พระยาพิษณุโลกาธิบดี (บัว)

พระยาพิษณุโลกาธิบดี ศรีสุรสุนทร อุดรนครเกษตรานุรักษ์ อรรคมหาสยามาธิราชภักดี อภัยพิริยปรากรมพาหุ นามเดิม บัว เป็นผู้สำเร็จราชการเมืองพิษณุโลกในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว​

พระยาพิษณุโลกาธิบดี (บัว)
ผู้สำเร็จราชการเมืองพิษณุโลก
ดำรงตำแหน่ง 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2365 – พ.ศ. 2367
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	พ.ศ. 2355
เสียชีวิต	21 พฤศจิกายน พ.ศ. 2434
คู่สมรส	คุณหญิงกลิ่น พิษณุโลกาธิบดี ​
บุตร	เจ้าจอมมารดาพร้อม ในรัชกาลที่ 5
บุพการี	พระอินทรเดช (ช้าง) (บิดา)

ประวัติ

พระยาพิษณุโลกาธิบดี (บัว) เกิดเมื่อพ.ศ. 2355 เป็นบุตรของพระอินทรเดช (ช้าง) ในสมัยรัชกาลที่ 3 ได้รับราชการเป็นมหาดเล็กหลวง ได้รับพระราชทานเบี้ยหวัดปีละ 5 ตำลึง ต่อมาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นมหาดเล็กรายงานดูการวัดสุทัศนเทพวราราม พระราชทานเบี้ยหวัดปีละ 10 ตำลึง ภายหลังต่อมาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นนายปรีดาราช มหาดเล็กหุ้มแพรฝ่ายพระราชวังบวร พระราชทานเบี้ยหวัดปีละ 15 ตำลึง แล้วทรงโปรดเกล้าฯ ให้เป็นนายจิตร มหาดเล็กหุ้มแพรต้นเชือก เวรสิทธิ์ พระราชทานเบี้ยหวัดปีละ 1 ชั่ง 5 ตำลึง ภายหลังโปรดเกล้าฯ ให้เป็นจมื่นไชยภูษา ปลัดกรมพระตำรวจใหญ่ขวา พระราชทานเบี้ยหวัดปีละ 1 ชั่ง 10 ตำลึง

ในสมัยรัชกาลที่ 4 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นพระเทพผลู เจ้ากรมกองตระเวนซ้าย พระราชทานเบี้ยหวัดปีละ 3 ชั่ง ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 5 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นพระยาพิษณุโลกาธิบดี ผู้สำเร็จราชการเมืองพิษณุโลก

ในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2432 ได้ลงมายังกรุงเทพ พักอยู่บ้าน ป่วยเป็นโรคริดสีดวง เดือนมิถุนายน พ.ศ. 2434 หลวงทิพรักษา หมอหลวงฝ่ายพระราชวังบวรรักษา อาการทรงอยู่ วันที่ 6 พฤศจิกายน อาการทรุดลง หมอเชลยศักดิ์รักษาอาการไม่ดีขึ้น พระยาพิษณุโลกาธิบดี (บัว) ถึงแก่กรรมเมื่อ 21 พฤศจิกายน พ.ศ. 2434 อายุ 79 ปี พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว​พระราชทานน้ำหลวงอาบศพและโกศโถ

พระยาพิษณุโลกาธิบดี (บัว) สมรสกับคุณหญิงกลิ่น มีธิดาเช่น เจ้าจอมมารดาพร้อม ในรัชกาลที่ 5

บรรดาศักดิ์

• มหาดเล็กรายงาน
• นายปรีดาราช (บัว) มหาดเล็กหุ้มแพรฝ่ายพระราชวังบวรฯ
• นายจิตร (บัว) มหาดเล็กหุ้มแพรต้นเชือก
• จมื่นไชยภูษา (บัว) ปลัดกรมพระตำรวจใหญ่ขวา
• พระเทพผลู (บัว) เจ้ากรมกองตระเวรซ้าย^{: 29 : 129}
• พระยาพิษณุโลกาธิบดีศรีสุรสุนทรอุดรนครกระเษตรานุรักษ์ อรรคมหาสยามาธิราชภักดี อภัยพิริยปรากรมพาหุ (บัว) ผู้สำเร็จราชการเมืองพระพิศณุโลกย์ ศักดินา 10000^: 129

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. ไม่ปรากฎ – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้า (ท.จ.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. ไม่ปรากฏ – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 3 ตริตาภรณ์มงกุฎไทย (ต.ม.)

สายสกุลของพระยาพิษณุโลกาธิบดี (บัว)

พระยาพิษณุโลกาธิบดี (บัว) นั้นมีแต่บุตรีไม่มีบุตรชายสืบตระกูล จึงไม่มีทายาทผู้ใดขอพระราชทานนามสกุล สายสกุลที่สืบโดยตรงลงมาจากพระยาพิษณุโลกาธิบดี (บัว) จึงไม่มีผู้ใดทราบแน่ชัด มีเพียงลูกพี่ลูกน้องเป็นเครือญาติเรียก พระยาพิษณุโลกาธิบดี (บัว) ว่า "ฮู้แบ้กง" (หมายถึง ก๋งพระยา) เป็นต้นสกุลต่างๆ ดังนี้

• ขุนนครกิจจีนนิทเทศ (โค้วเป็งจือ) เป็นอาของโค้วฮักหงี่ซึ่งเป็นญาติลูกพี่ลูกน้องของพระยาพิษณุโลกาธิบดี (บัว) เป็นต้นสกุล โรจนกิจ
• โค้วเชี่ยงงี้ (บุตรคนโตของพี่ชายโค้วฮักหงี่) เป็นต้นสกุล สิริธรรมวัฒน์
• โค้วเซี่ยงห่าว (น้องชายรองของโค้วเชี่ยงงี้) เป็นต้นสกุล สุชาโต
• โค้วเซี่ยงหยู (น้องชายรองจากโค้วเซี่ยงฮ่าว) เป็นต้นสกุล โฆษิตสกุล

อ้างอิง

1. "ข่าวตาย" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 8 (ตอน 38): หน้า 318. 13 ธันวาคม 1891. สืบค้นเมื่อ 4 สิงหาคม 2021.
2. คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ สำนักนายกรัฐมนตรี. (2516). จดหมายเหตุพระราชกิจรายวัน ในรัชกาลที่ ๕ ปีมะโรง พ.ศ. ๒๔๑๑ – ปีระกา พ.ศ. ๒๔๑๖. กรุงเทพฯ: สำนักทำเนียบนายกรัฐมนตรี. 272 หน้า.
3. กองหอจดหมายเหตุแห่งชาติ กรมศิลปากร. (2521). การแต่งตั้งขุนนางไทยในสมัยรัชกาลที่ ๕^[]. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร. 410 หน้า.
4. จุลลดา ภักดีภูมิทร์. (2535). เลาะวัง. กรุงเทพฯ : โชคชัยเทเวศร์. หน้า 57.
5. ชวลิต อังวิทยาธร. (2544). การแลกเปลี่ยนและการค้าข้าวบริเวณชุมชนรอบทะเลสาบสงขลา. กรุงเทพฯ : สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย. 227 หน้า. หน้า 55.
6. พัฒนาการของโรงสีข้าว. สืบค้นเมื่อ 5 สิงหาคม 2565.