อำเภอปง

ปง (ไทยถิ่นเหนือ: ) เป็นอำเภอหนึ่งในจังหวัดพะเยา เดิมเป็นเขตท้องที่ของอำเภอเชียงคำทั้งหมด ก่อนที่จะขอจัดตั้งเป็นกิ่งอำเภอโดยการปกครองบางส่วนออกจากอำเภอเชียงคำในวันที่ 14 ตุลาคม 2449 และยกฐานะเป็นอำเภอในวันที่ 8 ธันวาคม 2455 โดยรวมกิ่งอำเภอเมืองปงและกิ่งอำเภอเชียงม่วน รวมเข้าเป็น "อำเภอปง" ซึ่งในปัจจุบันเป็นอำเภอที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในจังหวัดพะเยา

อำเภอปง
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Pong
วัดพระธาตุดอยหยวก
คำขวัญ:  พระธาตุดอยหยวกคู่เมือง นามลือเลื่องภูลังกา รักสัตว์ป่าดอยผาช้าง ถ้ำผาตั้งตระการตา ตาดชาววางามล้ำเลิศ แหล่งกำเนิดแม่น้ำยม
แผนที่จังหวัดพะเยา เน้นอำเภอปง
พิกัด: 19°8′54″N 100°16′30″E / 19.14833°N 100.27500°E / 19.14833; 100.27500
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	พะเยา
พื้นที่
• ทั้งหมด	1,783.452 ตร.กม. (688.595 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2564)
• ทั้งหมด	51,643 คน
• ความหนาแน่น	28.96 คน/ตร.กม. (75.0 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	56140
รหัสภูมิศาสตร์	5606
ที่ตั้งที่ว่าการ	ที่ว่าการอำเภอปง เลขที่ 56 หมู่ที่ 3 ตำบลปง อำเภอปง จังหวัดพะเยา 56140
ส่วนหนึ่งของ

ชุมชนในเขตอำเภอปง

วนอุทยานภูลังกา เป็นเทือกเขาสลับซ้อนกันอยู่ในเทือกเขาสันปันน้ำ มีความสูง 900-1,720 เมตร ด้วยความที่เป็นยอดเขาสลับซ้อนกัน ทำให้เหมาะสำหรับการเดินท่องธรรมชาติพิชิตยอดดอย และการชมวิวในช่วงฤดูหนาว

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอปงมีอาณาเขตติดต่อกับเขตการปกครองข้างเคียง ดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอจุนและอำเภอเชียงคำ
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอสองแควและอำเภอท่าวังผา (จังหวัดน่าน)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเมืองน่าน (จังหวัดน่าน) และอำเภอเชียงม่วน
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอดอกคำใต้และอำเภอจุน

อุทยานแห่งชาติถ้ำสะเกิน ครอบคลุมพื้นที่เทือกเขาสูงตอนปลายแห่งทิวเขาหลวงพระบาง ประกอบด้วยผืนป่าสมบูรณ์ ถ้ำขนาดใหญ่ น้ำตก และจุดชมทะเลหมอกในท้องที่อำเภอสองแคว จังหวัดน่าน และอำเภอเชียงคำ, อำเภอปง จังหวัดพะเยา

โรงเรียนปงรัชดาภิเษก ตั้งขึ้นเมื่อปีการศึกษา 2514 ในวโรกาสพระราชพิธีรัชดาภิเษก อันเป็นมหามงคลสมัยที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช เสด็จเถลิงถวัลย์ราชสมบัติ ครบรอบปีที่ 25 ในวันที่ 9 มิถุนายน  2514 ซึ่งกระทรวงศึกษาธิการได้ประกาศจัดตั้งโรงเรียนขึ้น เพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติ จำนวน 9 โรงเรียนขึ้น เพื่อเป็นการ เฉลิมพระเกียรติ จำนวน 9 โรงเรียน ตั้งอยู่ในทิศต่างๆ ทั้ง 8 ทิศ

ประวัติ

คำว่า “ปง” ตรงกับภาษาท้องถิ่นว่า “ป๋ง” และตรงกับภาษาไทยว่า “ปลง” หมายถึง การปล่อยหรือเปลื้องให้หมด ตามตำนานพระธาตุดอยหยวกว่า ถึงการสมาโทษของพญานาค ซึ่งได้ป๋งลงอุโมงค์รูถ้ำลึก (หลบซ่อนอยู่ในอุโมงค์) เมื่อครั้งพระพุทธเจ้าเสด็จพระธาตุดอยหยวก โดยพระองค์ก็ได้ให้อภัยโทษ และถือเอานิมิตที่พญานาคป๋งอุโมงค์ ใช้เป็นนามเมืองที่สร้างขึ้นมาว่า “เมืองป๋ง”

ตามประวัติการปกครอง อำเภอปงมีฐานะเป็นกิ่งอำเภอเมื่อ พ.ศ. 2449 ขึ้นอยู่ในเขตการปกครองของอำเภอเชียงคำ จังหวัดเชียงราย ต่อมาใน พ.ศ. 2455 ได้รับประกาศยกฐานะเป็นอำเภอ แต่ให้โอนไปอยู่ในเขตการปกครองของจังหวัดน่าน ปี พ.ศ. 2460 ได้เปลี่ยนชื่อจาก "อำเภอปง" เป็น "อำเภอบ้านม่วง" และต่อมา พ.ศ. 2486 กระทรวงมหาดไทยได้ปรับปรุงท้องที่ต่าง ๆ ทั่วประเทศ อำเภอบ้านม่วงจึงได้เปลี่ยนชื่อเป็นอำเภอปงอีกครั้งหนึ่ง เพื่อให้ตรงกับตำบลอันเป็นที่ตั้งของที่ว่าการอำเภอ อีก 10 ปีต่อมา กระทรวงมหาดไทยได้โอนพื้นที่เขตการปกครองของอำเภอปงจากจังหวัดน่าน กลับขึ้นอยู่ในเขตการปกครองของจังหวัดเชียงราย

• วันที่ 14 ตุลาคม 2449 ยกเลิกพื้นที่แขวงน่านเหนือ และย้ายที่ว่าการแขวงมาตั้งที่เมืองเชียงคำ และเรียกว่า แขวงเชียงคำ กับตัดพื้นที่เมืองเชียงของ จากแขวงเชียงคำ ไปขึ้นการปกครองกับบริเวณพายัพเหนือ และแยกพื้นที่บางส่วนของแขวงเชียงคำ ไปจัดตั้งเป็น กิ่งแขวงเมืองปง (กิ่งอำเภอเมืองปง) และกิ่งแขวงเมืองเทิง (กิ่งอำเภอเมืองเทิง) และกำหนดให้ขึ้นการปกครองกับแขวงเชียงคำ
• วันที่ 12 มิถุนายน 2453 รวมเมืองเชียงแสน เมืองเชียงราย เมืองฝาง เวียงป่าเป้า เมืองพะเยา อำเภอแม่ใจ อำเภอดอกคำใต้ อำเภอแม่สรวย เมืองเชียงคำ และเมืองเชียงของ จังหวัดพายัพเหนือ ขึ้นเป็นเมืองจัตวา เรียกว่า จังหวัดเชียงราย กำหนดให้มีการปกครองทั้งหมด 10 อำเภอ ได้แก่ อำเภอเมืองเชียงแสน อำเภอเมืองเชียงราย อำเภอเมืองฝาง อำเภอเวียงป่าเป้า อำเภอเมืองพะเยา อำเภอแม่ใจ อำเภอดอกคำใต้ อำเภอแม่สรวย อำเภอเมืองเชียงคำ (รวมกิ่งอำเภอเมืองเทิงและกิ่งอำเภอเมืองปง) และอำเภอเมืองเชียงของ
• วันที่ 8 ธันวาคม 2455 รวมกิ่งอำเภอเมืองปง แขวงเมืองเชียงคำ จังหวัดเชียงราย และกิ่งอำเภอเชียงม่วน อำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่าน ขึ้นเป็น อำเภอเมืองปง และให้โอนอำเภอเมืองปง เมืองเชียงราย ไปขึ้นการปกครองกับเมืองน่าน (จังหวัดน่าน)
• วันที่ 29 เมษายน 2460 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอเมืองปง จังหวัดน่าน เป็น อำเภอบ้านม่วง
• วันที่ 17 เมษายน 2482 เปลี่ยนแปลงชื่ออำเภอบ้านม่วง จังหวัดน่าน เป็น อำเภอปง
• วันที่ 10 มิถุนายน 2490 ตั้งตำบลผาช้างน้อย แยกออกจากตำบลยอด ตำบลออย และตำบลปง ตั้งตำบลงิม แยกออกจากตำบลออย ตั้งตำบลควร แยกออกจากตำบลปง ตั้งตำบลสระ แยกออกจากตำบลเชียงม่วน ตั้งตำบลสะเอียบ แยกออกจากตำบลเชียงม่วน
• วันที่ 30 ธันวาคม 2495 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดน่าน จังหวัดเชียงราย จังหวัดแพร่ โดยโอนพื้นที่อำเภอปง (ยกเว้นตำบลสะเอียบและตำบลสวด) จังหวัดน่าน มาขึ้นการปกครองกับจังหวัดเชียงราย และโอนพื้นที่ตำบลสะเอียบ อำเภอปง จังหวัดน่าน ไปขึ้นกับอำเภอสอง จังหวัดแพร่
• วันที่ 17 มีนาคม 2496 โอนพื้นที่ตำบลสวด อำเภอปง ไปขึ้นกับอำเภอเมืองน่าน
• วันที่ 28 พฤศจิกายน 2499 จัดตั้งสุขาภิบาลปง ในท้องที่บ้านดอนตัน บ้านดอนแก้ว บ้านปางค่า บ้านบ่อค้าง บ้านหนุน บ้านแหลง บ้านบุญเรือง บ้านกองแล บ้านสวนคา บ้านคู่ บ้านดอนเฟือง บ้านนาปรัง ตำบลปง
• วันที่ 20 พฤษภาคม 2512 แยกพื้นที่ตำบลสระ และตำบลเชียงม่วน จากอำเภอปง ไปตั้งเป็น กิ่งอำเภอเชียงม่วน และกำหนดให้ขึ้นการปกครองกับอำเภอปง
• วันที่ 1 กันยายน 2513 ตั้งตำบลบ้านมาง แยกออกจากตำบลเชียงม่วน
• วันที่ 2 พฤษภาคม 2515 เปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดเชียงรายกับจังหวัดน่าน โดยโอนพื้นที่หมู่ 10 (ในขณะนั้น) ของตำบลควร อำเภอปง จังหวัดเชียงราย ไปขึ้นกับตำบลป่าคา อำเภอท่าวังผา จังหวัดน่าน และโอนพื้นที่ตำบลยอด อำเภอปง จังหวัดเชียงราย ไปขึ้นกับอำเภอเชียงกลาง จังหวัดน่าน
• วันที่ 28 มีนาคม 2517 ยกฐานะจากกิ่งอำเภอเชียงม่วน อำเภอปง เป็น อำเภอเชียงม่วน
• วันที่ 28 กรกฎาคม 2520 แยกพื้นที่อำเภอพะเยา อำเภอจุน อำเภอเชียงคำ อำเภอเชียงม่วน อำเภอดอกคำใต้ อำเภอปง และอำเภอแม่ใจ ออกจากการปกครองจังหวัดเชียงราย รวมตั้งขึ้นเป็น จังหวัดพะเยา
• วันที่ 27 พฤษภาคม 2523 ตั้งตำบลนาปรัง แยกออกจากตำบลปง
• วันที่ 17 กันยายน 2528 โอนพื้นที่หมู่ 5 บ้านหนองท่าควาย (ในขณะนั้น) ของตำบลออย ไปตั้งเป็นพื้นที่หมู่ 7 บ้านหนองท่าควาย ตำบลนาปรัง
• วันที่ 26 กันยายน 2534 ตั้งตำบลขุนควร แยกออกจากตำบลควร
• วันที่ 30 กันยายน 2535 จัดตั้งสุขาภิบาลงิม ในท้องที่หมู่ 2-5,8,9-10,15,17-18 ตำบลงิม
• วันที่ 25 พฤษภาคม 2542 ยกฐานะสุขาภิบาลปง และสุขาภิบาลงิม เป็นเทศบาลตำบลปง และเทศบาลตำบลงิม ตามลำดับ ด้วยผลของกฎหมาย
• วันที่ 4 มิถุนายน 2545 แยกพื้นที่หมู่ 3 บ้านดอนไชยป่าแขม ตำบลออย มาตั้งเป็นหมู่บ้านใหม่ หมู่ 14 บ้านดอนไชยป่าแขม ตำบลออย
• วันที่ 27 ตุลาคม 2552 เปลี่ยนแปลงชื่อองค์การบริหารส่วนตำบลปง อำเภอปง จังหวัดพะเยา เป็นองค์การบริหารส่วนตำบลแม่ยม และจัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลแม่ยม ขึ้นเป็น เทศบาลตำบลแม่ยม

ที่ตั้งและอาณาเขต

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอจุนและอำเภอเชียงคำ
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอสองแควและอำเภอท่าวังผา (จังหวัดน่าน)
• ทิศใต้ ติดต่อกับอำเภอเมืองน่าน (จังหวัดน่าน) และอำเภอเชียงม่วน
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอดอกคำใต้และอำเภอจุน

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอปงแบ่งพื้นที่การปกครองออกเป็น 7 ตำบล 80 หมู่บ้าน ได้แก่

ที่	ชื่อตำบล	ตัวเมือง	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนครัวเรือน	จำนวนประชากร
1.	ปง		Pong	16	2,626	8,275
2.	ควร		Khuan	9	1,637	5,544
3.	ออย		Oi	14	2,272	7,104
4.	งิม		Ngim	19	3,785	12,058
5.	ผาช้างน้อย		Pha Chang Noi	8	1,063	4,933
6.	นาปรัง		Na Prang	9	2,105	5,812
7.	ขุนควร		Khun Khuan	9	2,270	9,098

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอปงประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 9 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลตำบลปง ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลปงและบางส่วนของตำบลนาปรัง
• เทศบาลตำบลงิม ครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของตำบลงิม
• เทศบาลตำบลแม่ยม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลปง (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลปง)
• องค์การบริหารส่วนตำบลควร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลควรทั้งตำบล
• ครอบคลุมพื้นที่ตำบลออยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลงิม ครอบคลุมพื้นที่ตำบลงิม (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลงิม)
• องค์การบริหารส่วนตำบลผาช้างน้อย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลผาช้างน้อยทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลนาปรัง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลนาปรัง (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลปง)
• องค์การบริหารส่วนตำบลขุนควร ครอบคลุมพื้นที่ตำบลขุนควรทั้งตำบล

อ้างอิง

1. "แจ้งความกระทรวงมหาดไทย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 23 (29): 751. วันที่ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2449
2. "แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและรวมกิ่งอำเภอขึ้นเป็นอำเภอ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 29 (0 ง): 2041. December 8, 1912.
3. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 34 (0 ก): 40–68. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-07. สืบค้นเมื่อ 2022-03-18. วันที่ 29 เมษายน พ.ศ. 2460
4. "แจ้งความกระทรวงมหาดไทย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 23 (29): 751. วันที่ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2449
5. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย ประกาศยกเมืองเชียงรายเป็นเมืองจัตวามณฑลพายัพ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 27 (0 ง): 426–427. วันที่ 12 มิถุนายน พ.ศ. 2453
6. "แจ้งความกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและรวมกิ่งอำเภอขึ้นเป็นอำเภอ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 29 (0 ง): 2041. วันที่ 8 ธันวาคม พ.ศ. 2455
7. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 34 (0 ก): 40–68. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-07. สืบค้นเมื่อ 2022-03-18. วันที่ 29 เมษายน พ.ศ. 2460
8. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 56 (0 ก): 354–364. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-02-19. สืบค้นเมื่อ 2022-03-18. วันที่ 17 เมษายน พ.ศ. 2482
9. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 64 (26 ง): 1114–1433. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-09. สืบค้นเมื่อ 2022-03-18. วันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2490
10. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 69 (77 ก): 1440–1441. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2012-06-12. สืบค้นเมื่อ 2017-09-24. วันที่ 30 ธันวาคม พ.ศ. 2595
11. "พระราชกฤษฎีกาเปลี่ยนแปลงเขตอำเภอเมืองน่าน จังหวัดน่าน พ.ศ. ๒๔๙๖" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 70 (19 ก): 432–434. วันที่ 17 มีนาคม พ.ศ. 2496
12. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลปง อำเภอปง จังหวัดเชียงราย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 73 (99 ง): (ฉบับพิเศษ) 13-14. วันที่ 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2499
13. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 86 (44 ง): 1729. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2012-03-24. สืบค้นเมื่อ 2022-03-18. วันที่ 20 พฤษภาคม พ.ศ. 2512
14. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 87 (83 ง): 2451–2463. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2016-03-04. สืบค้นเมื่อ 2022-03-18. วันที่ 1 กันยายน พ.ศ. 2513
15. "ประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ ๑๓๗" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 89 (70 ก): (ฉบับพิเศษ) 8-9. วันที่ 2 พฤษภาคม พ.ศ. 2515
16. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 91 (54 ง): (ฉบับพิเศษ) 30-33. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-07-18. สืบค้นเมื่อ 2022-03-18. วันที่ 28 มีนาคม พ.ศ. 2517
17. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 94 (69 ง): (ฉบับพิเศษ) 1-4. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2012-06-12. สืบค้นเมื่อ 2017-09-24. วันที่ 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2520
18. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและเปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอปง จังหวัดพะเยา" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 97 (82 ง): 1618–1619. วันที่ 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2523
19. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง เปลี่ยนแปลงเขตตำบลในท้องที่อำเภอปง จังหวัดพะเยา" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 102 (128 ง): 4474–4475. วันที่ 17 กันยายน พ.ศ. 2528
20. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง ตั้งและกำหนดเขตตำบลในท้องที่อำเภอปง จังหวัดพะเยา" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 108 (169 ง): 9474–9479. วันที่ 26 กันยายน พ.ศ. 2534
21. "ประกาศกระทรวงมหาดไทย เรื่อง จัดตั้งสุขาภิบาลงิม อำเภอปง จังหวัดพะเยา" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 109 (126 ง): (ฉบับพิเศษ) 52-54. วันที่ 30 กันยายน พ.ศ. 2535
22. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 116 (9 ก): 1–4. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2008-04-09. สืบค้นเมื่อ 2022-03-18 – โดยทาง ให้บรรดาสุขาภิบาลตามกฎหมายว่าด้วยสุขาภิบาลที่มีอยู่ในวันที่พระราชบัญญัตินี้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา มีฐานะเป็นเทศบาลตำบลตามกฎหมายว่าด้วยเทศบาลในพระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ. วันที่ 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2542
23. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 119 (45 ง): 142–172. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2022-03-17. สืบค้นเมื่อ 2022-03-18. วันที่ 4 มิถุนายน พ.ศ. 2545
24. "เปลี่ยนชื่อ องค์การบริหารส่วนตำบลปง ไปเป็น องค์การบริหารส่วนตำบลแม่ยม". {{}}: Cite journal ต้องการ |journal= ((help)) วันที่ 27 ตุลาคม พ.ศ. 2552
25. "จัดตั้งเทศบาลจากองค์การบริหารส่วนตำบล แม่ยม เป็น เทศบาลตำบลแม่ยม". {{}}: Cite journal ต้องการ |journal= ((help)) วันที่ 27 ตุลาคม พ.ศ. 2552
26. จำนวนประชากรและบ้าน จำแนกเป็นรายอำเภอ และรายตำบล จังหวัดพะเยา ณ เดือนธันวาคม พ.ศ. 2553, สำนักบริหารทะเบียน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย