รีเยนท์ไลท์เฮาส์

ประภาคารสันดอนปากน้ำเจ้าพระยา (อังกฤษ: Regent Lighthouse) เป็นประภาคารแห่งแรกในประเทศไทย ตั้งอยู่ที่ปากแม่น้ำเจ้าพระยา ใช้งานในปี พ.ศ. 2417 ถึง พ.ศ. 2472

Regent Lighthouse

ที่ตั้ง	ปากแม่น้ำเจ้าพระยา
พิกัด	13°29′26″N 100°35′20″E / 13.49056°N 100.58889°E / 13.49056; 100.58889
หอคอย
สร้างขึ้น	พ.ศ. 2413
แสงไฟ
เริ่มใช้งาน	9 พฤศจิกายน พ.ศ. 2417
ปิดการใช้งาน	1 ธันวาคม พ.ศ. 2472
ความสูงโฟกัส	44 ฟุต (13 เมตร)
แหล่งกำเนิดแสง	เรือนตะเกียง
พิสัย	10 ไมล์ (8.7 ไมล์ทะเล)

ประวัติ

ประภาคารสันดอนปากน้ำเจ้าพระยา ควบคุมการก่อสร้างโดยสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) ผู้สำเร็จราชการในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เปิดให้ใช้เมื่อวันที่ 9 พฤศจิกายน พ.ศ. 2417 ใช้มาจนถึงวันที่ 1 ธันวาคม พ.ศ. 2472 รวมระยะเวลา 55 ปี 22 วัน

ในสมัยรัชกาลที่ 5 ปากแม่น้ำเจ้าพระยามีเรือเข้าออกจำนวนมาก อันเป็นผลมาจากการค้าขายกับต่างชาติที่มากขึ้นกว่าแต่ก่อน สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ใช้ทุนทรัพย์ส่วนตัวในการก่อสร้าง ซึ่งราชกิจจานุเบกษา เล่ม 1 กล่าวว่า ค่าก่อสร้างเป็นเงิน 225 ชั่ง 5 ตำลึง 5 สลึง (18,021.25 บาท) สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ได้ส่งพระสยามธุรพาห์ กุงสุลไทย ณ กรุงลอนดอน เป็นผู้ซื้อเรือนตะเกียงมายังสยาม

ระหว่างการก่อสร้างประภาคารได้เกิดทรุดตัวลง ทำให้ก่อสร้างช้ากว่ากำหนด หลังจากแก้ไขใหม่จนก่อสร้างเสร็จแล้ว สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ได้ยกให้เป็นสมบัติของแผ่นดิน ภาษาอังกฤษเรียกประภาคารแห่งนี้ว่า "รีเยนท์ไลท์เฮาส์" (Regent Lighthouse; ประภาคารผู้สำเร็จราชการ) หลักฐานของกรมอุทกศาสตร์ กองทัพเรือ เรียก "ประภาคารสันดอนปากน้ำเจ้าพระยา" คนทั่วไปเรียก "กระโจมไฟสันดอน"

หลังยุติการใช้งาน

ในช่วงปี พ.ศ. 2450 ได้มีการนำเรือทุ่นไฟมาใช้งานแทนที่ตัวประภาคาร แต่ต่อมาได้ยุติการใช้เรือเนื่องจากราคาการดูแลที่สูง และสร้างประภาคารหลังใหม่แทนที่ประภาคารสันดอนปากน้ำเจ้าพระยาในปี พ.ศ. 2479 ซึ่งอยู่จากจุดที่ตั้งเดิมและยุติการใช้งานเมื่อปี พ.ศ. 2502 และมีการก่อสร้างสถานีนำร่องของกรมเจ้าท่าขึ้นมาที่บริเวณสันดอนปากแม่น้ำเจ้าพระยา และใช้งานมาจนถึงปัจจุบัน

รายละเอียด

ประภาคารสันดอนปากน้ำเจ้าพระยา ข้อมูลตามราชกิจจานุเบกษาในขณะนั้นระบุว่าตั้งอยู่ในละติจูด 13 (ดีกรี) องศา 29 มินิศ (ลิปดา) 26 เสกัน (ฟิลิปดา) เหนือ นับข้างทิศตะวันออก ลอนยิศจุน 100 ดีกรี (องศา) 35 มินิศ (ลิปดา) 20 เสกัน (ฟิลิปดา) โดยตัวประภาคารสูงพ้นน้ำ 44 ฟุต มีแสงสว่างมองเห็นได้ไกล 10 ไมล์ และมีแหล่งกำเนิดแสงคือตะเกียง

ปัจจุบัน

ตำแหน่งปัจจุบันของประภาคาร ตั้งอยู่ในตำแหน่งเดิมคือละติจูดที่ 13 องศา 27 ลิปดา 26 ฟิลิปดาเหนือ ลองติจูด 100 องศา 35 ลิปดา 20 ฟิลิปดาตะวันออก มีจุดสังเกตคือทุ่นสีแดง หมายเลข 14 มองตั้งฉากกับแนวทุ่นไปทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือระยะทาง 2.5 กิโลเมตร คือตำแหน่งที่ตั้งของประภาคารสันดอนปากน้ำเจ้าพระยาในปัจจุบัน

อ้างอิง

1. "๙ พ.ย. ๒๔ เริ่มเปิดใช้ "เรือนตะเกียง" แห่งแรก! ประภาคารไทยสวยติดอันดับโลก!!". mgronline.com. 2020-11-09.
2. "ตามรอยประภาคารแห่งแรกของไทย". bangkokbiznews. 2017-05-03.
3. "ตามรอยประภาคารแห่งแรกของไทย". marinerthai.net.

• ประภาคาร 2010-03-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. พิพิธภัณฑ์ทหารเรือ. สืบค้น 18-12-2553.