บทความน อาจต องการตรวจสอบต นฉบ บ ในด านไวยากรณ ร ปแบบการเข ยน การเร ยบเร ยง ค ณภาพ หร อการสะกด ค ณสามารถช วยพ ฒนาบทความไ

ยมราช เป็นราชทินนามที่มอบให้กับขุนนางผู้ดำรงตำแหน่งเสนาบดีกรมเวียงหรือนครบาล ซึ่งเป็นหนึ่งในสี่กรมสำคัญในระบบจตุสดมภ์ มีหน้าที่ดูแลความสงบเรียบร้อยในพระนคร ผู้ที่มีราชทินนามว่ายมราชมักจะได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์สูงเป็นพระยาหรือเจ้าพระยา

รายนามผู้ดำรงตำแหน่ง

ขุนนางที่มีราชทินนามว่ายมราช ได้แก่

ในสมัยกรุงธนบุรี

พระยายมราช (แบน) – ต่อมาได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นเจ้าพระยาอภัยภูเบศร

ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์

พระยายมราช (อิน) – ได้รับการแต่งตั้งโดยรัชกาลที่ 1 เมื่อพระองค์ทรงขึ้นครองราชย์และก่อตั้งราชวงศ์จักรี ในปี พ.ศ. 2325 แต่ถูกถอดจากบรรดาศักดิ์เพราะความผิดพลาดในสงครามสงครามเก้าทัพ
เจ้าพระยายมราช (บุนนาค) – ได้รับแต่งตั้งหลังสงคราม ต่อมาเลื่อนตำแหน่งเป็นเจ้าพระยามหาเสนา (สมุหกลาโหม)
เจ้าพระยายมราช (บุญมา) – ต่อมาได้เลื่อนตำแหน่งเป็นเจ้าพระยามหาเสนา
เจ้าพระยายมราช (น้อย บุณยรัตพันธุ์) – ดำรงตำแหน่งในสมัย รัชกาลที่ 2 ต่อมาได้เลื่อนตำแหน่งเป็นเจ้าพระยาอภัยภูธร (สมุหนายก)
เจ้าพระยายมราช (น้อย ศรีสุริยพาหะ) – ต่อมาเลื่อนตำแหน่งเป็นเจ้าพระยามหาเสนาในสมัย รัชกาลที่ 3
เจ้าพระยายมราช (พูน) – ดำรงตำแหน่งในสมัย รัชกาลที่ 3
เจ้าพระยายมราช (ฉิม) – ดำรงตำแหน่งในสมัย รัชกาลที่ 3
เจ้าพระยายมราช (บุนนาค) – ดำรงตำแหน่งในสมัย รัชกาลที่ 3 เป็นต้นตระกูลยมนาค
เจ้าพระยายมราช (สุข) – หลานของกรมหลวงอินทรพิทักษ์ (พระราชโอรสของพระเจ้าตากสิน); ได้รับแต่งตั้งในปี พ.ศ. 2394 เสียชีวิตในปี พ.ศ. 2398.
เจ้าพระยายมราช (นุช บุณยรัตพันธุ์) – ต่อมาเลื่อนตำแหน่งเป็นเจ้าพระยาภูธราภัย (สมุหนายก) ในปี พ.ศ. 2406
เจ้าพระยายมราช (ครุฑ) – เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2351 ดำรงตำแหน่งตั้งแต่ปี พ.ศ. 2407 จนถึงเสียชีวิตในปีถัดมา
เจ้าพระยายมราช (แก้ว) – บุตรของเจ้าพระยาบดินทรเดชา; เกิดเมื่อปี พ.ศ. 2347 เสียชีวิตในปี พ.ศ. 2414
เจ้าพระยายมราช (เฉย) – ดำรงตำแหน่งตั้งแต่ปี พ.ศ. 2414 จนถึงเสียชีวิตในปี พ.ศ. 2424; เป็นต้นตระกูลยมพญา

หลังจากเจ้าพระยายมราช (เฉย) ถึงแก่อสัญกรรม ตำแหน่งเจ้ากรมนครบาลถูกปล่อยให้ว่างลง เนื่องจากมีการปฏิรูประบบการปกครองและยกเลิกระบบจตุสดมภ์ รัฐบาลได้จัดตั้งคณะกรรมการสี่ท่านเพื่อดูแลหน้าที่ในระหว่างนั้น จนกระทั่งได้มีการสถาปนากระทรวงนครบาลขึ้นในปี พ.ศ. 2435 พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนเรศรวรฤทธิ์ ได้รับการแต่งตั้งเป็นเสนาบดีคนแรก และในปี พ.ศ. 2450 พระยาสุขุมนัยวินิต ได้สืบตำแหน่งต่อ และต่อมาได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นเจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) ในปี พ.ศ. 2451 เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม) เป็นผู้ได้รับราชทินนามว่ายมราชเป็นคนสุดท้าย ก่อนที่กระทรวงนครบาลจะถูกรวมเข้ากับกระทรวงมหาดไทย ในวันที่ 1 สิงหาคม พ.ศ. 2465

อ้างอิง

ส.พลายน้อย (2016). ขุนนางสยาม : ประวัติศาสตร์ "ข้าราชการ" ทหารและพลเรือน (3 ed.). กรุงเทพมหานคร: มติชน. pp. 107–113. ISBN .

[Plainoi-1] ส.พลายน้อย (2016). ขุนนางสยาม : ประวัติศาสตร์ "ข้าราชการ" ทหารและพลเรือน (3 ed.). กรุงเทพมหานคร: มติชน. pp. 107–113. ISBN .