ว ดเจด ย ส ห อง เป นโบราณสถานทางตอนใต ของอ ทยานประว ต ศาสตร ส โขท ย คาดว าสร างราวพ ทธศตวรรษท 20ว ดเจด ย ส ห องเจด ย ทรง

วัดเจดีย์สี่ห้อง เป็นโบราณสถานทางตอนใต้ของอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย คาดว่าสร้างราวพุทธศตวรรษที่ 20

วัดเจดีย์สี่ห้อง
ความเป็นมา
เจดีย์ทรงระฆังภายในวัดเจดีย์สี่ห้อง

ที่ตั้ง	ทางตอนใต้ของอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย, ประเทศไทย
พิกัด	16°59′50.9″N 99°42′30.5″E / 16.997472°N 99.708472°E / 16.997472; 99.708472
ประเภท	โบราณสถาน
ส่วนหนึ่งของ	อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย
วัสดุ	อิฐ
สร้าง	ราวพุทธศตวรรษที่ 20
สมัย	สุโขทัยตอนปลาย
สถาปัตยกรรม
รูปแบบสถาปัตยกรรม	ลังกา

โบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนโดยกรมศิลปากร
ชื่อที่ขึ้นทะเบียน	วัดเจดีย์สี่ห้อง
ขึ้นเมื่อ	8 มีนาคม พ.ศ. 2478
เป็นส่วนหนึ่งของ	โบราณสถานในจังหวัดสุโขทัย
เลขอ้างอิง	0004054

ลักษณะทางกายภาพ

โบราณสถานล้อมรอบด้วยคูน้ำ พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสันนิษฐานว่า "วัดเจดีย์สี่ห้องที่อยู่ห่างจากวัดเชตุพนไปทางทิศตะวันออก 2 เส้น (80 เมตร) นั้น อาจเป็นวัดเดียวกัน เนื่องจากตั้งอยู่ใกล้กันและวัดเชตุพนไม่ปรากฏซากวิหารหรืออุโบสถ และวัดเจดีย์สี่ห้องอาจเป็นวัดที่สร้างขึ้นภายหลังวัดเชตุพนที่หมดความสำคัญลงแล้ว"

ให้ข้อคิดเห็นว่า "วัดเจดีย์สี่ห้องเป็นคนละวัดกับวัดเชตุพนที่อยู่ติดกัน เนื่องจากทั้งวัดเชตุพนและวัดเจดีย์สี่ห้องต่างก็มีคูน้ำล้อมรอบ ซึ่งเป็นลักษณะหนึ่งของวัดสมัยสุโขทัยที่จะมีคูน้ำล้อมรอบเป็นขอบเขต ส่วนอุโบสถที่ตั้งยู่ทางทิศตะวันออกนั้นมีคูน้ำล้อมรอบต่างหาก อาจเป็นอุโบสถที่ใช้ร่วมกันระหว่างวัดเชตุพนกับวัดเจดีย์สี่ห้อง หรืออาจเป็นอุโบสถของวัดอื่นอีกวัดหนึ่งก็ได้ เพราะบริเวณรอบอุโบสถหลังนี้ถูกรบกวนโดยการปรับหน้าดินจากการทำเกษตรกรรมแล้ว"^: 43–44

เจดีย์

เจดีย์ประธาน เป็นทรงระฆังกลมส่วนยอดของเจดีย์ได้พังทลายลง คงปรากฏส่วนปล้องไฉนตกอยู่ที่ฐานเจดีย์

ฐานเจดีย์ประธานมีภาพปูนปั้นประดับอยู่โดยรอบ ปั้นเป็นรูปบุคคล รูปบุรุษและสตรี สวมอาภรณ์และเครื่องประดับต่าง ๆ กัน ในมือถือภาชนะมีพันธุ์พฤกษางอกโผล่พ้นออกมาแสดงถึงความเจริญงอกงามและความอุดมสมบูรณ์ ภาชนะนี้เรียกว่า หม้อปูรณฆฏะ^: 28

รูปบุคคลที่กล่าวถึงนี้หากพิจารณาบริเวณศีรษะจะสังเกตเห็นร่องรอยนาคหลายเศียรแผ่พังพานอยู่ด้านหลัง จึงแปลความหมายได้ว่า คือ มนุษยนาค ซึ่งถือว่าเป็นเทพอยู่ในโลกบาดาลตามแบบอย่างคติที่นิยมในลังกา นอกจากนี้ ยังมีปูนปั้นรูปช้างและสิงห์ประดับอยู่ด้วย และมีพบที่สุทัยชัดเจนเพียงแห่งเดียว การประดับมนุษยนาคสลับกับการสิงห์ขี่ช้างแสดงให้เห็นถึงรูปแบบและคติการสร้างที่เป็นแบบพื้นบ้านแล้ว ดังนั้นวัดนี้จึงน่าจะอยู่ในสมัยสุโขทัยตอนปลาย

เจดีย์ทรงระฆังคติลังกาวัดเจดีย์สี่ห้อง
ปล้องไฉนของเจดีย์ทรงกลมวัดเจดีย์สี่ห้อง
ปูนปั้นสตรีสวมอาภรณ์และเครื่องประดับในมือถือหม้อปูรณฆฏะ
ปูนปั้นช้างคู่กับมนุษยนาค

อ้างอิง

สำรวจ. พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว. 2520
ศักดิ์ชัย สายสิงห์. ศึกษาวิจัยศิลปะสุโขทัยจากหลักฐานโบราณคดีจารึกและศิลปกรรม. 2547.
พิเศษ เจียจันทร์พงษ์. นำชมอุทยานประวัติศาสตร์ สุโขทัย ศรีสัชนาลัย กำแพงเพชร. 2546.
ภาพถ่ายเก่า “ปูนปั้นประดับฐานเจดีย์ประธานวัดเจดีย์สี่ห้อง” อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย. ศิสปวัฒนธรรม. 2561.

[1] สำรวจ. พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว. 2520

[2] ศักดิ์ชัย สายสิงห์. ศึกษาวิจัยศิลปะสุโขทัยจากหลักฐานโบราณคดีจารึกและศิลปกรรม. 2547.

[3] พิเศษ เจียจันทร์พงษ์. นำชมอุทยานประวัติศาสตร์ สุโขทัย ศรีสัชนาลัย กำแพงเพชร. 2546.

[4] ภาพถ่ายเก่า “ปูนปั้นประดับฐานเจดีย์ประธานวัดเจดีย์สี่ห้อง” อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย. ศิสปวัฒนธรรม. 2561.