ภาษาอาหรับเอเชียกลาง

ภาษาอาหรับเอเชียกลาง (อังกฤษ: Central Asian Arabic; อาหรับ: العربية الآسيوية الوسطى) เป็นสำเนียงของภาษาอาหรับที่ใช้พูดในอุซเบกิสถานและทาจิกิสถาน ปัจจุบันเป็นภาษาที่ใกล้ตายแล้ว เคยใช้พูดระหว่างชุมชนชาวอาหรับและเผ่าต่างๆในเอเชียกลาง ที่อยู่ในซามาร์คันด์ บูคารา กิซกวาดัรยา สุรคันดัรยา (ปัจจุบันอยู่ในอุซเบกิสถาน) และคัตลอน (ปัจจุบันอยู่ในทาจิกิสถาน) รวมไปถึงอัฟกานิสถาน

ภาษาอาหรับเอเชียกลาง
ประเทศที่มีการพูด	อัฟกานิสถาน, อิหร่าน, ทาจิกิสถาน, อุซเบกิสถาน
จำนวนผู้พูด	ไม่ทราบ (ประมาณ 2,000 ไม่รวมโฆรอซอนี อ้างถึง1997–2003)
ตระกูลภาษา	แอโฟรเอชีแอติก เซมิติก เซมิติกกลาง อาหรับ ภาษาอาหรับเอเชียกลาง
ภาษาถิ่น	Bakhtiari Bukharian Kashkadarian
รหัสภาษา
ISO 639-3	อย่างใดอย่างหนึ่ง: abh – ภาษาอาหรับทาจิก auz – ภาษาอาหรับอุซเบก
ดินแดนแทรกในพื้นที่อัฟกานิสถาน อิหร่าน และอุซเบกิสถานที่ยังคงมีมีผู้พูดภาษาอาหรับเอเชียกลาง ตัวเลขในวงเล็บคือจำนวนหมู่บ้านที่มีผู้พูดภาษาอาหรับ

การอพยพเข้าสู่เอเชียกลางของชาวอาหรับครั้งแรกเมื่อราวพุทธศตวรรษที่ 13 ซึ่งเป็นช่วงที่มีการแพร่ขยายของศาสนาอิสลามภาษาอาหรับกลายเป็นภาษาทั่วไปทางด้านวิทยาศาสตร์และวรรณคดีอย่างรวดเร็วด้วยอิทธิพลของศาสนาอิสลาม ชาวอาหรับในเอเชียกลางส่วนใหญ่จะแยกตัวอยู่อย่างโดดเดี่วและไม่แต่งงานข้ามเผ่า ทำให้ภาษาของพวกเขายังคงอยู่มาจนถึงพุทธศตวรรษที่ 25 เมื่อราว พ.ศ. 2423 ชาวอาหรับส่วนใหญ่อพยพจากบริเวณที่เป็นประเทศอุซเบกิสถานและทาจิกิสถานในปัจจุบันไปยังภาคเหนือของอัฟกานิสถาน ซึ่งเป็นผลมาจากการรุกรานของรัสเซีย ชาวอาหรับเหล่านี้ ปัจจุบันไม่พูดภาษาอาหรับแต่หันมาพูดภาษาดารีหรือภาษาอุซเบก.ในยุคที่ได้รับอิทธิพลจากโซเวียต โดยชาวอาหรับเหล่านี้ปรับตัวให้เข้ากับชาวพื้นเมืองมากขึ้น เมื่อ พ.ศ. 2502 พบว่าชาวอาหรับเพียง 34%ที่ยังถือว่าภาษาอาหรับเป็นภาษาแม่ ส่วนใหญ่ถือว่าตนใช้ภาษาอุซเบกหรือภาษาทาจิกเป็นภาษาแม่

ปัจจุบัน ภาษาอาหรับเอเชียกลางที่ได้รับอิทธิพลจากภาษาท้องถิ่นมากทั้งทางด้านสัทวิทยา คำศัพท์และการเรียงประโยค ยังเหลือผู้พูดเพียง 5 หมู่บ้านในอุซเบกิสถาน แบ่งได้เป็น 2 สำเนียงคือ สำเนียงบูคาเรีย ได้รับอิทธิพลจากภาษาทาจิก และสำเนียงกวาซกาดาร์ยาวี ได้รับอิทธิพลจากภาษากลุ่มเตอร์กิก ทั้งสองสำเนียงนี้ไม่เข้าใจซึ่งกันและกัน ในทาจิกิสถาน มีผู้พูดภาษาอาหรับเอเชียกลาง 35.7% ของชาวอาหรับทั้งหมด ส่วนใหญ่หันไปพูดภาษาทาจิก

อ้างอิง

1. ภาษาอาหรับทาจิก ที่ Ethnologue (13th ed., 1996).
   ภาษาอาหรับอุซเบก ที่ Ethnologue (13th ed., 1996).
2. Peter R. Blood, ed. Afghanistan: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress, 2001
3. (รัสเซีย) Ethnic Minorities of Uzbekistan: Arabs 2007-02-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน by Olga Kobzeva
4. (รัสเซีย) Ethnic Minorities of Tajikistan: Arabs 2007-09-30 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน