มุขกระสันระหว่างพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทกับพระที่นั่งพิมานรัตยา

พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท เป็นพระที่นั่งองค์ประธานของหมู่พระมหาปราสาท ใน พระบรมมหาราชวัง ตั้งอยู่ในเขตพระราชฐานชั้นกลาง ทางทิศตะวันตกของพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท มีพระที่นั่งพิมานรัตยา พระปรัศว์ซ้าย พระปรัศว์ขวา และ เรือนบริวาร หรือ เรือนจันทร์ ต่อเนื่องทางด้านหลังในเขตพระราชฐานชั้นใน พระที่นั่งองค์นี้ได้รับยกย่องว่าเป็นสถาปัตยกรรมชั้นเอกของกรุงรัตนโกสินทร์ และเป็นพระที่นั่งทรงไทยแท้องค์เดียว ในพระบรมมหาราชวัง โดยเฉพาะเรือนยอดพระมหาปราสาท (กุฎาคาร) มีรูปทรงต้องด้วยศิลปะลักษณะอันวิจิตรงดงาม

พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท
Phra Thinang Dusit Maha Prasat
พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท
ข้อมูลทั่วไป
ประเภท	พระที่นั่งภายในพระบรมมหาราชวัง
สถาปัตยกรรม	สถาปัตยกรรมไทย
เมือง	เขตพระนคร, กรุงเทพมหานคร
ประเทศ	ประเทศไทย
เริ่มสร้าง	พ.ศ. 2332
ผู้สร้าง	พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
โบราณสถานที่ขึ้นทะเบียนโดยกรมศิลปากร
เป็นส่วนหนึ่งของ	หมู่พระมหาปราสาท
เลขอ้างอิง	0005574

ประวัติ

เมื่อปี พ.ศ. 2332 พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทขึ้น บนพื้นที่ซึ่งเคยเป็นที่ตั้งของพระที่นั่งอมรินทราภิเษกมหาปราสาท ซึ่งถูกฟ้าผ่าไหม้จนหมด จึงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ให้สร้างมหาปราสาทขึ้นใหม่บนพื้นที่เดิม นามว่า พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท

สถาปัตยกรรม

พระที่นั่งอาภรณ์ภิโมกข์ปราสาท ตั้งอยู่ภายในส่วนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงสร้างจำลองไว้ที่พระราชวังบางปะอิน มีชื่อว่า พระที่นั่งไอศวรรย์ทิพยอาสน์

พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทเป็นพระที่นั่ง 1 ชั้น สถาปัตยกรรมทรงปราสาทแบบจตุรมุข ด้านเหนือมีมุขเด็จยื่นออกมา เป็นพระที่นั่งก่ออิฐถือปูน ฐานสูง 2.85 เมตร ชั้นล่างเป็นเชิง ฐานถัดไปเป็นฐานสิงห์ และฐานเชิงบาตรสองชั้น หลังคาเป็นยอดทรงปราสาทประดับช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ นาคสะดุ้ง คันทวยมีลักษณะเป็นรูปนาคเบือน หน้าบันจำหลักรูปพระนารายณ์ทรงครุฑ ล้อมรอบด้วยลายกนกเทพพนม มุมยอดปราสาททั้ง 4 มุมเป็นรูปลายครุฑ หน้าบันจำหลักรูปพระนารายณ์ทรงครุฑไขรา รอบปราสาทเป็นรูปครุฑยุดนาครองรับ

พระแท่นที่ประดิษฐานอยู่ภายใน

ภายในพระที่นั่งประดิษฐานพระแท่นต่าง ๆ ดังนี้

• พระที่นั่งบุษบกมาลา เป็นพระแท่นสำหรับประดิษฐานพระสยามเทวาธิราชเมื่อครั้งพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เสด็จออกมหาสมาคมเนื่องในโอกาสพระราชพิธีสมโภชกรุงรัตนโกสินทร์ 200 ปี
• พระแท่นราชบัลลังก์ประดับมุก เป็นพระแท่นประดับมุก กางกั้นด้วยนพปฎลมหาเศวตฉัตร ใช้เป็นที่ประทับในการพระราชพิธีใหญ่ ๆ ส่วนในงานอื่น ๆ ใช้ประดิษฐานพระพุทธรูปสำคัญต่าง ๆ
• พระแท่นราชบรรจถรณ์ประดับมุก เป็นพระแท่นที่สร้างขึ้นในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงโปรดให้ขนย้ายหนีไฟ เมื่อคราวที่เกิดอสุนีบาตลงที่เครื่องยอดพระที่นั่งอมรินทราภิเษกมหาปราสาท ปัจจุบันประดิษฐานปูชนียวัตถุในพระราชพิธีสำคัญ และเป็นที่นั่งของพระสงฆ์ที่จะสวดสรภัญญะในงานการบำเพ็ญพระราชกุศลพระบรมศพและพระศพต่าง ๆ

ธรรมเนียม

พระแท่นราชบัลลังก์ประดับมุกภายในพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท

เมื่อสร้างแล้วเสร็จ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ได้เสด็จออกว่าราชการที่ท้องพระโรง จนเมื่อสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์ สิ้นพระชนม์ จึงได้เชิญพระศพมาประดิษฐานเป็นพระศพแรก จึงเป็นธรรมเนียมที่สามารถใช้พระมหาปราสาทนี้ประดิษฐานพระศพพระบรมวงศ์ที่ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เป็นพิเศษได้ พระมหาปราสาทนี้ใช้เป็นที่ประดิษฐานพระบรมศพของพระมหากษัตริย์เกือบทุกรัชกาล (ยกเว้นพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่เสด็จสวรรคตในต่างประเทศ) และพระบรมศพของสมเด็จพระอัครมเหสี (ยกเว้นสมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี) และพระบรมวงศ์ที่ทรงโปรดเกล้าเป็นพิเศษ อาทิ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร (เจ้านายฝ่ายหน้าพระองค์เดียวที่ได้ประดิษฐานบนพระมหาปราสาทนี้) และสมเด็จพระเจ้าภคินีเธอ เจ้าฟ้าเพชรรัตนราชสุดา สิริโสภาพัณณวดี โดยล่าสุด (พ.ศ. 2559–2560) ได้ประดิษฐานพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร

พระที่นั่งองค์นี้ไม่ได้เป็นเพียงที่ประดิษฐานพระบรมศพและพระศพเท่านั้น ยังเป็นสถานที่เพื่อทำพระราชพิธีสำคัญด้วย อย่างเช่น เมื่อปี พ.ศ. 2454 ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกสมโภช ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท

ในปัจจุบัน พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทเป็นสถานที่ประกอบพระราชพิธี และ พระราชกุศลต่าง ๆ เช่น พระราชพิธีฉัตรมงคล (พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า) ในวันที่ 4 พฤษภาคม ของทุกปี

รูปภาพ

• พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาทด้านหน้าตรง
• ครุฑบนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท
• นาคเบือนบนพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท
• ยอดหลังคาปราสาทพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท
• รายละเอียดหน้าบันมุขเด็จ
• พระที่นั่งบุษบกมาลาบนมุขเด็จพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท

มุขกระสัน

มุขกระสันระหว่างพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท กับพระที่นั่งพิมานรัตยาเป็นอาคารทรงไทยรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า ก่ออิฐถือปูนทาสีขาว หลังคามุงด้วยกระเบื้องดินเผาเคลือบสี ประดับด้วยช่อฟ้า ใบระกา หางหงส์ นาคสะดุ้ง ปิดทองประดับกระจก มุขกระสันนี้เป็นโถงยาว มีฝากั้นแบ่งเป็นสองตอน ตอนหนึ่งต่อกับพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท อีกตอนหนึ่งติดต่อกับพระที่นั่งพิมานรัตยา มีพระทวารเป็นทางเชื่อมถึงกัน มุขกระสันตอนที่ต่อกับพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาททางด้านทิศเหนือ มีบันไดทางขึ้นพระที่นั่งบุษบกมาลาสองข้าง

อ้างอิง

• สำนักพระราชวัง. พระบรมมหาราชวัง. กรุงเทพ : โรงพิมพ์ไทยวัฒนาพานิช, พ.ศ. 2547. 331 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท

• ภาพถ่ายทางอากาศของ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท
• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์

13°45′00″N 100°29′26″E / 13.750125°N 100.490549°E / 13.750125; 100.490549