พระยาอรรถการประสิทธิ์ (วิลเลียม แอลเฟรด คุณะดิลก)

พระยาอรรถการประสิทธิ์ (วิลเลียม แอลเฟรด คุณะดิลก) (อังกฤษ: William Alfred Goone-Tilleke; 21 สิงหาคม 2403 – 7 มีนาคม 2460) เป็นขุนนาง นักกฎหมาย และนักธุรกิจชาวศรีลังกา สัญชาติไทย เขาเป็นผู้ก่อตั้งสำนักงานกฎหมาย ดำรงตำแหน่งสำคัญทางราชการสยามเป็นอธิบดีกรมอัยการคนที่สองของประเทศสยาม และเป็นองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

พระยาอรรถการประสิทธิ์ (วิลเลียม แอลเฟรด คุณะดิลก)
เกิด	21 สิงหาคม พ.ศ. 2403 กัณฏิ ซีลอน
เสียชีวิต	7 มีนาคม พ.ศ. 2460 (56 ปี) จังหวัดพระนคร สยาม
สัญชาติ	บริเตน/สยาม
ชื่ออื่น	ติเลกี, ติเลกกี, ติลกี
อาชีพ	ขุนนางอัยการ
มีชื่อเสียงจาก	นักกฎหมาย, นักธุรกิจ
คู่สมรส	คุณหญิงพัว อรรถการประสิทธิ์ โรส นิจ ม้วน ละม้าย ทองสุข
บุตร	13 คน
บิดามารดา	โมเสส คูน-ติเลกี (บิดา)

ภูมิหลัง

มหาอำมาตย์โท พระยาอรรถการประสิทธิ์ (วิลเลียม แอลเฟรด คุณะดิลก) ถือกำเนิดในครอบครัวของผู้มีฐานะชาวสิงหล โดยเป็นบุตรชายคนโตของโมเสส คูน-ติเลกี แห่งกัณฏิ หัวหน้า (Chief Mudaliyar) และผู้พิพากษาสันติการ (Justice of the Peace) จังหวัดกลางแห่งซีลอน และมีน้องชายร่วมบิดามารดา จำนวน 4 คน ดังนี้

1. มหาอำมาตย์ตรี ผู้ช่วยอธิบดีกรมเจ้าท่าของสยาม
2. นาย อี.ดับเบิลยู. คุณะดิลก ทำงานเป็นผู้จัดการท่าเรือและคลังสินค้าค้าของบริษัทปีแอนด์โอ สิงคโปร์
3. เสวกตรี นายแพทย์ใหญ่วชิรพยาบาล
4. นาย เอ. อาร์. คุณะดิลก ทำงานเป็นวิศวกรไฟฟ้าในกรุงลอนดอน สหราชอาณาจักร

พระยาอรรถการประสิทธิ์ (วิลเลียม แอลเฟรด คุณะดิลก) ได้เข้าศึกษาที่วิทยาลัยเซนต์โทมัส (St Thomas' College) และที่ เมื่อได้รับการรับรองฐานะเนติบัณฑิตซีลอนแล้วจึงเริ่มรับว่าความที่กัณฎิ และได้รับเลือกตั้งให้เป็นสมาชิกสภาเทศบาลเมืองกัณฏิในปี พ.ศ. 2428 หลังจากนั้นก็ได้ปฏิบัติงานในหน้าที่ตุลาการของเทศบาลเมือง (Municipal magistrate)

ชีวิตในสยาม

ในปี พ.ศ. 2433 วิลเลียม แอลเฟรด คูน-ติเลกี (เรียกโดยย่อว่า ติเลกี) ได้เดินทางมายังประเทศสยาม รับว่าความคดีต่างๆ ในประเทศจนถึงปี พ.ศ. 2437 เขาได้รับการยอมรับร่วมกับหลวงดำรงธรรมสาร (มี ธรรมาชีวะ) นักกฎหมายชาวสยาม จากความสำเร็จในการว่าความให้แก่พระยอดเมืองขวาง (ขำ ยอดเพชร) เจ้าเมืองคำม่วน ซึ่งตกเป็นจำเลยในคดีสังหารนายทหารชาวฝรั่งเศสระหว่างเกิดวิกฤตการณ์ ร.ศ. 112^:60 ติเลกีพิสูจน์ความบริสุทธิ์ได้ คณะผู้พิพากษาทั้ง 7 คนจึงมีคำพิพากษาว่าพระยอดเมืองขวางไม่มีความผิด ต่อมาในปี พ.ศ. 2439 เขาจึงเข้ารับราชการในกรมอัยการของสยาม และในช่วงเวลาเดียวกันนั้น ติเลกีก็ได้มีส่วนร่วมในการพัฒนาสยามผ่านการลงทุนในบริษัทรถราง บริษัทยางพารา และบริษัทอุตสาหกรรม เขายังเป็นเจ้าของบริษัทยางชื่อ Bagan Rubber Company ดำเนินการอยู่ในรัฐกลันตัน^:60 ซึ่งเป็นหัวเมืองประเทศราชของสยามจนถึงปี พ.ศ. 2452

ในปี พ.ศ. 2445 ติเลกีได้ก่อตั้งสำนักงานกฎหมาย เป็นบริษัทกฎหมายแห่งแรกของสยามและประเทศไทย และยังคงดำเนินกิจการจนถึงทุกวันนี้ โดยเป็นหุ้นส่วนร่วมกับราล์ฟ กิบบินส์ นักกฎหมายชาวอังกฤษซึ่งรับราชการเป็นที่ปรึกษาทางกฎหมายของกระทรวงยุติธรรม (ภายหลังได้เป็นตุลาการศาลระหว่างประเทศในปี พ.ศ. 2459) เขายังได้ร่วมกับ จี.ดับเบิลยู. วอร์ด ก่อตั้งหนังสือพิมพ์ "" หนังสือพิมพ์ภาษาอังกฤษฉบับแรกของประเทศสยาม นอกจากนี้ เขายังได้รับความไว้วางพระทัยจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวให้เป็นที่ปรึกษาทางกฎหมายชาวต่างประเทศอีกด้วย และยังได้มีส่วนร่วมในการร่างกฎหมายลักษณะอาญา ร.ศ. 127 ซึ่งเป็นฉบับแรกของประเทศสยาม

ติเลกีได้สละสัญชาติบริเตนเพื่อถือสัญชาติสยามเมื่อ พ.ศ. 2453 เขาจึงเป็นพลเมืองสยามอย่างเต็มตัวมานับตั้งแต่นั้น^:60 หลังจากรับราชการในฐานะว่าที่เจ้ากรมอัยการมานาน เขาจึงได้รับการแต่งตั้งให้เป็นอธิบดีกรมอัยการของสยามเมื่อปี พ.ศ. 2455 และรับราชการจนกระทั่งถึงแก่อนิจกรรมในตำแหน่งดังกล่าวด้วยโรคอัมพาตเมื่อวันที่ 7 มีนาคม พ.ศ. 2460 รวมอายุได้ 57 ปี โดยได้รับพระราชทานยศและบรรดาศักดิ์ชั้นสุดท้ายในฐานะข้าราชการไทยเป็นที่มหาอำมาตย์โท พระยาอรรถการประสิทธิ์

ครอบครัว

พระยาอรรถการประสิทธิ์สมรสกับคุณหญิงพัว อรรถการประสิทธิ์ และอนุภรรยา ได้แก่ โรส นิจ ม้วน ละม้าย และทองสุข (เท่าที่ปรากฏนาม) มีบุตร-ธิดา รวม 13 คน ได้แก่

1. ลูซี ใหญ่ คุณะดิลก
2. จอห์น วินิจ คุณะดิลก
3. วิลเลี่ยม แดง คุณะดิลก สมาชิกขบวนการเสรีไทย สมรสกับกระจ่าง (สกุลเดิม กสิโสภา) มีบุตรสองคน
4. คุณหญิงเลขา อภัยวงศ์ มีชื่อเดิมว่า "เจน เล็ก คุณะดิลก" นักการเมืองและนักธุรกิจ สมรสกับควง อภัยวงศ์ มีบุตรสามคน
5. หลุยส์ สวัสดิ์ คุณะดิลก
6. แสวง คุณะดิลก รับราชการกรมศุลกากร สมรสกับบุญชุม (สกุลเดิม สะสิสิงห์) มีบุตรแปดคน
7. แอนดรูว์ เกษร คุณะดิลก สมรสกับรัชนี มีบุตรสี่คน
8. เฮนรี พิศวง คุณะดิลก สมรสกับบุญเจือ (สกุลเดิม นันทาภิวัฒน์) มีบุตรห้าคน
9. มาลี ทังสุบุตร สมรสกับจุดสมัย ทังสุบุตร มีบุตรสิบคน
10. สุดจิตติ์ คุณะดิลก สมรสกับเจริญ (สกุลเดิม วรรณวิมล) และเมธินี มีบุตรห้าคน
11. พลอากาศเอก ประสงค์ คุณะดิลก สมรสกับทัศนีย์ (สกุลเดิม วรรณยิ่ง) มีบุตรสองคน
12. สนิท คุณะดิลก
13. ประเสริฐ คุณะดิลก สมรสกับลำจวน (สกุลเดิม แก้วเจริญ) มีบุตรสี่คน

พระยาอรรถการประสิทธิ์ได้รับพระราชทานนามสกุลจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวว่า "คุณะดิลก" (อักษรโรมันใช้ "Guna Tilaka") เมื่อ พ.ศ. 2456 โดยแปลงนามสกุลจากภาษาสิงหลให้อยู่ในรูปอักษรไทย ทั้งนี้ มีหมายเหตุกำกับไว้ในทะเบียนนามสกุลพระราชทานว่า "เขาชื่อเช่นนี้มาแต่เดิมแล้วแต่ต้องการได้รับอนุมัติ จึ่งตกลงให้เขียนว่า"คุณะดิลก" เช่นนี้ เพื่อให้เป็นไทย เดิมเขียนว่า "คุณะติละกะ" (ตัวโรมัน "Guna Tilleke")" ทายาทของพระยาอรรถการประสิทธิ์และเครือญาติสกุลคูน-ติเลกี ที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานในประเทศไทย จึงได้ใช้นามสกุล "คุณะดิลก" สืบมาจนถึงปัจจุบัน

อนึ่ง เครือญาติของพระยาอรรถการประสิทธิ์ได้เข้ามารับราชการและทำงานในประเทศสยามหลายคน น้องชายของเขาที่ได้รับราชการในสยามได้แก่ รับราชการเป็นผู้ช่วยอธิบดีกรมเจ้าท่าของสยาม และนายแพทย์ รับราชการเป็นศัลยแพทย์ประจำพระองค์และนายแพทย์ใหญ่วชิรพยาบาล ทั้งสองคนนี้ได้แปลงสัญชาติมาเป็นสัญชาติสยามเช่นเดียวกับพระยาอรรถการประสิทธิ์ หลานของเขาคนหนึ่ง ชื่อ R.F.G. Tilleke ได้ทำงานเป็นบรรณาธิการของหนังสือพิมพ์ ^[]

ยศและบรรดาศักดิ์

• 2 มกราคม พ.ศ. 2453 พระอรรถการประสิทธิ์ ถือศักดินา ๘๐๐
• 7 สิงหาคม พ.ศ. 2454 อำมาตย์เอก
• 1 พฤศจิกายน พ.ศ. 2454 มหาอำมาตย์ตรี
• 1 เมษายน พ.ศ. 2455 พระยาอรรถการประสิทธิ์ ถือศักดินา ๑๐๐๐
• 19 ธันวาคม พ.ศ. 2460 มหาอำมาตย์โท

ตำแหน่ง

• พ.ศ. 2439 พนักงานว่าความกรมอัยการในศาลกงสุลต่างชาติ
• 1 พฤษภาคม พ.ศ. 2440 รักษาราชการแทนเจ้ากรมอัยการ
• 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2445 ผู้พิพากษาศาลอุทธรณ์
• พ.ศ. 2445 ว่าที่เจ้ากรมอัยการ
• 26 ตุลาคม พ.ศ. 2455 อธิบดีกรมอัยการ
• 4 เมษายน พ.ศ. 2458 องคมนตรี

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2457 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
• พ.ศ. 2457 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2456 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 6 ชั้นที่ 3 (ว.ป.ร.3)

อ้างอิง

1. พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ (หน้า ๑๘๙๘)
2. อนุสรณ์เนื่องในงานศพคุณหญิงเลขา อภัยวงศ์ ท.จ.ท.ม. ณ เมรุวัดธาตุทอง วันพฤหัสบดีที่ 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2526. กรุงเทพฯ : ป. สัมพันธ์พาณิชย์, 2526, หน้า 61-66
3. "Unknown". The Straits Times. 16 January 1932. p. 12. สืบค้นเมื่อ 24 August 2016.
4. Arnold Wright, บ.ก. (1907). Twentieth Century Impressions of Ceylon: Its History, People, Commerce, Industries and Resources. Lloyd's Greater Britain Publishing Co. p. 566.
5. Loos, Tamara (2006). Subject Siam: Family, Law, and Colonial Modernity in Thailand. Cornell University Press.
6. Henry Norman (1895). The Peoples and Politics of the Far East. Charles Scribners Sons. p. 481.
7. Zhulin, Denis Larionov & Alexander. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-01-26. สืบค้นเมื่อ 24 August 2016.
8. บทบาทของนักกฎหมายชาวต่างประเทศในยุคปฏิรูปกฎหมายและการศาลไทย 2016-03-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน [The role of foreign lawyers in Thai legal and judiciary reforms], Court Museum of Thailand, retrieved 2 November 2018.
9. ข่าวตาย
10. THAILAND LAW DIGEST REVISER^[]
11. E. Bruce Reynolds (2004). Thailand's Secret War: OSS, SOE and the Free Thai Underground during World War II. Cambridge University Press. p. 123.
12. Songsri Foran (1981). Thai-British-American relations during World War II and the immediate postwar period, 1940–1946. Thai Khadi Research Institute, Thammasat University. p. 83.

13. ข้อมูลทะเบียนราษฎร

14. นามสกุลพระราชทาน อักษร ค - พระราชวังพญาไท
15. พระราชทานสัญญาบัตรขุนนาง (หน้า ๒๓๙๒)
16. ประกาศพระบรมราชโองการ ประกาศพระราชทานยศ แก่ข้าราชการกระทรวงยุติธรรม (หน้า ๙๒๐)
17. พระราชทานยศ
18. พระราชทานสัญญาบัตรบรรดาศักดิ์
19. พระราชทานยศ
20. แจ้งความกระทรวงยุติธรรม
21. แจ้งความกระทรวงยุติธรรม
22. แจ้งความกระทรวงยุติธรรม เรื่อง ให้พระยาอรรถการประสิทธิ์เป็นอธิบดีกรมอัยการ
23. รายพระนามและนามผู้ซึ่งได้รับพระราชทานตราตั้งเป็นองคมนตรี (หน้า ๑๑๗)
24. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ 2022-08-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๑ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๓๗๖, ๑๐ มกราคม ๒๔๕๗
25. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ในงานพระราชพิธีฉัตรมงคล วันที่ ๑๑ พฤศจิกายน ๒๔๕๗ 2022-10-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๑ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๘๔๐, ๑๑ พฤศจิกายน ๒๔๕๗
26. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลปัจจุบัน 2022-06-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๓๐ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๔๔๑, ๑๘ มกราคม ๒๔๕๖

แหล่งข้อมูลอื่น

• มหาวงศ์ เล่มที่ 3 พิมพ์แจกในงานพระราชทานเพลิงศพ มหาอำมาตย์โท พระยาอรรถการประสิทธิ์ (คุณดิลก) พ.ศ. 2463