภาษาฮังการีเก่า : "ÚRNaK SZÜLeTéSéTÜL FOGVÁN ÍRNaK eZeRÖTSZÁZeGY eSZTeNDŐBE MÁTYáS JÁNOS eSTYTáN KOVÁCS CSINÁLTáK MÁTYáSMeSTeR GeRGeLYMeSTeRCSINÁLTÁK G IJ A aS I LY LY LT A" (อักษรนี้ในจารึกเขียนด้วยอักษรรูนแบบตัวพิมพ์ใหญ่)

ตีความในภาษาฮังการีสมัยใหม่: "(Ezt) az Úr születése utáni 1501. évben írták. Mátyás, János, István kovácsok csinálták. Mátyás mester (és) Gergely mester csinálták gijas ily ly lta"

แปลภาษาอังกฤษ: "(This) was written in the 1501st year of our Lord. The smiths Matthias, John (and) Stephen did (this). Master Matthias (and) Master Gregory did (ตีความไม่ได้)"

อ้างอิง

"Consolidated proposal for encoding the Old Hungarian script in the UCS" (PDF). (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-07-31.
"ISO 15924/RA Notice of Changes". ISO 15924. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-10-30.
Code request for the Rovas script in ISO 15924 (2012-10-20)^[]
ไม่พบไฟล์เสียง "Szekely rovasiras.ogg"
by the public. From the verb ró 'to carve', 'to score' since the letters were usually carved on wood or sticks.
"Rovásírás ROVÁSÍRÁS Csudabogarak". จากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-04-28. สืบค้นเมื่อ 2017-09-24.

ข้อมูล

อังกฤษ

Gábor Hosszú (2011): Heritage of Scribes. The Relation of Rovas Scripts to Eurasian Writing Systems. First edition. Budapest: Rovas Foundation, ISBN , fully available from Google Books
Edward D. Rockstein: "The Mystery of the Székely Runes", Epigraphic Society Occasional Papers, Vol. 19, 1990, pp. 176–183

ฮังการี

Új Magyar Lexikon (New Hungarian Encyclopaedia) – Akadémiai Kiadó, Budapest, 1962 (Volume 5) ISBN
Gyula Sebestyén: A magyar rovásírás hiteles emlékei, Budapest, 1915

ละติน

J. Thelegdi: Rudimenta priscae Hunnorum linguae brevibus quaestionibus et responsionibus comprehensa, Batavia, 1598

แหล่งข้อมูอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ Old Hungarian script

Hungarian Runes / Rovás on Omniglot
(ในภาษาฮังการีและอังกฤษ) (Gábor Hosszú)
(ในภาษาฮังการี)
(ในภาษาฮังการี) Learning Rovas
(ในภาษาฮังการี)
(ในภาษาฮังการี)
(ในภาษาฮังการี) Szekely-Hungarian Rovas
Szekely-Hungarian Rovas on RovasPedia
ฟอนต์ยูนิโคดอักษรฮังการีเก่า
- ALPHABETUM 2015-03-18 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน by Juan José Marcos (commercial font)
- Noto Sans Old Hungarian
- Old Hungarian by Zsolt Sz. Sztupák 2022-10-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- OptimaModoki by Dare-demo Iie
- by Thomas Buchleither (archived on 2019-07-17)

[1] "Consolidated proposal for encoding the Old Hungarian script in the UCS" (PDF). (PDF)จากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-07-31.

[2] "ISO 15924/RA Notice of Changes". ISO 15924. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-10-30.

[3] Code request for the Rovas script in ISO 15924 (2012-10-20)^[]

[ReferenceA-4] ไม่พบไฟล์เสียง "Szekely rovasiras.ogg"

[5] y the public. From the verb ró 'to carve', 'to score' since the letters were usually carved on wood or sticks.

[6] "Rovásírás ROVÁSÍRÁS Csudabogarak". จากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-04-28. สืบค้นเมื่อ 2017-09-24.