สาราน กรมหย งเล อ หร อ หย งเล อต าเต ยน จ นต วเต ม 永樂大典 จ นต วย อ 永乐大典 พ นอ น Yǒnglè Dàdiǎn เวด ไจลส Yung lo Ta tien เป

สารานุกรมหย่งเล่อ หรือ หย่งเล่อต้าเตี่ยน (จีนตัวเต็ม: 永樂大典; จีนตัวย่อ: 永乐大典; พินอิน: Yǒnglè Dàdiǎn; เวด-ไจลส์: Yung-lo Ta-tien) เป็นสารานุกรมภาษาจีนที่ส่วนใหญ่สูญหาย ซึ่งจักรพรรดิหย่งเล่อแห่งราชวงศ์หมิงโปรดให้จัดทำขึ้นใน ค.ศ. 1403 และเสร็จสิ้นใน ค.ศ. 1408 ประกอบด้วยม้วนเอกสารตัวเขียน 22,937 ม้วนหรือบท ใน 11,095 ฉบับ ปัจจุบันเหลือรอดน้อยกว่า 400 ฉบับ ที่ประกอบด้วยเนื้อหาประมาณ 800 บท (ม้วน) หรือร้อยละ 3.5 ของผลงานต้นฉบับ

*สารานุกรมหย่งเล่อ*ใน ค.ศ. 2014 จัดแสดงที่

หน้าหนึ่งจากเอกสารตัวเขียน 'สารานุกรมหย่งเล่อ'.

สารานุกรมส่วนใหญ่สูญหายในครึ่งหลังของคริสต์ศตวรรษที่ 19 ในระหว่างสงครามฝิ่นครั้งที่สอง กบฏนักมวย และการก่อความไม่สงบที่ตามมา ด้วยขอบเขตและขนาดที่แท้จริงของสารานุกรมนี้ ทำให้เป็นสารานุกรมทั่วไปที่ใหญ่ที่สุดในโลก จนกระทั่งเกือบ 6 ศตวรรษต่อมา วิกิพีเดียแซงหน้าสารานุกรมนี้ในช่วงปลาย ค.ศ. 2007

ภูมิหลัง

แม้ว่าจักรพรรดิหย่งเล่อทรงมีชื่อเสียงในด้านความสำเร็จทางทหาร พระองค์ก็ทรงเป็นปัญญาชนที่โปรดการอ่าน ความโปรดต่อการวิจัยของพระองค์นำไปสู่การพัฒนาแนวคิดการจัดหมวดหมู่งานวรรณกรรมให้เป็นสารานุกรมอ้างอิง เพื่อเก็บรักษาหนังสือหายากและทำให้การวิจัยง่ายขึ้น

การพัฒนา

ราชบัณฑิตกว่าสองพันคนได้ทำงานในโครงการดังกล่าวภายใต้การควบคุมของจักรพรรดิหย่งเล่อ โดยมีเนื้อหารวมกว่า 8,000 บท ตั้งแต่สมัยโบราณมาจนถึงราชวงศ์หมิงตอนต้น ซึ่งครอบคลุมเนื้อหาในหลายสาขาวิชา รวมไปถึงเกษตรกรรม ศิลปะ ดาราศาสตร์ การละคร ธรณีวิทยา ประวัติศาสตร์ วรรณกรรม การแพทย์ วิทยาศาสตร์ธรรมชาติ ศาสนาและเทคโนโลยี เช่นเดียวกับรายละเอียดของปรากฏการณ์ธรรมชาติที่แปลกประหลาด สารานุกรมดังกล่าว ซึ่งเสร็จสิ้นใน ค.ศ. 1408 ที่นานกิง (南京國子監; มหาวิทยาลัยหนานจิง) ประกอบด้วยหนังสือกว่า 22,877 หรือ 22,937 บรรพ (ม้วนหนังสือ หรือบท) ในหนังสือ 11,095 เล่ม กินพื้นที่ 40 ลูกบาศก์เมตร และใช้อักษรจีนกว่า 3,700 ล้านตัวอักษร มันได้รับการออกแบบมาให้รวบรวมทุกเรื่องที่เคยเขียนมาเกี่ยวกับลัทธิขงจื๊อ ประวัติศาสตร์ ปรัชญา ศิลปะและวิทยาศาสตร์ ซึ่งเป็นการตรวจเทียบครั้งใหญ่ของการคัดข้อความและผลงานจากวรรณกรรมและความรู้ที่มีอยู่มหาศาลของจีน จักรพรรดิหย่งเล่อทรงพอพระทัยกับสารานุกรมฉบับสมบูรณ์มากจนพระองค์ตั้งชื่อสารานุกรมนี้ตามงรัชสมัยของพระองค์ และทรงเขียนคำนำยาวเน้นให้เห็นถึงความสำคัญของการอนุรักษ์ผลงานเป็นการส่วนพระองค์

หายสาบสูญ

สารานุกรมนี้จัดตั้งใน (文淵閣) ในหนานจิง จนกระทั่งจักรพรรดิหย่งเล่อย้ายเมืองหลวงไปยังปักกิ่งใน ค.ศ. 1421 และตั้งหย่งเล่อต้าเตี่ยนในพระราชวังต้องห้าม ต่อมาใน ค.ศ. 1557 ในรัชสมัยจักรพรรดิเจียจิ้ง สารานุกรมรอดพ้นจากเพลิงไหม้ที่ทำลายพระราชวังไปสามแห่งในพระราชวังต้องห้ามอย่างหวุดหวิด จากนั้นพระองค์จึงโปรดให้มีการสำเนาใน ค.ศ. 1562 และเสร็จสิ้นใน ค.ศ. 1567 ภายหลังต้นฉบับสูญหายถาวร โดยมีข้อสันนิษฐานหลักถึงการสูญหาย 3 รูปแบบ แต่ยังไม่ได้รับข้อสรุป:

ถูกทำลายในสมัยราชวงศ์หมิงตอนปลาย ใน ค.ศ. 1644 หลี่ จื้อเฉิง ผู้นำกบฏ โค่นล้มราชวงศ์หมิงและยึดครองปักกิ่ง เมืองหลวงของราชวงศ์ ไม่กี่เดือนต่อมา เขาพ่ายแพ้ต่อพันธมิตรอู๋ ซานกุ้ยกับตัวเอ๋อร์กุ่น โดยขณะที่เขาถอนทัพออกจากปักกิ่ง เขาเผาพระราชวังต้องห้ามด้วยหย่งเล่อต้าเตี่ยน อาจถูกเผาทำลายในเพลิงไหม้นั้น
ถูกเผาพร้อมกับจักรพรรดิเจียจิ้ง ในช่วงที่ถวายพระเพลิงพระบรมศพจักรพรรดิเจียจิ้งใกล้เคียงกับช่วงที่สำเนาเอกสารตัวเขียนเกือบเสร็จสมบูรณ์ จักรพรรดิเจียจิ้งสวรรคตในเดือนธันวาคม ค.ศ. 1566 แต่พระบรมศพถูกฝังในเดือนมีนาคม ค.ศ. 1567 ซึ่งความเป็นไปได้ประการหนึ่งคือพวกเขากำลังรอให้เอกสาตัวเขียนเสร็จสมบูรณ์
ถูกเผาในเหตุเพลิงไหม้พระตำหนักเฉียนชิง

เอกสารตัวเขียนต้นฮบับของหย่งเล่อต้าเตี่ยนเกือบสูญหายทั้งหมดในช่วงปลายราชวงศ์หมิง ร้อยละ 90 ของเอกสารตัวเขียน 1567 ฉบับยังคงอยู่รอด จนกระทั่งสงครามฝิ่นครั้งที่สองในสมัยราชวงศ์ชิง จากนั้นใน ค.ศ. 1860 ทำให้เอกสารตัวเขียนส่วนใหญ่ถูกเผาหรือปล้นสดมภ์ โดยททหารบริติชกับฝรั่งเศสนำเอกสารตัวเขียนส่วนใหญ่ไปเป็นของที่ระลึก

ใน ค.ศ. 1875 มีเพียง 5,000 บทที่ยังคงหลงเหลืออยู่ ซึ่งน้อยกว่าครึ่งหนึ่งของต้นฉบับ แล้วลดหลงเหลือ 800 บทใน ค.ศ. 1894 จากในช่วงกบฏนักมวยและของพันธมิตรแปดชาติใน ค.ศ. 1900 กองทัพฝ่ายพันธมิตรนำเอกสารตัวเขียนไปร้อยกว่าบท และมีหลายบทที่ถูกทำลายในเหตุเพลิงไหม้สถาบันฮ่านหลิน โดยเหลือเพียง 60 ฉบับเท่านั้นที่คงอยู่ที่ปักกิ่ง

สถานะปัจจุบัน

ชุดสะสมที่สมบูรณณ์ที่สุดตั้งอยู่ในที่ปักกิ่ง ซึ่งมี 221 ฉบับ รองลงมาอยู่ที่พิพิธภัณฑ์พระราชวังแห่งชาติในไทเป ซึ่งมี 62 ฉบับ

อ้างอิง

Kathleen Kuiper (31 Aug 2006). "Yongle dadian (Chinese encyclopaedia)". Encyclopædia Britannica Online. Chicago, Illinois. สืบค้นเมื่อ 9 May 2012. Encyclopædia Britannica Inc.
"Yongle Encyclopedia". World Digital Library. สืบค้นเมื่อ 24 January 2013.
; Woolf, Daniel R.; Robinson, Chase F. (2012). The Oxford History of Historical Writing: Volume 2: 400-1400. Oxford University Press. p. 42. ISBN .
"Encyclopedias and Dictionaries". Encyclopædia Britannica. Vol. 18 (15th ed.). 2007. pp. 257–286.
"An Encyclopedia Finished in 1408 That Contained Nearly One Million Pages". April 6, 2011.
"600-year-old Chinese book found in SoCal |Across America |chinadaily.com.cn". www.chinadaily.com.cn.
Christos, Lauren (April 2010). "The Yongle Dadian: The Origin, Destruction, Dispersal and Reclamation of a Chinese Cultural Treasure". Journal of Library & Information Science. 36 (1). 2001084158.
Jianying, Huo. "Emperor Yongle." China Today, April 2004, 58.
Tsai, Shih-shan Henry (2001). Perpetual Happiness: The Ming Emperor Yongle. University of Washington Press. ISBN .^[]
陈红彦 (2008). (PDF). . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ December 26, 2010.
(2000). Chinese History: A Manual. Harvard University Asia Center. pp. 604–5. ISBN .
Lin, Guang (2017-02-28). "《永乐大典》正本陪葬了嘉靖帝？". 《北京日报》. สืบค้นเมื่อ 2018-07-30.
Vast Documents of the Yung-lo Era

ข้อมูล

Ebrey, Patricia Buckley, Anne Walthall, James B. Palais. (2006). East Asia: A Cultural, Social, and Political History. Boston: Houghton Mifflin Company. ISBN .
Guo Bogong (郭佰恭). Yongle dadian kao 永樂大典考. Shanghai: Commercial Press, 1937.

แหล่งข้อมูลอื่น

สารานุกรมแบบดิจิทัล:
- 221 chapters held by the in Beijing (online via the )
- 49 chapters 2023-02-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน held by the in London
- 9 chapters held by the in Dublin
Davis, Donald G.; Cheng, Huanwen (1996). Destruction of Chinese books in the Peking Siege of 1900. 62nd IFLA General Conference. Beijing.
China to Digitalize World's Earliest Encyclopedia. People's Daily Online. April 2002 - aspirations, pending approval.
. chinaculture.org.
Experts Urge Collectors To Share World's Earliest Encyclopedia. china.org.cn. April 2002.

[eb-1] Kathleen Kuiper (31 Aug 2006). "Yongle dadian (Chinese encyclopaedia)". Encyclopædia Britannica Online. Chicago, Illinois. สืบค้นเมื่อ 9 May 2012. Encyclopædia Britannica Inc.

[WDL1-2] "Yongle Encyclopedia". World Digital Library. สืบค้นเมื่อ 24 January 2013.

[FootWoolf2012-3] ; Woolf, Daniel R.; Robinson, Chase F. (2012). The Oxford History of Historical Writing: Volume 2: 400-1400. Oxford University Press. p. 42. ISBN .

[4] "Encyclopedias and Dictionaries". Encyclopædia Britannica. Vol. 18 (15th ed.). 2007. pp. 257–286.

[5] "An Encyclopedia Finished in 1408 That Contained Nearly One Million Pages". April 6, 2011.

[chinadaily-6] "600-year-old Chinese book found in SoCal |Across America |chinadaily.com.cn". www.chinadaily.com.cn.

[Christos2010-7] Christos, Lauren (April 2010). "The Yongle Dadian: The Origin, Destruction, Dispersal and Reclamation of a Chinese Cultural Treasure". Journal of Library & Information Science. 36 (1). 2001084158.

[:1-8] Jianying, Huo. "Emperor Yongle." China Today, April 2004, 58.

[:2-9] Tsai, Shih-shan Henry (2001). Perpetual Happiness: The Ming Emperor Yongle. University of Washington Press. ISBN .^[]

[10] 陈红彦 (2008). (PDF). . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ December 26, 2010.

[Wilkinson-11] (2000). Chinese History: A Manual. Harvard University Asia Center. pp. 604–5. ISBN .

[:6-12] Lin, Guang (2017-02-28). "《永乐大典》正本陪葬了嘉靖帝？". 《北京日报》. สืบค้นเมื่อ 2018-07-30.

[13] Vast Documents of the Yung-lo Era