Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
บทความนี้ได้รับแจ้งให้ปรับปรุงหลายข้อ กรุณาช่วยปรับปรุงบทความ หรืออภิปรายปัญหาที่
|
พระราชพิธีสิบสองเดือน รู้จักกันในคำยืมภาษาบาลี/สันสกฤตว่า พระราชพิธีทวาทศมาส เป็นเรื่องราวทางประวัติศาสตร์เกี่ยวกับพระราชพิธีรายปีโดยพระมหากษัตริย์สยาม (ปัจจุบันคือประเทศไทย) ซึ่งมีการกล่าวถึงในกฎมนเทียรบาลของอาณาจักรอยุธยา (คริสต์ศตวรรษที่ 14–18) และในโคลงทวาทศมาส ในคริสต์ศตวรรษที่ 15
| พระราชพิธีสิบสองเดือน | |
|---|---|
| กวี | พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
| ประเภท | สารคดี |
| คำประพันธ์ | ความเรียง ร้อยแก้ว |
| ความยาว | 700 หน้า |
| ยุค | รัตนโกสินทร์ |
| ปีที่แต่ง | พ.ศ. 2431 |
| ส่วนหนึ่งของ | |
พระราชพิธีนี้ได้รับความสนใจอีกครั้งจากสถาบันกษัตริย์และขุนนางในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนกลาง ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (ครองราชย์ พ.ศ. 2394–2411) สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระยาบำราบปรปักษ์ได้แต่งโคลงเกี่ยวกับพระราชพิธีนี้ โดยมีชื่อว่า โคลงพระราชพิธีทวาทศมาส ซึ่งตีพิมพ์ครั้งแรกใน พ.ศ. 2463 ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (ครองราชย์ พ.ศ. 2411–2453) ทรงเขียนและตีพิมพ์เป็นหนังสือร้อยแก้วชื่อ พระราชพิธีสิบสองเดือน ใน พ.ศ. 2431 และต่อมาพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (ครองราชย์ พ.ศ. 2453–2468) ทรงปรับปรุงและพัฒนาพระราชพิธีหลายอัน
พระราชพิธีเหล่านี้ถูกยกเลิกหลังยุบเลิกระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ใน พ.ศ. 2475 แต่มีบางพระราชพิธีได้รับการรื้อฟิ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร โดยเฉพาะการฟื้นฟูความนิยมพระมหากษัตริย์ใหม่ในช่วงคริสต์ทศวรรษ 1960–1970 แรกนาขวัญเป็นหนึ่งในไม่กี่พระราชพิธีที่ยังมีการจัดทุกปีจนถึงปัจจุบัน พระราชนิพนธ์เล่มนี้นับเป็นวรรณคดีชิ้นเอกเล่มหนึ่งของไทย
ประวัติ
พระราชพิธีสิบสองเดือนเป็นพระราชนิพนธ์ที่อธิบายถึงพระราชพิธีต่าง ๆ ที่ทำเป็นประจำในแต่ละเดือน โดยทรงค้นคว้าและแต่งขึ้นทีละเรื่อง จนได้พระราชพิธีทั้งหมด 11 เดือน ขาดแต่เดือน 11 (ทรงเริ่มต้นที่เดือน 12 ก่อน) เนื่องจากติดพระราชธุระจนไม่ได้แต่งต่อจวบสิ้นรัชสมัย
เนื้อหา
เนื้อหาในพระราชนิพนธ์เล่มนี้ว่าด้วยพระราชพิธีต่าง ๆ ที่จัดขึ้นทั้งในสมัยโบราณ และในสมัยที่ทรงแต่ง รวมหลายสิบพระราชพิธีด้วยกัน ทรงเล่าถึงพระราชพิธีต่าง ๆ ด้วยสำนวนภาษาที่ไม่เคร่งครัดอย่างตำรา ในสมัยใหม่อาจเรียกได้ว่าสารคดี
พระราชพิธีสิบสองเดือนเป็นหนังสือที่อ่านได้ยากมากๆ มีรายละเอียดของพระราชพิธีในส่วนต่าง ๆ อย่างครบถ้วน นอกจากทรงเล่าถึงพระราชพิธีตามตำรับโบราณแล้ว ยังทรงมีในเรื่องต่าง ๆ ได้อย่างแยบยล
คุณค่าทางวรรณศิลป์
พระราชนิพนธ์เล่มนี้นับเป็นแบบอย่างทั้งการเขียนความเรียง และตำราอ้างอิงที่สำคัญเกี่ยวกับพระราชพิธีของไทย ครั้นเมื่อ สมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งวรรณคดีสโมสรขึ้น พระราชนิพนธ์ พระราชพิธีสิบสองเดือน ก็ได้รับการยกย่อง ว่าเป็น "ยอดของความเรียงอธิบาย" นอกจากนี้ยังได้รับการจัดเป็นหนึ่งใน หนังสือดี 100 เล่มที่คนไทยควรอ่าน
รายชื่อพระราชพิธีในเรื่อง
- เดือน 1
- พระราชพิธีไล่เรือ
- เดือน 2
- เดือน 3
- พิธีธานยเทาะห์
- พิธีศิวาราตรี
- เดือน 4
- พิธีรดเจตร
- พระราชพิธีสัมพัจฉรฉินท์
- เดือน 5
- พระราชพิธีศรีสัจจปานกาล (ถือน้ำ)
- พระราชพิธีคเชนทรัศวสนาน
- พิธีทอดเชือก
- พิธีสงกรานต์
- เดือน 6
- เดือน 7
- พระราชพิธีเคณฑะทิ้งข่าง
- พระราชพิธีทูลน้ำล้างพระบาท
- เดือน 8
- เดือน 9
- พิธีตุลาภาร
- พระราชพิธีพรุณศาสตร์
- เดือน 10
- พระราชพิธีสารท
- พิธีกวนข้าวทิพย์
- พระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา
- เดือน 11
- พระราชพิธีแข่งเรือ
- เดือน 12
- พระราชพิธีกะติเกยา
- พระราชพิธีลอยพระประทีป
- พระราชพิธีฉัตรมงคล
อ้างอิง
- Baker, Chris; Phongpaichit, Pasuk (2017). A History of Ayutthaya : Siam in the Early Modern World. Cambridge University Press. pp. 109–110. ISBN .
- . lek-prapai.org. Lek-Prapai Viriyahpant Foundation. 16 June 2016. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-07-30. สืบค้นเมื่อ 17 October 2019.
แหล่งข้อมูลอื่น
- Text of Phraratchaphithi Sip Song Duean, from the Vajirayana Digital Library (ในภาษาไทย)
- 1956 edition of Khlong Phraratchaphithi Thawathotsamat, from the Internet Archive (ในภาษาไทย)
- จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. พระราชพิธีสิบสองเดือน. พระนคร: โรงพิมพ์พระจันทร์, 2496.
- ธงชัย วินิจจะกูล. (2562). กรอบมโนทัศน์พื้นฐานของสยามยุคสมัยใหม่ (เค้าโครงสังเขป).” ใน เมื่อสยามพลิกผัน: ว่าด้วยกรอบมโนทัศน์พื้นฐานของสยามยุคสมัยใหม่ (น. 3-27). กรุงเทพฯ: ฟ้าเดียวกัน.
- ธงชัย วินิจจะกูล (ผู้บรรยาย). (25 กรกฎาคม 2554). ยุคสมัยอย่างใหม่ในพระราชพิธีสิบสองเดือน. กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
- วิศรุต พึ่งสุนทร. (2561). จินตภาพพหุอารยธรรมสยาม: จากนางนพมาศถึงพระราชพิธีสิบสองเดือน. ใน เสาวณิต จุลวงศ์ (บก.), ถกเถียงเรื่องคุณค่า 2: ว่าด้วยความหลากหลายทางวัฒนธรรม (น. 207-242). กรุงเทพฯ: วิภาษา.
- วิศรุต พึ่งสุนทร. (2562, ม.ค.-มิ.ย.). หนังสือพระราชพิธีสิบสองเดือนกับประสบการณ์แบบอาณานิคม.” วารสารประวัติศาสตร์ ธรรมศาสตร์. 6(1): 95-126.
- อาทิตย์ ศรีจันทร์. (2557, ก.ค.-ธ.ค.). พระราชพิธีสิบสองเดือน: อรรถาธิบายแห่งความศิวิไลซ์และการจัดระเบียบจักรวาลวิทยาแบบสมัยใหม่ในพระราชพิธีของสยาม. วารสารรัฐศาสตร์ปริทรรศน์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. 1(2): 149-184.[]
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
bthkhwamniidrbaecngihprbprunghlaykhx krunachwyprbprungbthkhwam hruxxphipraypyhathihnaxphipray bthkhwamnitxngkarcdrupaebbkhxkhwam karcdhna karaebnghwkhx karcdlingkphayin aelaxun bthkhwamnitxngkarphisucnxksr xacepndankarichphasa karsakd iwyakrn rupaebbkarekhiyn hruxkaraeplcakphasaxun phrarachphithisibsxngeduxn ruckkninkhayumphasabali snskvtwa phrarachphithithwathsmas epneruxngrawthangprawtisastrekiywkbphrarachphithiraypiodyphramhakstriysyam pccubnkhuxpraethsithy sungmikarklawthunginkdmnethiyrbalkhxngxanackrxyuthya khriststwrrsthi 14 18 aelainokhlngthwathsmas inkhriststwrrsthi 15phrarachphithisibsxngeduxnkwiphrabathsmedcphraculcxmeklaecaxyuhwpraephthsarkhdikhapraphnthkhwameriyng rxyaekwkhwamyaw700 hnayukhrtnoksinthrpithiaetngph s 2431swnhnungkhxngsaranukrmwrrnsilp phrarachphithiniidrbkhwamsnicxikkhrngcaksthabnkstriyaelakhunnanginsmyrtnoksinthrtxnklang inrchsmyphrabathsmedcphracxmeklaecaxyuhw khrxngrachy ph s 2394 2411 smedcphraecabrmwngsethx ecafamhamala krmphrayabarabprpksidaetngokhlngekiywkbphrarachphithini odymichuxwa okhlngphrarachphithithwathsmas sungtiphimphkhrngaerkin ph s 2463 txmaphrabathsmedcphraculcxmeklaecaxyuhw khrxngrachy ph s 2411 2453 thrngekhiynaelatiphimphepnhnngsuxrxyaekwchux phrarachphithisibsxngeduxn in ph s 2431 aelatxmaphrabathsmedcphramngkudeklaecaxyuhw khrxngrachy ph s 2453 2468 thrngprbprungaelaphthnaphrarachphithihlayxn phrarachphithiehlanithukykelikhlngyubelikrabxbsmburnayasiththirachyin ph s 2475 aetmibangphrarachphithiidrbkarruxfininrchsmyphrabathsmedcphramhaphumiphlxdulyedchmharach brmnathbphitr odyechphaakarfunfukhwamniymphramhakstriyihminchwngkhristthswrrs 1960 1970 aerknakhwyepnhnunginimkiphrarachphithithiyngmikarcdthukpicnthungpccubn phrarachniphnthelmninbepnwrrnkhdichinexkelmhnungkhxngithyprawtiphrarachphithisibsxngeduxnepnphrarachniphnththixthibaythungphrarachphithitang thithaepnpracainaetlaeduxn odythrngkhnkhwaaelaaetngkhunthilaeruxng cnidphrarachphithithnghmd 11 eduxn khadaeteduxn 11 thrngerimtnthieduxn 12 kxn enuxngcaktidphrarachthuracnimidaetngtxcwbsinrchsmyenuxhaenuxhainphrarachniphnthelmniwadwyphrarachphithitang thicdkhunthnginsmyobran aelainsmythithrngaetng rwmhlaysibphrarachphithidwykn thrngelathungphrarachphithitang dwysanwnphasathiimekhrngkhrdxyangtara insmyihmxaceriykidwasarkhdi phrarachphithisibsxngeduxnepnhnngsuxthixanidyakmak miraylaexiydkhxngphrarachphithiinswntang xyangkhrbthwn nxkcakthrngelathungphrarachphithitamtarbobranaelw yngthrngmiineruxngtang idxyangaeybylkhunkhathangwrrnsilpphrarachniphnthelmninbepnaebbxyangthngkarekhiynkhwameriyng aelataraxangxingthisakhyekiywkbphrarachphithikhxngithy khrnemux smyphrabathsmedcphramngkudeklaecaxyuhw idthrngphrakrunaoprdekla ihcdtngwrrnkhdisomsrkhun phrarachniphnth phrarachphithisibsxngeduxn kidrbkarykyxng waepn yxdkhxngkhwameriyngxthibay nxkcakniyngidrbkarcdepnhnungin hnngsuxdi 100 elmthikhnithykhwrxanraychuxphrarachphithiineruxngeduxn 1 phrarachphithiilerux eduxn 2 phrarachphithitriymphway tripway eduxn 3 phithithanyethaah phithisiwaratri eduxn 4 phithirdectr phrarachphithismphcchrchinth eduxn 5 phrarachphithisrisccpankal thuxna phrarachphithikhechnthrswsnan phithithxdechuxk phithisngkrant eduxn 6 phrarachphithiphuchmngkhl phrarachphithicrdphranngkhlaerknakhwy phrarachphithiwisakhbucha eduxn 7 phrarachphithiekhnthathingkhang phrarachphithithulnalangphrabath eduxn 8 phrarachphithiekhaphrrsa eduxn 9 phithitulaphar phrarachphithiphrunsastr eduxn 10 phrarachphithisarth phithikwnkhawthiphy phrarachphithiechlimphrachnmphrrsa eduxn 11 phrarachphithiaekhngerux eduxn 12 phrarachphithikatiekya phrarachphithilxyphraprathip phrarachphithichtrmngkhlxangxingBaker Chris Phongpaichit Pasuk 2017 A History of Ayutthaya Siam in the Early Modern World Cambridge University Press pp 109 110 ISBN 9781107190764 lek prapai org Lek Prapai Viriyahpant Foundation 16 June 2016 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2021 07 30 subkhnemux 17 October 2019 aehlngkhxmulxunText of Phraratchaphithi Sip Song Duean from the Vajirayana Digital Library inphasaithy 1956 edition of Khlong Phraratchaphithi Thawathotsamat from the Internet Archive inphasaithy culcxmeklaecaxyuhw phrabathsmedcphra phrarachphithisibsxngeduxn phrankhr orngphimphphracnthr 2496 thngchy winiccakul 2562 krxbmonthsnphunthankhxngsyamyukhsmyihm ekhaokhrngsngekhp in emuxsyamphlikphn wadwykrxbmonthsnphunthankhxngsyamyukhsmyihm n 3 27 krungethph faediywkn thngchy winiccakul phubrryay 25 krkdakhm 2554 yukhsmyxyangihminphrarachphithisibsxngeduxn krungethph phakhwichaprawtisastr khnaxksrsastr culalngkrnmhawithyaly wisrut phungsunthr 2561 cintphaphphhuxarythrrmsyam caknangnphmasthungphrarachphithisibsxngeduxn in esawnit culwngs bk thkethiyngeruxngkhunkha 2 wadwykhwamhlakhlaythangwthnthrrm n 207 242 krungethph wiphasa wisrut phungsunthr 2562 m kh mi y hnngsuxphrarachphithisibsxngeduxnkbprasbkarnaebbxananikhm warsarprawtisastr thrrmsastr 6 1 95 126 xathity sricnthr 2557 k kh th kh phrarachphithisibsxngeduxn xrrthathibayaehngkhwamsiwiilsaelakarcdraebiybckrwalwithyaaebbsmyihminphrarachphithikhxngsyam warsarrthsastrprithrrsn mhawithyalyekstrsastr 1 2 149 184 lingkesiy