ภาษาอาหม

ภาษาอาหม เป็น ในตระกูลภาษาขร้า-ไท ภาษาอาหมนั้นมีอักษร และถ้อยคำของตนใช้สื่อสารทั้งพูดและเขียนมาอย่างต่อเนื่อง แต่ชาวอาหมในปัจจุบันนั้นหันไปใช้ภาษาอัสสัมซึ่งอยู่ในตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปียนแล้ว อย่างไรก็ตาม ถ้อยคำที่บันทึกจารึกไว้ในคัมภีร์ในบทสวดในพิธีกรรมอันศักดิ์สิทธิ์ก็แสดงให้เห็นว่านักบวชชาวไทอาหมยังใช้ภาษาไทได้อย่างสมบูรณ์ ปัจจุบันกำลังอยู่ในช่วงฟื้นฟูภาษา

ภาษาอาหม
𑜒𑜑𑜪𑜨
คำว่า อาหม ในอักษรอาหม
ประเทศที่มีการพูด	ประเทศอินเดีย
ภูมิภาค	รัฐอัสสัม
ชาติพันธุ์	ชาวอาหม
สูญแล้ว	คริสต์ศตวรรษที่ 18 หรือ 19 ปัจจุบันใช้ในพิธีกรรมทางศาสนาและวรรณกรรมของชาวอาหม
ตระกูลภาษา	ขร้า-ไท ไท ตะวันตกเฉียงใต้ (ไทย) ตะวันตกเฉียงเหนือ ภาษาอาหม
ระบบการเขียน	อักษรอาหม
รหัสภาษา
ISO 639-3	aho

ประวัติ

พัฒนาการและการจัดจำแนกภาษายังเป็นที่ถกเถียงกันอยู่ บรรพบุรุษน่าจะเป็นภาษาไทดั้งเดิมเมื่อราว 2,000 ปีที่ผ่านมา ซึ่งไม่เกี่ยวข้องกับภาษาจีนแต่อาจจะเกี่ยวข้องกับตระกูลภาษาออสโตรนีเซียน ชาวอาหมเดิมอยู่ในเขตปกครองตนเองกว่างซีจ้วงและเวียดนาม ต่อมาได้อพยพเข้ามณฑลยูนนาน รัฐชาน จนถึงลุ่มแม่น้ำพรหมบุตรในที่สุด

ชาวอาหมได้พัฒนาอาณาจักรของตนเองในช่วง พ.ศ. 1771-2386 ภาษาอาหมเป็นภาษาทางการของอาณาจักรตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 18-21 จนกระทั่งถูกแทนที่ด้วยภาษาอัสสัมที่เป็นภาษากลุ่มอินโด-อารยัน ซึ่งเป็นผลมาจากการรับวัฒนธรรมฮินดู

ยุคเสื่อม

ชาวอาหมไม่เคยคิดว่าตัวเองต่ำต้อย จนกระทั่งกษัตริย์อาหมยอมรับวัฒนธรรมฮินดู นำระบบวรรณะมาใช้ เพราะถูกพราหมณ์ยกยอ และนำพิธีกรรมมารองรับสถานะให้กษัตริย์มีฐานะที่สูงขึ้น เมื่อนำพิธีกรรมต่าง ๆ มาใช้ ภาษาก็เปลี่ยนไปตามพราหมณ์ผู้ประกอบพิธีกรรม ทั้งที่ชาวอาหมแท้ ๆ นั้นมีจำนวนไม่มากนัก และภาษาอัสสัมก็ครอบงำสังคม รวมไปถึงราชสำนักเพื่อเข้าถึงฮินดู จนลามไปยังขุนนางและราษฎรต่าง ๆ ครั้นตกเป็นเมืองขึ้นของอังกฤษ อังกฤษก็ถอดกษัตริย์อาหมออก และให้อำนาจแก่พราหมณ์และขุนนางฮินดูแทน ภาษาอาหมจึงใช้กันจำกัดลงเรื่อย ๆ จนเป็นภาษาตายไม่มีใครใช้ในชีวิตประจำวัน กลุ่มนักบวชเทวไท (Deotai) ซึ่งเป็นนักบวชตามความเชื่อลัทธิฟ้าหลวง แม้จะพยายามรักษาประเพณี พิธีกรรมต่าง ๆ แต่ก็ทำได้จำกัด และนักบวชก็ขาดคนพูดอาหมด้วย และไม่มีใครเข้าใจได้ชัดเจน

การฟื้นฟูในปัจจุบัน

แม้ว่าภาษาอาหมจะมีการฟื้นฟูอย่างน้อย 3 ช่วงเวลา ช่วงที่ 1 ในสมัยพระเจ้าในช่วง ค.ศ. 1663 ช่วงที่ 2 ในยุคหลังจากอังกฤษเข้าปกครองในรัฐอัสสัมราวปี ค.ศ. 1826 และช่วงที่ 3 ตั้งแต่ ค.ศ. 1980 จนถึงปัจจุบัน ได้มีการฟื้นฟูภาษาไทและตั้ง (Eastern Tai Literary Association) ที่เมืองกูวาฮาติ โดยมุ่งมั่นปฏิบัติให้พัฒนาการเรียน เขียนอ่านภาษาอาหม พร้อมกันนี้ให้สนับสนุนให้ค้นคว้าศึกษาเอกสารโบราณของชาวอาหมอย่างจริงจัง การฟื้นฟูภาษาอาหมนั้นอาศัยสัทวิทยาของภาษาพี่น้อง เช่น ภาษาอ่ายตนและ โดยภาษาดังกล่าวจะถูกเรียกว่า ภาษาไทในอัสสัม เนื่องจากประกอบไปด้วยคำไททุกกลุ่มในรัฐอัสสัม หากการฟื้นฟูดังกล่าวได้ผล ภาษาเขียนในรัฐอัสสัมจะใช้อักษรอาหมเป็นหลักแทนอักษรไทอื่น ๆ ในรัฐอัสสัม โดยอาศัยพื้นฐานภาษาอ่ายตนในรัฐอัสสัม เนื่องจากใกล้เคียงกับภาษาอาหมมากที่สุด ชาวอาหมอาจอาศัยชาวอ่ายตนในการรื้อฟื้นภาษา

ลักษณะภาษา

ภาษาอาหมกับภาษาในศิลาจารึกสุโขทัยของไทย ต่างก็เป็นภาษาไทยุคเก่าที่มีลักษณะคล้ายคลึงกันมากกว่าภาษาถิ่นไทยในปัจจุบัน และในภาษาอาหมไม่มีการใช้คำราชาศัพท์ คำที่ใช้พูดกับคนธรรมดาก็ใช้พูดกับกษัตริย์ได้ การเรียงประโยคเป็นแบบประธาน-กริยา-กรรม รากศัพท์เป็นคำเดี่ยว ไม่มีการผันคำกริยา ไม่มีกาล และไม่มีรูปพหูพจน์ของคำนาม แสดงเวลาด้วยกริยาช่วย

โคลงกลอน

กลอนอาหมที่มีเรื่องเกี่ยวกับการสร้างโลก ซึ่งเป็นกลอนไทยที่มีจำนวนพยางค์เลขคี่เขียนแบบกลอนหัวเดียว ลงท้ายวรรคคู่ด้วยสระเสียงเดียวกัน เหมือนเพลงลำตัด หรือเพลงเรือ สรุปคือ กลอนหก และกลอนแปดของไทยเป็นลูกผสมระหว่างกลอนไทยที่มีจำนวนพยางค์เป็นเลขคี่ แต่ต่อมาใช้เลขคู่แบบปัฐยาวัตของอินเดีย และคำสวดของอาหม ก็คล้ายกับ แหล่ ของไทยด้วย

คำศัพท์

เกา = ฉัน (กู) โปเกา = พ่อตา ไป,ไปกะ = คำบอกลาไป ไปคัน = ไปอย่างรวดเร็ว ไป่ = ไผ่ เปล่า = ว่างเปล่า เป่า = เป่าลม มุง = เมือง เจ้ = เมืองที่มีคูน้ำล้อมรอบ (ตรงกับคำว่า แจ้ ในคำเมือง เช่น แจ้ห่ม) มู = ฤดู, อากาศ,เวลา มูหนาว = ฤดูหนาว มูเหนียว = เวลานี้, เดี๋ยวนี้ มะพุก = พรุ่งนี้ ไหม้ = เผา ถ้า = คอย(ท่า) ปินใหง่ = ฝุ่นละออง (ตรงกับคำว่า ใหง่ ในภาษาลาว ซึ่งปัจจุบันมีใช้แถบชนบท) จี = จดจำ (ตรงกับคำว่า จือจำ ในภาษาลาว) ถัก = เย็น, ถัก เล็ง = วิ่ง ญม = ยิ้ม กำ = ข้อห้าม อาย = เข้าอาย อ้าย = พี่ชาย อ้า = เปิดออก, เปิดเผยออก

อา = น้องของพ่อ ที่ไฟ = ไฟ บินหวัด = เป็นหวัด บอร์ = ใหญ่, กว้าง คนม้า = คนเลว คนชั่ว งอนตา = คิ้ว คิ้ว, เขียว = ฟัน ม่านตา = แว่นตา คีบตีน = รองเท้า แรงไฟ = รถไฟ โง = วัว แรงโง = เกวียน แรงน่อง = รถสามล้อ ริก = เรียก ด้ำ = ผีบ้านผีเรือน (เช่น ผีซ้ำ ด้ำพลอย) มอยด้ำ = เนินดินฝังพระอัฐิกษัตริย์อาหม หมอรู้หมอแสง = ปุโรหิต หมอลิกหมอลาย = อาลักษณ์ เรือน = บ้าน สว๋า = เสือ หมากโม้ = หมาก เบิว ปลู้ = พลู ฝม = ผม

ตัวเลข

อาหมมีตัวเลขพื้นฐานดังนี้:

จำนวนนับ	/lɯŋ/	/sɔ:ŋ/	/sam/	/si:/	/ha/	/ruk/	/cit/	/pit/	/kaw/	/sip/
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
เลขลำดับ	/ʔaj/	/ŋi:/	/sam/	/saj/	/ŋu:/	/luk/	/cit/	/pit/	/kaw/	/sip/
	ที่ 1	ที่ 2	ที่ 3	ที่ 4	ที่ 5	ที่ 6	ที่ 7	ที่ 8	ที่ 9	ที่ 10

คำนับจำนวน เวลา

ในการนับเลขอาหมโดยเฉพาะการนับทั้งหมด แต่มีสำเนียงเพี้ยนจากภาษาไทยไปบ้าง

• เอ็ด = หนึ่ง
• ฉอง = สอง
• ฉาม = สาม
• ฉี่ = สี่
• ห่า = ห้า
• หรุก = หก
• จิด = เจ็ด
• เป็ด = แปด
• เก่า = เก้า
• ฉิบ = สิบ

คำทักทาย

• เปอ่องเลเล = มีความหมายว่าจงเจริญ (ซึ่งมาจากภาษาพม่าซ้อนคำไทอาหมเดิม เนื่องจาก เป(แพ้) แปลว่า ชนะ รวมกับคำว่า อ่อง ซึ่งเป็นภาษาพม่าที่แปลว่า ชนะ เช่นเดียวกัน ส่วนคำว่า เล เป็นคำลงท้ายแบบเดียวกับหางเสียง ครับ, ค่ะ)
• คุปต่าง = กราบไหว้ (ในบทบูชาบรรพชน)
• คุปต่าง ชมโหลง = ขอบคุณ

ตารางเทียบภาษา

ด้านล่างคือตารางเทียบภาษาอาหมกับภาษากลุ่มไทอื่น ๆ

ไทย	ไทตะวันตกเฉียงใต้ดั้งเดิม	สัทอักษรไทย	ลาว	ไทยถิ่นเหนือ	ไทใหญ่	ไทลื้อ		อาหม:
ลม	*lom	/lōm/	/lóm/	/lōm/	/lóm/	/lôm/	/ɣum˧˩/	/lum/
เมือง	*mɯaŋ	/mɯ̄aŋ/	/mɯ́aŋ/	/mɯ̄aŋ/	/mɤ́ŋ/	/mɤ̂ŋ/	/mɯŋ˧/	/mɯng/
ดิน	*ʔdin	/dīn/	/dìn/	/dīn/	/lǐn/	/dín/	/dei˧/	/nin/
ไฟ	*vai/aɯ	/fāj/	/fáj/	/fāj/	/pʰáj/ or /fáj/	/fâj/	/fei˧˩/	/pʰaj/
หัวใจ	*čai/aɯ	/hǔa tɕāj/	/hǔa tɕàj/	/hǔa tɕǎj/	/hǒ tsǎɰ/	/hó tɕáj/	/sim/	/caj/
รัก	*rak	/rák/	/hāk/	/hák/	/hâk/	/hak/	/gyai˧˩/	/hak/
น้ำ	*naam	/náːm/	/nâm/	/nám/	/nâm/	/nà̄m/	/ɣaem˦˨/	/nam/

ดูเพิ่ม

• อาหม
• อักษรอาหม
• อาณาจักรอาหม

หมายเหตุ

1. "นักภาษาศาสตร์และนักประวัติศาสตร์โดยทั่วไปมีมุมมองร่วมกันว่าภาษาอาหมตายไปประมาณ 200 ปีแล้ว และชาวอาหมทั้งหมดใช้ภาษาอัสสัมเป็นภาษาแม่แทน"

อ้างอิง

1. ภาษาอาหม ที่ Ethnologue (18th ed., 2015) (ต้องสมัครสมาชิก)
2. Terwiel 1996, p. 283.
3. การศึกษาประวัติศาสตร์ไทอาหม, หน้า 71
4. การศึกษาประวัติศาสตร์ไทอาหม, หน้า 123
5. Duangthip; Rungkarn (18 April 2013). Tai-Ahom and standard Thai: a descriptive-comparative study.
6. "Thai Lexicography Resources". sealang.net.

บรรณานุกรม

• Morey, Stephen (2010). Das, Biswajit; Basumatary, Phukan Chandra (บ.ก.). Asamīẏā āru Asamara bhāshā [Assamese and the languages of Assam]. Guwāhāṭī: AANK-Bank. ISBN . OCLC 757135305. A sketch of Tai Ahom, as recorded in original manuscripts to appear in Das, Biswajit and Phukan Basumatary (eds).
• Morey, Stephen (2014), "Ahom and Tangsa: Case studies of language maintenance and loss in North East India", ใน Cardoso, Hugo C. (บ.ก.), Language Endangerment and Preservation in South Asia, Honolulu: University of Hawai'i Press, pp. 46–77
• Gogoi, Poppy; Morey, Stephen; Pittayaporn, Pittayawat (2020-09-08). "The Tai Ahom Sound System as Reflected by the Texts Recorded in the Bark Manuscripts". Journal of the Southeast Asian Linguistics Society. 13 (2). ISSN 1836-6821.
• Terwiel, B.J. (1996). "Recreating the Past: Revivalism in Northeastern India". Bijdragen tot de Taal-, Land- en Volkenkunde. 152 (2): 275–92. doi:10.1163/22134379-90003014. JSTOR 27864746.
• Terwiel, B. J. (1992). Tai Ahoms and the Stars: Three Ritual Texts to Ward off Danger.
• บุญยงค์ เกศเทศ. "คนไท" ในชมพูทวีป. กรุงเทพฯ : หลักพิมพ์. หน้า 80-81
• บรรจบ พันธุเมธา. กาเลหม่านไต, 2504.
• ประเสริฐ ณ นคร. การสร้างโลกตามคติไทอาหม และความรู้จากไทอาหม
• วิไลวรรณ ขนิษฐานันท์. ภาษาเชิงประวัติ: วิวัฒนาการภาษาไทยและภาษาอังกฤษ. หน้า 213-229

แหล่งข้อมูลอื่น

• Tai Ahom Development Council (TADC) Official website.
• open access recording of a speaker of Ahom reading the book Khon Mu'ng Lum Phai and then explaining the text.
• Tai Ahom Online Dictionary