รายชื่อมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของประเทศไทย

มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม หรือ มรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้ ขององค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (ยูเนสโก) หมายถึงประเพณีและการปฏิบัติที่ไม่ใช่ทางกายภาพที่ดำเนินการโดยบุคคล ในฐานะที่เป็นส่วนหนึ่งของมรดกทางวัฒนธรรมของประเทศ ซึ่งรวมถึงการเฉลิมฉลอง เทศกาล การแสดง ประเพณีมุขปาฐะ ดนตรี และการทำหัตถกรรม ตามอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ซึ่งร่างขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2546 และมีผลบังคับใช้ใน พ.ศ. 2549 การขึ้นทะเบียนรายการมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของยูเนสโกนั้นกระทำโดยคณะกรรมการระหว่างรัฐบาลว่าด้วยการสงวนรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ซึ่งเป็นองค์การที่จัดตั้งขึ้นตามอนุสัญญานี้

ประเทศไทยเข้าเป็นภาคีในอนุสัญญาว่าด้วยการสงวนรักษามรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม ค.ศ. 2003 เมื่อวันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2559 (ค.ศ. 2016) ในปัจจุบัน ยูเนสโกได้ขึ้นทะเบียนมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมของประเทศไทย ทั้งสิ้น 4 รายการ ในชนิดรายการตัวแทนมรดกทางวัฒนธรรมของมนุษยชาติ (Representative List of the Intangible Cultural Heritage of Humanity)

รายการที่ขึ้นทะเบียนแล้ว (inscribed)

หมายเหตุ: ชื่อตามที่ได้ขึ้นทะเบียนในบัญชีมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมฯ

รายการ	ภาพ	(ประเภท)	ปีขึ้นบัญชี (พ.ศ./ค.ศ.)	หมายเหตุ	อ้างอิง
โขน ละครรำสวมหน้ากากในไทย		RL	2561/2018	เป็นศิลปะการแสดงของไทย ที่ผสมผสานองค์ประกอบทางดนตรี การร้อง วรรณกรรม นาฏศิลป์ พิธีกรรม และงานฝีมือ	01385
นวดไทย การนวดแผนไทย		RL	2562/2019	เป็นส่วนหนึ่งของศิลปะ วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมของการดูแลสุขภาพแบบไทย ในฐานะการรักษาโดยไม่ใช้ยาและการบำบัดด้วยตนเอง เกี่ยวข้องกับการขยับร่างกายโดยผู้ประกอบวิชาชีพ ช่วยปรับสมดุลร่างกาย พลังงาน และโครงสร้างของผู้ป่วย เพื่อรักษาอาการเจ็บป่วย	01384
โนรา นาฏศิลป์ในภาคใต้ของไทย		RL	2564/2021	เป็นการแสดง เต้นรำ และการร้องเพลงสดที่มีชีวิตชีวาพร้อมกายกรรมจากภาคใต้ของไทย โดยปกติแล้ว การแสดงประกอบด้วยการกล่าวอัญเชิญด้วยวาจา ตามด้วยการนำเสนอโดยตัวละครหลักที่เต้นรำด้วยการเคลื่อนไหวของขา แขน และนิ้วอย่างมีพลังและซับซ้อน	01587
สงกรานต์ในไทย เทศกาลปีใหม่ไทยดั้งเดิม		RL	2566/2023	เป็นประเพณีวันขึ้นปีใหม่ของไทยมาแต่โบราณ เป็นประเพณีที่งดงาม อ่อนโยน เอื้ออาทร และเต็มไปด้วยบรรยากาศของความกตัญญู ความสนุกสนาน ความอบอุ่น และการให้เกียรติเคารพซึ่งกันและกัน สะท้อนให้เห็นถึงลักษณะของความเป็นไทยได้อย่างชัดเจน โดยใช้น้ำเป็นสื่อในการเชื่อมสัมพันธไมตรี	01719

รายการที่เสนอขึ้นทะเบียนแล้ว อยู่ระหว่างการพิจารณาของยูเนสโก (on-going nomination)

• ต้มยำกุ้ง (พิจารณาในวันที่ 2–7 ธันวาคม พ.ศ. 2567)
• (พิจารณาในวันที่ 2–7 ธันวาคม พ.ศ. 2567 โดยเสนอขึ้นทะเบียนร่วมกับประเทศอินโดนีเซีย มาเลเซีย สิงคโปร์ และบรูไน)
• ผ้าขาวม้า (รอการพิจารณาอย่างเป็นทางการของยูเนสโกใน พ.ศ. 2568)
• มวยไทย : การชกมวยไทยดั้งเดิม (รอการพิจารณาอย่างเป็นทางการของยูเนสโกใน พ.ศ. 2569)
• ชุดไทย : ความรู้ งานช่างฝีมือ และแนวปฏิบัติการแต่งกายชุดไทยประจำชาติ (รอการพิจารณาอย่างเป็นทางการของยูเนสโกใน พ.ศ. 2569)

รายการที่เตรียมเสนอขึ้นทะเบียน หรือกำลังศึกษาความเป็นไปได้เพื่อขึ้นทะเบียน

• ผีตาโขน
• ข้าวแกง – อาจเสนอขึ้นทะเบียนร่วมกับประเทศสิงคโปร์ ในรายการ "วัฒนธรรมอาหารริมทางของสิงคโปร์" ซึ่งขึ้นทะเบียนแล้วเมื่อ พ.ศ. 2563
• ข้าวเหนียวมะม่วง
• หนังใหญ่ [กำลังศึกษาความเป็นไปได้เพื่อขึ้นทะเบียน โดยจะขอขึ้นทะเบียนในรายการมรดกที่เป็นแบบอย่างที่ดีในการสงวนรักษา (Register of Good Safeguarding Practices)]
• หมอลำ (กำลังศึกษาความเป็นไปได้เพื่อขึ้นทะเบียน)
• ประเพณีลอยกระทง (กำลังดำเนินการศึกษาจัดทำข้อมูล เพื่อเสนอขอความเห็นชอบต่อคณะรัฐมนตรี)
• พิธีไหว้ครู (กำลังศึกษาความเป็นไปได้เพื่อขึ้นทะเบียน)
• กัญชาไทย

ดูเพิ่ม

• รายชื่อแหล่งมรดกโลกในประเทศไทย
• ความทรงจำแห่งโลก

อ้างอิง

1. "What is Intangible Cultural Heritage?". UNESCO Intangible Cultural Heritage. สืบค้นเมื่อ 13 January 2024.
2. "Text of the Convention for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage". UNESCO Intangible Cultural Heritage. สืบค้นเมื่อ 13 January 2024.
3. "The States Parties to the Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage (2003)". UNESCO Intangible Cultural Heritage. สืบค้นเมื่อ 13 January 2024.
4. "Functions of the Intergovernmental Committee for the Safeguarding of Intangible Cultural Heritage". UNESCO Intangible Cultural Heritage. สืบค้นเมื่อ 13 January 2024.
5. Thailand and the 2003 Convention
6. Nora, dance drama in southern Thailand
7. การประชุมคณะกรรมการส่งเสริมและรักษามรดกภูมิปัญญาฯครั้งที่ 1/2566
8. การประชุมคณะกรรมการส่งเสริมและรักษามรดกภูมิปัญญาฯครั้งที่ 1/2566
9. Thailand, Phakhaoma, a multifunctional cloth in Thai life (RL), Files pending priority ‘0’ treatment
10. โขน:กระทรวงวัฒนธรรมเตรียมเสนอนวดไทย โนรา และมวยไทย ให้ยูเนสโก หลังโขนได้ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกทางวัฒนธรรมโลก
11. การเสวนาพิเศษ มรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่เตรียมขอขึ้นทะเบียนยูเนสโก ในปีพ.ศ. 2567[1]
12. จัดใหญ่"ผีตาโขน"เล็งขึ้นบัญชีมรดกวัฒนธรรมโลก... อ่านต่อที่ : https://d.dailynews.co.th/education/649093/
13. ผลักดัน “ข้าวแกง” มรดกภูมิปัญญาฯร่วม “สตรีทฟู้ด”
14. [2]
15. สวธ.-วัดขนอน พัฒนาองค์ความรู้ทางวัฒนธรรมของหนังใหญ่ รองรับขึ้นทะเบียนยูเนสโก
16. เทศกาลหนังใหญ่วัดขนอน ครั้งที่ 17 พร้อมจัดยิ่งใหญ่ ศรัทธา-ศิลป์-แผ่นดินหนังใหญ่ ร่วมใจสู่มรดกโลก
17. ร้อยเอ็ดวางแผนดันหมอลำ ขึ้นทะเบียนมรดกโลกของ UNESCO
18. ศธ.ชงยูเนสโกยก “พิธีไหว้ครู” เป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้
19. เสนอขึ้นทะเบียน "กัญชาไทย" เป็นมรดกโลก
20. จ่อชง ยูเนสโก ขึ้นทะเบียน "กัญชาไทย" มรดกโลก ภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม