หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์)

รองอำมาตย์เอก ศาสตราจารย์ หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์) เป็นบุคคลสำคัญทางด้านโบราณคดีและประวัติศาสตร์ศิลปะ เข้าทำงานในหอพระสมุดสำหรับพระนคร ภัณฑารักษ์ประจำพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร และดำรงตำแหน่งคณบดีคนแรกของคณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร

รองอำมาตย์เอก ศาสตราจารย์ หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์) ท.ช., ท.ม., ต.จ.ว.
เกิด	ป่วน อินทุวงศ์ 2 ธันวาคม พ.ศ. 2440 อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม
เสียชีวิต	7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2529 (88 ปี) บ้านบุรีภัณฑ์ ตำบลนครชัยศรี อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม
อาชีพ	นักเขียน, ครู, นักประวัติศาสตร์. นักโบราณคดี
บิดามารดา	นายกลั่น (บิดา) นางปาด (มารดา)

ประวัติ

หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์) เกิดเมื่อวันที่ 2 ธันวาคม พ.ศ. 2440 ที่บ้านปลายคลองใหม่ อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม เป็นบุตรของนายกลั่น กับนางปาด เมื่ออายุ 8 ปี บิดาได้พาไปฝากเป็นศิษย์กับพระอาจารย์เชย เจ้าคณะตะวันออก รองเจ้าอาวาสวัดท่าข้าม โดยได้ศึกษาอักขระสมัย หนังสือขอม และอ่านหนังสือพระมาลัย เป็นเวลา 3 ปี จากนั้นศึกษากับพระอาจารย์แหวน วัดบางช้างเหนือ จนถึง พ.ศ. 2452 พระอาจารย์แหวนได้นำไปฝากท่านพระครูสังฆกิจจารักษ์ (จืด) วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ราชวรมหาวิหาร อยู่ที่คณะ 10 หลังจากนั้นได้บรรพชาเป็นสามเณร และได้เข้าเรียนบาลีไวยากรณ์ในมหาธาตุวิทยาลัย และได้สอบบาลีสนามหลวงเมื่อ พ.ศ. 2458 ได้เปรียญธรรม 3 ประโยค ต่อมาเป็นครูในโรงเรียนบาลีไวยากรณ์รุ่นแรก และเป็นครูสอนบาลีไวยากรณ์ที่วัดทองนพคุณ เมื่อ พ.ศ. 2461 จนกระทั่งได้ลาสิกขาบทในปี พ.ศ. 2465

ท่านได้ถวายตัวเป็นมหาดเล็กเรือนนอกกับสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ได้เข้าทำงานในหอพระสมุดแผนกต่างประเทศตั้งแต่ พ.ศ. 2466 ต่อมาได้รับบรรจุในตำแหน่งรองบรรณารักษ์หอพระสมุดสำหรับพระนคร พ.ศ. 2467 ได้มีคำสั่งแต่งตั้งให้เป็นผู้ช่วยของศาสตราจารย์ยอร์ช เซเดส์ ในการตรวจพระราชพงศาวดารและจดหมายเหตุต่าง ๆ ทั้งภาษาไทยและภาษาต่างประเทศ หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ได้ย้ายจากตำแหน่งหน้าที่เดิมในหอสมุดสำหรับพระนครมาอยู่ประจำทำการที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร จากนั้นดำรงตำแหน่งคณบดีคนแรกของคณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร ระหว่าง พ.ศ. 2498–2504

การศึกษาของหลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ทางด้านโบราณคดีและประวัติศาสตร์ศิลปะ ได้จำแนกรูปแบบศิลปวัตถุตามฝีมือช่างและการลำดับอายุโดยเรียงลำดับเวลาจากราชวงศ์ที่เรืองอำนาจ ซึ่งเป็นลำดับเวลาตามแบบพงศาวดารไทย ต่อมาได้กลายเป็นมาตรฐานในการลำดับยุคสมัยในงานโบราณคดีสมัยประวัติศาสตร์ของไทยในเวลาต่อมา

หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ถึงแก่อนิจกรรมด้วยโรคหัวใจวาย ณ บ้านบุรีภัณฑ์ ตำบลนครชัยศรี อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม เมื่อวันที่ 7 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2529 รวมอายุได้ 88 ปี

ผลงาน

หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์) มีผลงานวิชาการด้านโบราณคดีและประวัติศาสตร์ เช่น

หนังสือ

• ตำราฟ้อนรำของอินเดีย
• เรื่องโบราณคดี
• The Royal Monasteries And Their Significance เขียนร่วมกับ A.B. Griswold กรมศิลปากร
• พระพุทธรูปสมัยต่างๆในประเทศไทย
• โบราณวัตถุสถานในสยาม จำนวน 3 เล่ม

บทความและคำแปลจากภาษาต่างประเทศ

• มิชชันนารีอเมริกันมาประเทศไทย ใน ประชุมพงศาวดารภาคที่ 31
• แปลศิลาจารึกหลักที่ 12 จารึกที่รอยพระพุทธบาทอยู่ที่วัดบวรนิเวศฯ ในหนังสือประชุมศิลาจารึกสุโขทัยเล่ม 1 ของศ.ยอร์ช เซเดส์
• เกวียน
• บทความวิจารณ์ เรื่อง พระพุทธรูปศิลาในวิหารน้อยวัดหน้าพระเมรุ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
• พระพุทธรูปสมัยสุโขทัย
• ปราสาทหินพิมาย
• เราเคารพพระพุทธรูปอย่างไร
• ความรู้ด้านโบราณคดี วารสารตำรวจ
• พระพิฆเนศร ฉบับแปล (Hindu Mythology) ในวารสารไทยเขษม
• ตำนานพระพิมพ์ในสยาม ฉบับแปลจาก ศ.ยอร์ช เซเดส์ ในวารสาร Journal Of Siam Society
• Sculpture Of Peninsular Siam In The Ayuthya Period ในวารสาร The Siam Society Journal Vol. II (1929–1953)
• สังคโลกไทย
• แท่นท้าววิกรม แปลจากเรื่อง The Throne Of 32 Puppets พราหมณ์กุปปุสวามิอารย
• The Images Of The Buddha (พ.ศ. 2496)
• เที่ยวพระนครศรีอยุธยา
• เที่ยวเมืองพิมาย
• สำรวจโบราณสถาน
• การพิพิธภัณฑ์หัวเมือง
• รูปพระมหายาน
• พระพุทธศาสนาในประเทศไทย
• พระพุทธบาทเมืองสระบุรี
• ศิลปวัตถุในพิพิธภัณฑ์สถานพระนคร
• รอยพระพุทธบาท
• พระมหาธาตุไชยา
• พระพุทธสิหิงค์กับวิจารณ์
• พระพุทธชินราชทางโบราณคดี
• เงินตราสยาม
• ตำนานพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ
• พระสถูป และพระธรรมจักร ในจดหมายเหตุของราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2479 เล่ม 2 ตอน 1
• กถา - กุสุมะ - มัญชรี

ยศและบรรดาศักดิ์

• พ.ศ. 2470 – รองอำมาตย์ตรี ป่วน อินทุวงศ์
• พ.ศ. 2471 – รองอำมาตย์ตรี ขุนบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์)
• พ.ศ. 2471 – รองอำมาตย์ตรี หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์)
• พ.ศ. 2472 – รองอำมาตย์โท หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์)
• พ.ศ. 2474 – รองอำมาตย์เอก หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

ศาสตราจารย์ หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นสูงสุดตระกูลต่างๆ ดังนี้

• พ.ศ. 2505 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์ช้างเผือก (ท.ช.)
• พ.ศ. 2497 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 2 ทวีติยาภรณ์มงกุฎไทย (ท.ม.)
• พ.ศ. 2502 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 3 ตติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ต.จ.ว.)
• พ.ศ. 2492 – เหรียญจักรพรรดิมาลา (ร.จ.พ.)
• พ.ศ. 2494 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)
• พ.ศ. 2475 – เหรียญเฉลิมพระนคร 150 ปี (ร.ฉ.พ.)

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. ธงทอง จันทรางศุ (3 กุมภาพันธ์ 2564). "พระทัยกว้าง". มติชนสุดสัปดาห์.
2. . สนุก.คอม. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-11-28. สืบค้นเมื่อ 2021-07-12.
3. ณัฎฐา ชื่นวัฒนา. "แวววับ จับใจ ไร้ลิ้น: พัฒนาการของโบราณคดีชาตินิยมอลังการ กับ มื้ออาหารที่หายไป (2)".
4. อนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ ศาสตราจารย์ หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์). หจก. โรงพิมพ์ยูไนเต็ดโปรดักชั่น. 2531.
5. บริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์), หลวง. เรื่องโบราณคดี. ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พิมพ์พระราชทานในงานพระราชทานเพลิงศพหลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ (ป่วน อินทุวงศ์) ท.ช., ท.ม., ต.จ.ว. ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส วันพฤหัสบดีที่ ๑๐ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๕๓๑. กรุงเทพฯ : สำนักราชเลขาธิการ, 2531. 345 หน้า.
6. LUANG BORIBAL BURIBHAND and A.B. GRISWOLD. (2015). THE ROYAL MONASTERIES AND THEIR SIGNIFICANCE. (4th Ed.). Bangkok : Rungsilp Printing.
7. บริบาลบุรีภัณฑ์, หลวง. พระพุทธรูปสมัยต่างๆในประเทศไทย ของ หลวงบริบาลบุรีภัณฑ์ และ พุทธศิลปในประเทศไทย ของ ม.จ.สุภัทรดิศ ดิศกุล. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2503.
8. กรมศิลปากร. (2475, ตุลาคม). วารสารศิลปากร, 6(5).
9. กรมศิลปากร. (2490, กรกฎาคม). วารสารศิลปากร, 1(1).
10. กรมศิลปากร. (2495, ตุลาคม). วารสารศิลปากร, 6(5)
11. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๘๐ ตอนที่ ๓ ง ฉบับพิเศษ หน้า ๕๖๙, ๔ มกราคม ๒๕๐๖
12. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักคณะรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๗๑ ตอนที่ ๘๗ ง ฉบับพิเศษ หน้า ๓๓๗, ๒๙ ธันวาคม ๒๔๙๗
13. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ 2012-05-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๗๖ ตอนที่ ๕๓ ง หน้า ๑๔๐๒, ๑๙ พฤษภาคม ๒๕๐๒
14. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๖๖ ตอนที่ ๖๙ ง ฉบับพิเศษ หน้า ๓๖๑, ๒๐ ธันวาคม ๒๔๙๒