วงศ์ปลาตูหนา

วงศ์ปลาตูหนา (อังกฤษ: True eel, Freshwater eel) เป็นวงศ์ของปลาในชั้นปลากระดูกแข็งวงศ์หนึ่ง ใช้ชื่อวงศ์ว่า Anguillidae (/แอน-กิล-ลิ-ดี้/) โดยมาจากภาษาลาตินว่า "Ae" หมายถึง ปลาไหล ซึ่งปลาวงศ์นี้มักจะถูกเรียกรวมกันว่า ปลาตูหนา มีทั้งหมด 1 สกุล คือ Anguilla และมีทั้งหมด 15 ชนิด

วงศ์ปลาตูหนา ช่วงเวลาที่มีชีวิตอยู่: Danian–0 PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N สมัยพาลีโอซีนตอนต้น () ถึงปัจจุบัน
ปลาตูหนายุโรป (A. anguilla)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอต
อาณาจักร:	สัตว์
ไฟลัม:	สัตว์มีแกนสันหลัง
ชั้น:	ปลาที่มีก้านครีบ
อันดับ:	Anguilliformes
วงศ์:	วงศ์ปลาตูหนา , 1810
สกุล:	Anguilla , 1764
ชนิดต้นแบบ
Anguilla anguilla Linnaeus,
ชนิด
ดูข้อความ

กระจายทั่วชายฝั่งมหาสมุทรแอตแลนติกและแปซิฟิกจนถึงออสเตรเลีย พบในประเทศไทยประมาณ 3–4 ชนิด

ปลาวงศ์นี้มีฟันคม ปากกว้าง เขี้ยวเล็กละเอียดบนขากรรไกรเป็นร้อย ๆ ซี่ จมูกมีรูเล็ก ๆ เหมือนหลอด 2 ข้าง ใช้สำหรับดมกลิ่นเพื่อนำทางและหาอาหาร ซึ่งปลาตูหนามีประสิทธิภาพในการดมกลิ่นได้ดีกว่าปลาฉลามเสียอีก ครีบอกเป็นรูปกลมรี ครีบหลังยาวติดต่อกับครีบหางที่มนและครีบก้นที่ยาว ลำตัวดูภายนอกเหมือนไม่มีเกล็ด มีเมือกลื่นปกคลุมทั้งตัว แต่แท้จริงมีเกล็ดขนาดเล็กมากเรียงซ้อนฝังอยู่ใต้ผิวหนัง โดยไม่มีเส้นข้างลำตัว เลือดและน้ำเหลืองของปลาตูหนามีพิษ ซึ่งอาจฆ่าสุนัขให้ตายได้

เป็นปลานักล่า สามารถจับกุ้ง, ปู หรือสัตว์เปลือกแข็ง รวมทั้งปลาต่าง ๆ กิน มักอาศัยในแหล่งน้ำใส มีตอไม้, โพรงไม้ หรือซอกหินอยู่มาก อาจขุดรูอยู่ก็ได้ นอกจากบริเวณปากแม่น้ำแล้ว ยังเคยพบไกลถึงลำธารน้ำตกบนภูเขาอีกด้วย

เป็นปลาที่มีวงจรชีวิตแบบ ปลาสองน้ำ คือออกไปวางไข่ในทะเลลึก ปลาวัยอ่อนจึงอพยพกลับมาเลี้ยงตัวที่ชายฝั่งหรือป่าชายเลนก่อนเข้ามาเติบโตในน้ำจืดที่ไกลจากทะเลนับร้อย ๆ กิโลเมตร ลูกปลามีตัวใส เรียวยาวดูคล้ายวุ้นเส้น โดยปกติแล้วเป็นปลาที่มีนิสัยรักสงบ แต่จะดุร้ายมากเมื่อถูกจับได้ มีรายงานว่าปลาบางตัวมีอายุมากได้ถึง 105 ปี และอาจยาวได้ถึง 8 ฟุต ในทะเลสาบน้ำจืดที่นิวซีแลนด์พบบางตัวมีน้ำหนักมากกว่า 100 ปอนด์

เป็นปลาที่มีรสชาติดี อร่อย มีราคาแพง บางชนิดจึงถูกนำมาเพาะเลี้ยงเป็นปลาเศรษฐกิจที่มีชื่อ เช่น ปลาตูหนาญี่ปุ่น หรือปลาไหลญี่ปุ่น (A. japonica) ซึ่งได้มีการเลี้ยงกันที่ญี่ปุ่นและเกาหลีใต้ แต่ว่าต้องรวบรวมลูกปลาจากธรรมชาติ ซึ่งเคยมีการนำเข้ามาเลี้ยงในประเทศไทยระยะหนึ่ง ปลาตูหนาชนิดนี้ได้ถูกปรุงเป็นอาหารญี่ปุ่นที่มีชื่อคือ ข้าวหน้าปลาไหล (ญี่ปุ่น: 蒲焼; โรมาจิ: kabayaki; : คะบะยะกิ) ซึ่งชาวญี่ปุ่นได้รับประทานกันมาอย่างยาวนานกว่า 5,000 ปีแล้ว

การจำแนก

ภาพแสดงวงจรชีวิตของปลาในวงศ์ปลาตูหนา

แผนผังวิวัฒนาการชาติพันธุ์ของวงศ์ปลาตูหนาโดย Inoue และคณะ 2010

Anguilla A. mossambica A. borneensis A. anguilla A. rostrata A. australis A. dieffenbachii A. reinhardtii A. japonica A. celebesensis A. megastoma A. marmorata A. nebulosa A. interioris A. obscura A. bicolor

• † Schwarzhans 2003
  • † Schwarzhans 2003
• ? Shrestha 2008
  • ? Shrestha 2008
• Anguilla Garsault 1764
  • (Linnaeus, ) (ปลาตูหนายุโรป)
  • † Stinton 1975
  • , 1841
    • J. Richardson, 1841 (ปลาตูหนาครีบสั้น)
    • , 1925
  • Anguilla bengalensis (, 1831) (ปลาสะแงะ)
    • (J. E. Gray, 1831) (ปลาสะแงะอินเดีย)
    • (, 1852) (ปลาสะแงะแอฟริกา)
  • Anguilla bicolor , 1844
    • McClelland, 1844 (ปลาตูหนาครีบสั้นอินโดนีเซีย)
    • , 1928 (ปลาตูหนาครีบสั้นอินเดีย)
  • , 1924 (ปลาตูหนาบอร์เนียว)
  • & , 1984
  • † Agassiz 1833-1845
  • , 1856 (ปลาตูหนาครีบยาวเซเลบีส)
  • Anguilla dieffenbachii J. E. Gray, 1842 (ปลาตูหนาครีบยาวนิวซีแลนด์)
  • , 1938 (ปลาตูหนาครีบยาวที่ราบสูง)
  • Anguilla japonica & , 1847 (ปลาไหลญี่ปุ่น)
  • , & , 2009 (ปลาตูหนาด่างดำฟิลิปปิน)
  • Schlegel ex Kaup 1856 (ปลาตูหนาครีบยาวอินโดนีเซีย)
  • Anguilla marmorata & , 1824 (ปลาเอี่ยนหู)
  • Kaup, 1856 (ปลาตูหนาครีบยาวโพลินิเซีย)
  • (W. K. H. Peters, 1852) (ปลาตูหนาครีบยาวแอฟริกา)
  • † Agassiz 1833-1845
  • McClelland, 1844 (ปลาตูหนาด่างดำ)
  • , 1872 (ปลาตูหนาครีบสั้นแปซิฟิก)
  • † Agassiz 1833-1845
  • † Schwarzhans 2012
  • † Stinton & Nolf 1970
  • , 1867 (ปลาตูหนาครีบยาวแต้ม)
  • (, 1817) (ปลาตูหนาอเมริกา)
  • † Nolf 1974

อ้างอิง

1. Werner Schwarzhans (2012). "Fish otoliths from the Paleocene of Bavaria (Kressenberg) and Austria (Kroisbach and Oiching-Graben)". Palaeo Ichthyologica. 12: 1–88.
2. Pl. 661 in Garsault, F. A. P. de 1764. Les figures des plantes et animaux d'usage en medecine, décrits dans la Matiere Medicale de Mr. Geoffroy medecin, dessinés d'après nature par Mr. de Gasault, gravés par Mrs. Defehrt, Prevost, Duflos, Martinet &c. Niquet scrip. [5]. - pp. [1-4], index [1-20], Pl. 644-729. Paris.
3. Welter-Schultes, F. W.; Klug, R. (2009). "Nomenclatural consequences resulting from the rediscovery of Les figures des plantes et animaux d'usage en médecine, a rare work published by Garsault in 1764, in the zoological literature". The Bulletin of Zoological Nomenclature. 66 (3): 225–241. doi:10.21805/bzn.v66i3.a1.
4. Fricke, R.; Eschmeyer, W. N.; Van der Laan, R., บ.ก. (2022). "Eschmeyer's Catalog of Fishes: Genera, Species, References". สืบค้นเมื่อ 8 February 2022.
5. สมโภชน์ อัคคะทวีวัฒน์. สาระน่ารู้ปลาน้ำจืดไทย เล่ม ๑. กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, 2547. 264 หน้า. หน้า 25-26. ISBN  ข้อผิดพลาดพารามิเตอร์ใน {{}}: checksum
6. Flesh Ripper, "River Monsters". สารคดีทางดิสคัฟเวอรี่แชนแนล ทางทรูวิชั่นส์: วันพฤหัสบดีที่ 24 กรกฎาคม พ.ศ. 2557
7. หนังสือ วิถีแม่น้ำ วิถีป่า ของปกากญอ สาละวิน งานวิจัยปกากญอ โดย เครือข่ายแม่น้ำเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (เชียงใหม่, พฤศจิกายน พ.ศ. 2548)
8. . วอยซ์ทีวี. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-03-04. สืบค้นเมื่อ 19 December 2015.
9. Jun G. Inoue et al.: Deep-ocean origin of the freshwater eels. Biol. Lett. 2010 6, S. 363–366, doi:10.1098/rsbl.2009.0989

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิสปีชีส์มีข้อมูลภาษาอังกฤษเกี่ยวกับ Anguillidae

ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับ Anguilla ที่วิกิสปีชีส์

• Froese, Rainer, and Daniel Pauly, eds. (2011). "Anguillidae" ใน. ฉบับ June 2011
• Berra, Tim M. (2001). Freshwater Fish Distribution. San Diego: Academic Press. ISBN