Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
ลูกเดือย พืชในวงศ์ Poaceae เป็นธัญพืชประเภทคาร์โบไฮเดรตเดือยเป็นพืชพื้นเมืองของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ที่มีเส้นใยอาหารสูง เป็นพืชตระกูลเดียวกับข้าว โดยมีลักษณะเป็นเม็ดสีขาว เม็ดจะออกกลม ๆ รี ๆ รสชาติออกมันเล็กน้อย
| ลูกเดือย | |
|---|---|
 | |
| การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์ | |
| โดเมน: | ยูแคริโอต |
| อาณาจักร: | พืช |
| เคลด: | พืชมีท่อลำเลียง |
| เคลด: | พืชดอก |
| เคลด: | พืชใบเลี้ยงเดี่ยว |
| เคลด: | |
| อันดับ: | อันดับหญ้า |
| วงศ์: | หญ้า |
| วงศ์ย่อย: | |
| สกุล: | L. |
| สปีชีส์: | Coix lacryma-jobi |
| ชื่อทวินาม | |
| Coix lacryma-jobi L. | |
| ชื่อพ้อง | |
| |
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
เดือย เป็นหญ้าที่แตกกอมาก ดอกแยกเพศไม่แยกต้น ใบขนาดใหญ่มีกาบใบ กาบใบสั้น ผิวเกลี้ยง หรือมีขนยาวปกคลุมในส่วนปลาย ลิ้นใบสั้น มีลักษณะเป็นเยื่อบาง ดอกช่อ ผลเทียมอยู่ด้านนอกเป็นสีน้ำตาลอมเหลืองหรือสีม่วง ผลแท้มีเปลือกหุ้มแข็งสีแดงเข้ม พันธุ์ที่เปลือกอ่อนจะเป็นสีน้ำตาล เดือยมี 4 สายพันธุ์ได้แก่
- var. lacryma-jobi ผลรูปไข่ เปลือกแข็งไม่เป็นริ้ว เมล็ดเป็นเงามัน สีเหลืองอมขาว มีรอยบุ๋ม ด้านล่างเป็นสีน้ำตาล มักพบขึ้นตามธรรมชาติ เมล็ดใช้ทำอาหารหรือเครื่องประดับ ภาษาจีนกลางเรียกอี้อี่เหริน ภาษาจีนแต้จิ๋วเรียกอิกบี๋ยิ้ง
- var. monilifur ผลรูปกลม มีด้านแบน 1 ด้าน เปลือกแข็งไม่เป็นริ้ว พบเฉพาะในพม่าและตะวันออกของอินเดีย ใช้ทำเครื่องประดับ
- var. stenocarpa หรือมะเดือยขี้หนอน ผลคล้ายหลอดหรือขวด เมล็ดมีร่องเว้าเข้าไปตรงกลาง เปลือกแข็ง ไม่เป็นริ้ว เยื่อหุ้มเมล็ดสีน้ำตาลแดง น้ำตาลเข้มหรือน้ำตาลอ่อน นิยมใช้เป็นไม้ประดับ ผลใช้ประดับเสื้อผ้าของชาวปะกาเกอะญอ ใช้ทำสร้อยหรือเครื่องประดับอื่น ๆ
- var. ma-yuen ผลรูปไข่ หรือทรงลูกแพร์ เปลือกนุ่มเป็นริ้ว เป็นพันธุ์ที่ใช้เป็นอาหาร และยังมีพันธุ์ย่อยอีกมากมาย เช่นในไทยมีพันธุ์เหนียวและไม่เหนียว ส่วนในบราซิลมีพันธุ์ต้นเตี้ยที่ให้ผลผลิตสูง เป็นต้น
การใช้ประโยชน์
เดือยพบตามธรรมชาติในเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เป็นพืชอาหารที่แพร่หลายในจีนก่อนที่จะปลูกข้าวและข้าวโพดกันอย่างแพร่หลาย เมล็ดเดือยนำมาหุงได้เช่นเดียวกับข้าว และใช้รับประทานแทนข้าวได้ ใช้ทำขนมหรือทำเค้กได้ แป้งจากเดือยเมื่อนำไปอบจะไม่ฟูเพราะไม่มีกลูเต็น เมล็ดเดือยดิบมีรสหวาน ในญี่ปุ่นนำเมล็ดเดือยไปคั่วแล้วชงเป็นชา ในฟิลิปปินส์และชาวเขาในอินเดียนำเมล็ดไปตำละเอียดแล้วหมักเป็นเบียร์ ลำต้นใช้เลี้ยงสัตว์ได้ หรือนำมามุงหลังคา เมล็ดที่มีเปลือกแข็งนำมาร้อยเป็นลูกประคำ หรือใช้ในงานฝีมือต่าง ๆ เมล็ดเดือยมีไขมันและโปรตีนสูงกว่าข้าวและข้าวสาลี มีสาร coixol มีฤทธิ์เป็นยาบรรเทาปวด อิกบี๋ยิ้งนี้ตำรายาจีนใช้เป็นยาต้านภูมิแพ้ รักษาสิวและฝีหนอง
คุณค่าทางอาหาร
ลูกเดือยมีคุณค่าทางอาหารสูง เพราะมีปริมาณโปรตีน 13.84% คาร์โบ-ไฮเดรต 70.65% ใยอาหาร 0.23% ไขมัน 5.03% แร่ธาตุต่าง ๆ อีกมากมาย โดยเฉพาะฟอสฟอรัส ซึ่งช่วยบำรุงกระดูก มีอยู่ในปริมาณสูง รวมทั้งวิตามินเอ ที่ช่วยบำรุงสายตา วิตามินบี 1 และวิตามินบี 2 โดยเฉพาะวิมามินบี 1 มีในปริมาณ มาก (มีมากกว่าข้าวกล้อง) ซึ่งช่วยแก้โรค เหน็บชาด้วย ลูกเดือยยังมีกรดอะมิโนทุกชนิดที่สูงกว่าความต้องการตามมาตรฐานขององค์การอนามัยโลก ยกเว้นเมทไธโอนีนและไลซีน เช่น มีกรดกลูตามิกในปริมาณมากตามด้วยลูซีน, อลานีน,โปรลีน วาลีน, ฟินิลอลานีน, ไอโซลูซีน และอาร์จีนีนลดหลั่นลงมา มีกรดไขมันจำเป็นชนิดที่ไม่อิ่มตัวด้วย เช่น กรดโอเลอิค และกรดลิโนเลอิก รวมแล้วถึง 84% และเป็นกรดไขมันชนิดอิ่มตัว คือ ปาล์มิติก และสเตียริก เพียง 16% เท่านั้น
อ้างอิง
- , คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2018-03-28, สืบค้นเมื่อ 6 August 2017
- Taylor, G.D. (Autumn 1953). "Some crop distributions by tribes in upland Southeast Asia". Southwestern Journal of Anthropology. University of New Mexico. 9 (3): 296–308. doi:10.1086/soutjanth.9.3.3628701. JSTOR 3628701. S2CID 129989677.
- ขวัญฤทัย คำฝาเชื้อ 2551 พฤกษศาสตร์พื้นบ้านของชาวกะเหรี่ยง ที่ตำบลบ้านจันทร์และแจ่มหลวง อำเภอแม่แจ่ม จังหวัดเชียงใหม่ วิทยานิพนธ์ (วิทยาศาสตรมหาบัณฑิต) มหาวิทยาลัยเชียงใหม่271 หน้า ดูฉบับเต็ม 2021-06-04 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- ภาสกิจ วัณณาวิบูล. รู้เลือกรู้ใช้ 100 ยาจีน. กทม. ทองเกษม. 2555
แหล่งข้อมูลอื่น
- พีรศักดิ์ วรสุนทโรสถ และคณะ. ทรัพยากรพืชในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 10: ธัญพืช. กทม. สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย. 2544.
- วารสารเกษตร http://www.crdc.kmutt.ac.th/document/download/agr/agr4/413-416.pdf 2021-12-08 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
lukeduxy phuchinwngs Poaceae epnthyphuchpraephthkharobihedrteduxyepnphuchphunemuxngkhxngexechiytawnxxkechiyngit thimiesniyxaharsung epnphuchtrakulediywkbkhaw odymilksnaepnemdsikhaw emdcaxxkklm ri rschatixxkmnelknxylukeduxykarcaaenkchnthangwithyasastrodemn yuaekhrioxtxanackr phuchekhld phuchmithxlaeliyngekhld phuchdxkekhld phuchibeliyngediywekhld xndb xndbhyawngs hyawngsyxy skul L spichis Coix lacryma jobichuxthwinamCoix lacryma jobi L chuxphxngCoix agrestis Lour Coix arundinacea Lam Coix chinensis Tod Coix chinensis Tod ex Balansa nom illeg Coix exaltata Jacq ex Spreng Coix gigantea J Jacq nom illeg Coix lacryma L nom illeg Coix ma yuen Rom Caill Coix ouwehandii Koord Coix ovata Stokes nom illeg Coix palustris Koord Coix pendula Salisb nom illeg Coix pumila Roxb Coix stenocarpa Oliv Balansa Coix stigmatosa K Koch amp Bouche Coix tubulosa Hack Lithagrostis lacryma jobi L Gaertn Sphaerium lacryma L Kuntze nom illeg Sphaerium tubulosum Warb Kuntzelksnathangphvkssastreduxy epnhyathiaetkkxmak dxkaeykephsimaeyktn ibkhnadihymikabib kabibsn phiwekliyng hruxmikhnyawpkkhluminswnplay linibsn milksnaepneyuxbang dxkchx phlethiymxyudannxkepnsinatalxmehluxnghruxsimwng phlaethmiepluxkhumaekhngsiaedngekhm phnthuthiepluxkxxncaepnsinatal eduxymi 4 sayphnthuidaek var lacryma jobi phlrupikh epluxkaekhngimepnriw emldepnengamn siehluxngxmkhaw mirxybum danlangepnsinatal mkphbkhuntamthrrmchati emldichthaxaharhruxekhruxngpradb phasacinklangeriykxixiehrin phasacinaetciweriykxikbiying var monilifur phlrupklm midanaebn 1 dan epluxkaekhngimepnriw phbechphaainphmaaelatawnxxkkhxngxinediy ichthaekhruxngpradb var stenocarpa hruxmaeduxykhihnxn phlkhlayhlxdhruxkhwd emldmirxngewaekhaiptrngklang epluxkaekhng imepnriw eyuxhumemldsinatalaedng natalekhmhruxnatalxxn niymichepnimpradb phlichpradbesuxphakhxngchawpakaekxayx ichthasrxyhruxekhruxngpradbxun var ma yuen phlrupikh hruxthrnglukaephr epluxknumepnriw epnphnthuthiichepnxahar aelayngmiphnthuyxyxikmakmay echninithymiphnthuehniywaelaimehniyw swninbrasilmiphnthutnetiythiihphlphlitsung epntnkarichpraoychneduxyphbtamthrrmchatiinexechiyitaelaexechiytawnxxkechiyngit epnphuchxaharthiaephrhlayincinkxnthicaplukkhawaelakhawophdknxyangaephrhlay emldeduxynamahungidechnediywkbkhaw aelaichrbprathanaethnkhawid ichthakhnmhruxthaekhkid aepngcakeduxyemuxnaipxbcaimfuephraaimmikluetn emldeduxydibmirshwan inyipunnaemldeduxyipkhwaelwchngepncha infilippinsaelachawekhainxinediynaemldiptalaexiydaelwhmkepnebiyr latnicheliyngstwid hruxnamamunghlngkha emldthimiepluxkaekhngnamarxyepnlukprakha hruxichinnganfimuxtang emldeduxymiikhmnaelaoprtinsungkwakhawaelakhawsalimisar coixol mivththiepnyabrrethapwd xikbiyingnitarayacinichepnyatanphumiaeph rksasiwaelafihnxngkhunkhathangxaharlukeduxymikhunkhathangxaharsung ephraamiprimanoprtin 13 84 kharob ihedrt 70 65 iyxahar 0 23 ikhmn 5 03 aerthatutang xikmakmay odyechphaafxsfxrs sungchwybarungkraduk mixyuinprimansung rwmthngwitaminex thichwybarungsayta witaminbi 1 aelawitaminbi 2 odyechphaawimaminbi 1 miinpriman mak mimakkwakhawklxng sungchwyaekorkh ehnbchadwy lukeduxyyngmikrdxamionthukchnidthisungkwakhwamtxngkartammatrthankhxngxngkhkarxnamyolk ykewnemthithoxninaelailsin echn mikrdklutamikinprimanmaktamdwylusin xlanin oprlin walin finilxlanin ixoslusin aelaxarcininldhlnlngma mikrdikhmncaepnchnidthiimximtwdwy echn krdoxelxikh aelakrdlionelxik rwmaelwthung 84 aelaepnkrdikhmnchnidximtw khux palmitik aelasetiyrik ephiyng 16 ethannxangxing khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2018 03 28 subkhnemux 6 August 2017 Taylor G D Autumn 1953 Some crop distributions by tribes in upland Southeast Asia Southwestern Journal of Anthropology University of New Mexico 9 3 296 308 doi 10 1086 soutjanth 9 3 3628701 JSTOR 3628701 S2CID 129989677 khwyvthy khafaechux 2551 phvkssastrphunbankhxngchawkaehriyng thitablbancnthraelaaecmhlwng xaephxaemaecm cnghwdechiyngihm withyaniphnth withyasastrmhabnthit mhawithyalyechiyngihm271 hna duchbbetm 2021 06 04 thi ewyaebkaemchchin phaskic wnnawibul rueluxkruich 100 yacin kthm thxngeksm 2555aehlngkhxmulxunphirskdi wrsunthorsth aelakhna thrphyakrphuchinexechiytawnxxkechiyngit 10 thyphuch kthm sthabnwicywithyasastraelaethkhonolyiaehngpraethsithy 2544 warsarekstr http www crdc kmutt ac th document download agr agr4 413 416 pdf 2021 12 08 thi ewyaebkaemchchin