สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร

สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร (ประสูติ: 29 เมษายน พ.ศ. 2548) พระนามเดิม : พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่ ท่านผู้หญิงศรีรัศมิ์ สุวะดี เมื่อครั้งยังดำรงพระอิสริยยศเป็นพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีรัศมิ์ พระวรชายาในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร ทำให้ทรงดำรงฐานะเป็น ทายาทโดยสันนิษฐาน ของ ราชวงศ์จักรี ตามที่บัญญัติโดยกฎมณเฑียรบาลว่าด้วยการสืบราชสันตติวงศ์ พระพุทธศักราช 2467

สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ
เจ้าฟ้าชั้นเอก มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร
ประสูติ	29 เมษายน พ.ศ. 2548 (19 ปี) โรงพยาบาลศิริราช กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย
ราชวงศ์	จักรี
ราชสกุล	มหิดล
พระบิดา	พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระมารดา	ศรีรัศมิ์ สุวะดี
ศาสนา	พุทธเถรวาท
ลายพระอภิไธย

พระประวัติ

ประสูติกาล

สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร ประสูติเมื่อวันศุกร์ แรม 6 ค่ำ เดือน 5 ปีระกา สัปตศก จ.ศ. 1367 ตรงกับวันที่ 29 เมษายน พ.ศ. 2548 เวลา 18.35 น. ณ โรงพยาบาลศิริราช เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่ท่านผู้หญิงศรีรัศมิ์ สุวะดี ขณะดำรงพระอิสริยยศเป็น พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าศรีรัศมิ์ พระวรชายาในสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร พระองค์ยังทรงเป็นพระราชนัดดาในพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร กับ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง และพระองค์มีพระอิสริยยศเดิมเมื่อครั้งแรกประสูติคือ พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ และนอกจากนี้พระองค์ยังทรงมีพระเชษฐภิคินีต่างพระมารดาทั้งสองพระองค์ได้แก่

• สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าพัชรกิติยาภา นเรนทิราเทพยวดี กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา (ทูลกระหม่อมภา: 7 ธันวาคม พ.ศ.2521)
• สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าสิริวัณณวรี นารีรัตนราชกัญญา (ทูลกระหม่อมหญิง: 8 มกราคม พ.ศ.2530)

คณะแพทย์ถวายพระประสูติโดยการผ่าตัด เมื่อแรกประสูติ พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ ทรงมีน้ำหนัก 2,680 กรัม ความยาวพระองค์ 47 เซนติเมตร รอบพระเศียร 31 เซนติเมตร ลืมพระเนตรเวลา 19.00 น. มีพระพลานามัยสมบูรณ์ แข็งแรง พระเนตรโต พระนาสิกโด่ง

พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานพระราชหัตถเลขาเมื่อวันที่ 15 มิถุนายน พ.ศ. 2548 ให้ขนานพระนามว่า "พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ" หมายถึง "ผู้ทำประทีปคือปัญญาให้สว่างกระจ่างแจ้ง, ผู้ทำเกาะคือที่พึ่งให้รุ่งเรืองโชติช่วง" และพระราชทานเสมาอักษรพระปรมาภิไธย ภ.ป.ร. ทองคำ

ต่อมาเมื่อวันที่ 4 กรกฎาคม พ.ศ. 2548 พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้เขียนพระนามของพระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ เป็นภาษาอังกฤษ ว่า His Royal Highness Prince Dipangkorn Rasmijoti

พระราชพิธีสมโภชเดือนและขึ้นพระอู่

เมื่อวันที่ 17 มิถุนายน พ.ศ. 2548 ได้มีพระราชพิธีสมโภชเดือนและขึ้นพระอู่ตามพระราชประเพณีในพระที่นั่งอนันตสมาคม เมื่อพระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ มีพระชนมายุครบ 1 เดือน

นอกจากนี้ ในวาระที่พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ ทรงเจริญพระชันษาครบ 1 ปี ในวันที่ 29 เมษายน พ.ศ. 2549 กรมธนารักษ์จัดทำเหรียญกษาปณ์ที่ระลึก ชนิดราคา 50 บาท ทำด้วยทองแดงผสมนิกเกิล น้ำหนัก 21 กรัม ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 36 มิลลิเมตร จำนวนผลิตไม่เกิน 500,000 เหรียญ ลวดลายด้านหน้ากลางเหรียญมีพระรูป พระเจ้าหลานเธอฯ ผินพระพักตร์ทางเบื้องซ้าย ภายในวงขอบเหรียญด้านขวามีข้อความว่า "พระองค์เจ้า" ด้านซ้ายมีข้อความว่า "ทีปังกรรัศมีโชติ" ด้านหลังกลางเหรียญมีข้อความว่า "พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ ทรงเจริญพระชันษา 1 ปี 29 เมษายน 2549 50 บาท" ภายในวงขอบเหรียญด้านขวา มีรูปลูกไก่ยืนอยู่บนหัวเม็ดทรงมัณฑ์ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งสำหรับม้วนเก็บแผ่นจารึก เบื้องล่างมีข้อความว่า "ประเทศไทย"

การศึกษา

สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร พระองค์ทรงเริ่มต้นการศึกษาที่โรงเรียนจิตรลดาในพระราชวังดุสิต ก่อนเสด็จไปทรงศึกษาต่อต่างประเทศที่ (BIS) ในบาวาเรีย ประเทศเยอรมนี

สถาปนาและเฉลิมพระนาม

เนื่องในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พุทธศักราช 2562 เมื่อวันที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2562 พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม ให้สถาปนาพระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ ขึ้นเป็น สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร

พระกรณียกิจ

สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติขณะทรงฝึกทางทหารเบื้องต้นที่โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า

วันที่ 20 สิงหาคม พ.ศ. 2551 สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร ได้เสด็จไปยังห้องสมุดฝ่ายประถมศึกษาโรงเรียนจิตรลดา เพื่อร่วมกิจกรรมงานสัปดาห์รักการอ่าน

วันที่ 2 ตุลาคม ในปีเดียวกันนั้น สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร พระองค์ก็ได้ทรงรับเกียรติบัตรพร้อมรางวัล "งานประหยัดน้ำ-ไฟ" ที่จัดขึ้นประจำในโรงเรียนจิตรลดา ด้วยพระองค์ปฏิบัติอยู่เป็นประจำ และเป็นแบบอย่างที่ดีต่อพระสหาย

วันที่ 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2555 สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร ได้เสด็จไปยังสนามกีฬากลาง พื้นที่ควบคุมในพระองค์ 904 เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร ในการประทานถ้วยรางวัลพระราชทานและถ้วยรางวัลประทานแก่ทีมที่ชนะเลิศการแข่งขันเครื่องบินจำลองและวิทยุบังคับประเภทต่าง ๆ ในรายการ "หนูน้อยเจ้าเวหา"

และในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร ได้ทรงร่วมทำกิจกรรมจิตอาสา "เราทำความดี ด้วยหัวใจ" โดยทรงทำความสะอาดภายในสุสานหลวงและวัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร รวมทั้งประทานน้ำดื่ม อาหาร และพิมเสนน้ำแก่พสกนิกรที่มาร่วมในพระราชพิธีฯ ณ บริเวณศาลหลักเมืองอีกด้วย

ด้านศาสนา

สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร ทรงประกอบพระกรณียกิจตามรอยเบื้องพระยุคลบาท พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ในการทำนุบำรุงพระศาสนาทุกครั้งที่เสด็จกลับประเทศไทย สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร จะเสด็จไปทรงบำเพ็ญพระกุศลและทรงสนทนาธรรมกับพระเถระชั้นผู้ใหญ่อยู่เสมอ ดังเช่น เสด็จไปถวายสักการะเจ้าพระคุณ สมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก ณ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร ในการนี้ ทรงบำเพ็ญพระกุศลถวายจตุปัจจัยไทยธรรม ทรงสนทนาธรรม และทรงสดับพระโอวาทที่เจ้าพระคุณ สมเด็จพระสังฆราช ทรงรับพระราชทานถวายแม้ในคราว สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร เสด็จพระราชดำเนินยังต่างจังหวัด โอกาสนี้ เสด็จไปยังสถานพำนักสงฆ์บ้านไร่ทอสี อำเภอปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา เพื่อทรงบำเพ็ญพระกุศล และทรงสนทนาธรรมกับพระธรรมพัชรญาณมุนี เป็นการส่วนพระองค์ ซึ่งพระกรณียกิจนี้เป็นที่ประจักษ์แก่พสกนิกรมาโดยตลอด

เมื่อวันที่ 2 พฤศจิกายน 2567 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร เสด็จแทนพระองค์ ไปในการพระราชพิธีทรงบำเพ็ญพระราชกุศลถวายผ้าพระกฐิน ณ วัดพระปฐมเจดีย์ อ.เมือง จ.นครปฐม ในโอกาสนี้ ทรงเยี่ยมราษฎร ที่มาเฝ้ารับเสด็จจำนวนมาก เพื่อชื่นชมพระบารมี

มูลนิธิ/องค์กรในพระอุปถัมภ์

• สโมสรผู้รักสวนสัตว์แห่งประเทศไทย

พระเกียรติยศ

ธรรมเนียมพระยศของ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร
ธงประจำพระอิสริยยศ
ตราประจำพระองค์
ธงประจำพระองค์
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	ข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับ	พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ
ลำดับโปเจียม	10

พระอิสริยยศ

• พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ (29 เมษายน พ.ศ. 2548 – 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2562)
• สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร (5 พฤษภาคม พ.ศ. 2562 – ปัจจุบัน)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• พ.ศ. 2562 – เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ (ม.จ.ก.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2559 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 1 (ภ.ป.ร.1)
• พ.ศ. 2562 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 10 ชั้นที่ ๑ (ว.ป.ร.๑)

สิ่งอันเนื่องด้วยพระนาม

การศึกษา

• กรุงเทพมหานคร
• โรงเรียนทีปังกรวิทยาพัฒน์ (วัดน้อยใน) ในพระราชูปถัมภ์ฯ กรุงเทพมหานคร
• โรงเรียนทีปังกรวิทยาพัฒน์ (ทวีวัฒนา) ในพระราชูปถัมภ์ฯ กรุงเทพมหานคร
• จังหวัดสมุทรสงคราม
• โรงเรียนทีปังกรวิทยาพัฒน์ (มัธยมวัดหัตถสารเกษตร) ในพระราชูปถัมภ์ฯ จังหวัดปทุมธานี
• จังหวัดสมุทรสาคร
• หอประชุมทีปังกรรัศมีโชติ มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ ศูนย์แม่ริม
• หอประชุมทีปังกรรัศมีโชติ มหาวิทยาลัยราชภัฏกำแพงเพชร
• หอประชุมทีปังกรรัศมีโชติ มหาวิทยาลัยราชภัฏศรีสะเกษ
• อาคารทีปังกรรัศมีโชติ มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี
• อาคารทีปังกรวิทยกิจ มหาวิทยาลัยราชภัฏร้อยเอ็ด
• อาคารวชิรารัศมิ์ทีปังกร ในพระราชูปถัมภ์
• ห้องสมุดทีปังกรรัศมีโชติ

การแพทย์ และการสาธารณสุข

• อาคารทีปังกรรัศมีโชติ วชิรพยาบาล
• อาคารสถานรับเลี้ยงและพัฒนาเด็กปฐมวัย “ทีปังกรการุณยมิตร”
• อาคารทีปังกรการุณยมิตร โรงพยาบาลสาขา ศูนย์อนามัยที่ 1 อำเภอเมืองนนทบุรี จังหวัดนนทบุรี
• ศูนย์พัฒนาเด็กทีปังกรรัศมีโชติ กรุงเทพมหานคร
• ศูนย์พัฒนาเด็กปฐมวัยทีปังกร การุณยมิตร อำเภอปง จังหวัดพะเยา
• ศูนย์ทีปังกรพัฒนาพิพัฒน์ (ทวีวัฒนา) มูลนิธิเด็ก อำเภอสามพราน จังหวัดนครปฐม

ศาสนสถาน

• อาคารปฏิบัติธรรมทีปังกรรัศมีโชติ อำเภอบางบัวทอง จังหวัดนนทบุรี

พรรณไม้

• เฟินรัศมีโชติ ชื่อวิทยาศาสตร์: Blechnum x rasmijoti ‘The Royal Project’ ใน วงศ์: Blechnaceae

อื่น ๆ

• อุทยานการเรียนรู้สิ่งแวดล้อมและวิทยาศาสตร์ ทีปังกรรัศมีโชติ อำเภอแม่สอด จังหวัดตาก

พงศาวลี

พงศาวลีของสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ

16. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว               8. สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก                       17. สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า               4. พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร                             18. ชู ชูกระมล               9. สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี                       19. คำ ชูกระมล               2. พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว                                   20. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ               10. พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นจันทบุรีสุรนาถ                       21. หม่อมเจ้าอัปษรสมาน กิติยากร               5. สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง                             22. เจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ (หม่อมราชวงศ์สท้าน สนิทวงศ์)               11. หม่อมหลวงบัว กิติยากร                       23. ท้าววนิดาพิจาริณี (บาง สนิทวงศ์ ณ อยุธยา)               1. สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ                                         6. อภิรุจ สุวะดี                             3. ศรีรัศมิ์ สุวะดี                                   7. วันทนีย์ สุวะดี

อ้างอิง

1. "สำนักพระราชวังแถลงหม่อมศรีรัศมิ์มี "พระประสูติกาล" พระโอรสในสมเด็จพระบรมฯ นน. 2,680 กรัม - พสกนิกรปีติ". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-01-20. สืบค้นเมื่อ 2008-05-01.
2. พระองค์ทีฯ ทรงพระสำราญกับกิจกรรมการเรียนรู้
3. "ประกาศสถาปนา สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ มหาวชิโรตตมางกูร สิริวิบูลยราชกุมาร" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 136 (15 ข): 10. 5 พฤษภาคม 2019. สืบค้นเมื่อ 2019-05-05.
4. "พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ ทรงร่วมกิจกรรม งานสัปดาห์รักการอ่าน" (Press release). สำนักข่าวกรมประชาสัมพันธ์. 20 สิงหาคม 2551. สืบค้นเมื่อ 29 กรกฎาคม 2555. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))^[]
5. "พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ ทรงรับเกียรติบัตรงานประหยัดน้ำ-ไฟ" (Press release). สำนักข่าวกรมประชาสัมพันธ์. 2 ตุลาคม 2551. สืบค้นเมื่อ 29 กรกฎาคม 2555. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))^[]
6. "พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ ประทานถ้วยรางวัลพระราชทานและถ้วยรางวัลประทาน แก่ทีมที่ชนะเลิศการแข่งขันเครื่องบินจำลองและวิทยุบังคับ ในรายการ "หนูน้อยเจ้าเวหา" เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร" (Press release). สำนักข่าวกรมประชาสัมพันธ์. 22 กรกฎาคม 2555. สืบค้นเมื่อ 29 กรกฎาคม 2555. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))^[]
7. พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ ประทานถ้วยรางวัลพระราชทานแก่ผู้ชนะเลิศการแข่งขันในรายการ "หนูน้อยจ้าวเวหา" เพื่อเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร^[]
8. พระองค์ทีปังกรฯ ทรงทำกิจกรรมจิตอาสาวัดราชบพิธฯ พสกนิกรปลื้มปีติ ทรงโน้มพระวรกายประทานสิ่งของ
9. "สโมสรผู้รักสวนสัตว์แห่งประเทศไทย องค์การสวนสัตว์แห่งประเทศไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์". สืบค้นเมื่อ 2024-05-21.
10. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์, เล่ม ๑๓๓, ตอน ๓๓ ข, ๑๕ กันยายน พ.ศ. ๒๕๕๙, หน้า ๑
11. Blechnaceae
12. "การพัฒนาสายพันธุ์เฟิน". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-08-09. สืบค้นเมื่อ 2022-05-12.
13. "uniserv". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-08-07. สืบค้นเมื่อ 2019-05-18.
14. rasmijoti
15. "สำเนาที่เก็บถาวร". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2019-05-18. สืบค้นเมื่อ 2019-05-18.
16. บทความไลฟ์สไตล์

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าทีปังกรรัศมีโชติ