อ นทรเทว หร อ ศร อ นทรเทว เป นพระมเหส สำด บท สองในพระเจ าช ยวรม นท 7 พระมหากษ ตร ย แห งอาณาจ กรพระนคร และเป นพระเชษฐภค น

อินทรเทวี หรือ ศรีอินทรเทวี เป็นพระมเหสีสำดับที่สองในพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 พระมหากษัตริย์แห่งอาณาจักรพระนคร และเป็นพระเชษฐภคินีในชยราชเทวี ซึ่งเป็นพระอัครมเหสีร่วมพระราชสวามี อินทรเทวีเป็นผู้รู้ด้านศาสนาพุทธนิกายมหายานอย่างเอกอุ จนได้รับการแต่งตั้งให้เป็นอาจารย์ใหญ่ประจำพุทธวิหารถึงสามแห่ง มีหน้าที่เผยแผ่ศาสนาแก่เหล่านักนางสนมทั้งหลาย ทั้งยังมีความรู้ในภาษาสันสกฤตอย่างแตกฉาน งานเขียนของพระองค์ได้รับการยกย่องว่า "หาที่ติมิได้" หรือ "งดงามอย่างไร้ที่ติ"

อินทรเทวี
พระมเหสี
อินทรเทวีภายในปราสาทบายน
พระราชสวามี	พระเจ้าชัยวรมันที่ 7
ราชวงศ์	มหิธรปุระ
ศาสนา	พุทธนิกายมหายาน (เดิมฮินดู)

พระราชประวัติ

อินทรเทวี มีพระนามเดิมอย่างไรไม่เป็นที่ปรากฏ พระราชสมภพในครอบครัวพราหมณ์ ที่มีพื้นเพมาจากเมืองทันนิเกตนะปุระ (ที่อยู่ของช้าง) และเมืองสรัสวดีปุระ ถือว่าเป็นครอบครัวผู้สูงศักดิ์ เพราะในช่วงเวลานั้นพราหมณ์มีบทบาทสูงยิ่งในราชสำนัก ใน กล่าวถึงพระราชชนกไว้ว่าชื่อ ศรีช [...] (ข้อความขาดหาย) มีพระอัยกาฝ่ายพระชนกชื่อ รุทรวรมัน มีอัยยิกาฝ่ายพระชนกชื่อ ศรี [...] (ข้อความขาดหาย) ส่วนพระอัยกาฝ่ายพระชนนีเป็นพราหมณ์ และพระอัยยิกาฝ่ายพระชนนีชื่อ ราเชนทรลักษมี โดยได้ยกย่องราเชนทรลักษมีไว้ว่าเป็นนักปราชญ์ผู้รอบรู้ และมีพระขนิษฐภคินีพระองค์หนึ่ง คือ ชยราชเทวี ดังปรากฏใน จารึกพิมานอากาศ ความว่า "...ในครั้งนั้น [...] มารดาเป็นเหมือนแผ่นดิน บิดามีความมั่นคง [...] เขาพระสุเมรุ [...] อินทรเทวี เป็นผู้ที่ประสูติก่อน และคงคาผู้รู้ [...] สั่น [...]..." แม้ครอบครัวจะเป็นพราหมณ์ แต่อินทรเทวีทรงศึกษาคำสอนและหลักปรัชญาในศาสนาพุทธนิกายมหายานอย่างแตกฉานลึกซึ้ง

อินทรเทวีมีบทบาทสำคัญในการแนะนำให้ชยราชเทวี ซึ่งขณะนั้นเป็นพระอัครมเหสีในพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 เข้าสู่ศาสนาพุทธนิกายมหายานที่ตนเองนับถือ เพราะในขณะนั้นชยราชเทวีทรงมีทุกข์ที่ต้องห่างจากพระราชสวามีอันเป็นที่รัก ดังปรากฏในจารึกว่า "...ทรงได้รับคำสอนจากพระเชษฐภคินี คือ พระนางอินทรเทวี ให้เพ่งพิจารณาพระพุทธเจ้าเป็นที่ตั้งแห่งความเคารพบูชาของนาง ทรงเลือกหนทางอันร่มรื่นของพระอริยบุคคลผู้ดำเนินอยู่ท่ามกลางไฟของความทุกข์ทรมานและทะเลแห่งความวิปโยค..." กระทั่งชยราชเทวีทรงหันไปนับถือศาสนาพุทธ ทรงปฏิบัติตนเป็นครู ทรงสั่งสอนด้วยพระองค์เอง ทรงรับอุปการะเด็กหญิงที่ถูกมารดาทอดทิ้ง และได้พระราชทานเสื้อผ้าและสิ่งของต่าง ๆ แก่เด็กเหล่านั้นมาบวชเรียนเป็นชีให้อยู่ในวิถีแห่งศาสนา ทั้งยังมีบทบาทสำคัญในการโน้มน้าวให้พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 เปลี่ยนไปนับถือศาสนาพุทธนิกายมหายานแทนศาสนาเดิม ส่วนอินทรเทวีเองก็มีบทบาทสำคัญในการสนับสนุนให้พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 บำเพ็ญบารมีตามอย่างพระโพธิสัตว์ แม้อินทรเทวี และชัยวรมันที่ 7 จะทรงเปลี่ยนศาสนาแล้ว แต่ก็ยังให้การอุปถัมภ์ศาสนาฮินดูด้วยการบูรณะเทวรูปที่พังเสียหายจากสงครามในทุก ๆ เมือง เพราะเชื่อว่าจะส่งเสริมความศักดิ์สิทธิ์แก่สถาบันพระมหากษัตริย์ กอปรกับในขณะนั้นประชากรส่วนใหญ่ยังนับถือศาสนาฮินดูอยู่

หลังชยราชเทวีเสด็จสวรรคตแล้ว เมื่อพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ประกอบพระราชพิธีบรมราชาภิเษก ทรงสถาปนาพระเชษฐภคินีของชยราชเทวีขึ้นเป็นพระมเหสีลำดับที่สอง พระราชทานพระนามว่า อินทรเทวี ในตำแหน่งอัครเทพี อินทรเทวีได้รับการยกย่องในจารึกว่า "...ทรงมีปัญญาในวิทยาเสียยิ่งกว่านักปรัชญา..." ฉลาดรอบรู้ดุจพระสุรัสวดี และเจริญในธรรมอย่างยิ่งยวด พระองค์ทรงศึกษาภาษาสันสกฤตอย่างแตกฉาน พระราชนิพนธ์ใน สรรเสริญชยราชเทวี พระขนิษฐาผู้ล่วงลับ เป็นภาษาสันสกฤตได้อย่างถูกต้องตามแบบแผนไวยากรณ์ และมีลีลาการแต่งแบบอลังการ จนได้รับการยกย่องว่า "หาที่ติมิได้" หรือ "งดงามอย่างไร้ที่ติ"

พระราชกรณียกิจ

อินทรเทวีทรงแสดงตนเป็นพุทธมามกะ ทรงบริจาคทานและทรัพย์จำนวนมากแก่อาณาประชาราษฎร์ ปรากฏใน จารึกพิมานอากาศ ความว่า "...สตรีนางนั้น [...] พระมเหสีเจ้าแห่ง [...] ผู้มีบุญสัมภาระที่ได้กระทำแล้ว ด้วยทรัพย์สมบัติจำนวนมาก [...] แก่ประชาชนทั้งปวง ผู้ประทานผลทั้งหลาย ผู้กระตือรือร้นในสิ่งที่เป็นประโยชน์สำหรับชาวโลก..." ทรงสานต่อพระปณิธานของชยราชเทวี ด้วยการอุปถัมภ์สถานศึกษาสามแห่งที่ชยราชเทวีทรงสร้างไว้สำหรับสตรีและเด็กหญิงชั้นสูง ทรงสงเคราะห์เยาวชนหญิงอนาถาให้บวชเรียนเป็นนางชี พระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ทรงแต่งตั้งให้อินทรเทวีเป็นพระอาจารย์ใหญ่ประจำศาสนสถาน เพื่อทรงสั่งสอนหลักปรัชญาแก่สตรีทั้งหลาย ดังปรากฏใน จารึก พิมานอากาศ ความว่า "...ในพุทธวิหารนาเคนทรตุงคะ ซึ่งเป็นพุทธวิหารอันดับ 1 ในเรื่องวิชาการทางพระพุทธศาสนา และเช่นเดียวกับในพุทธวิหารติลโกตตระ พระนางได้รับการแต่งตั้งให้เป็นอาจารย์ใหญ่โดยพระเจ้าแผ่นดิน [อินทรเทวี] จึงได้กระทำแล้วซึ่งการสอนหมู่บรรดาสนมเป็นประจำซึ่งถูกกำหนดไว้แล้ว..." พระองค์ทรงสั่งสอนศาสนาพุทธในพุทธวิหารนเรนทราศรมอีกแห่ง โดยพุทธวิหารทั้งสามแห่งนี้จะมีนักนางสนมมาเรียนพระพุทธศาสนาเป็นประจำทุกวัน

อินทรเทวีทรงบำเพ็ญบุญกิริยา ด้วยการสร้างหมู่บ้านธรรมกีรติ (เกียรติยศแห่งธรรมะ) เป็นหมู่บ้านธรรมะเพื่อถวายเป็นพุทธบูชาจำนวนสองแห่ง คือ หมู่บ้านเลขะ และหมู่บ้านทฤฒา จากนั้นทรงรับเด็กผู้หญิงอนาถาที่ถูกทอดทิ้งหรือถูกทารุณกรรมราว 100 คน มาอุปถัมภ์ประหนึ่งพระธิดาเลี้ยง ให้อาศัยพักพิงอยู่ในหมู่บ้านดังกล่าว "...พระนางหลังจากได้ทรงรับบรรดาเด็กผู้หญิงทั้งหลายที่ถูกทอดทิ้ง และถูกทำร้ายตั้งแต่ยังเล็ก โดยทรงรับไว้จำนวน 100 คนเหมือนลูก ทำให้หมู่บ้านธรรมกีรติที่ได้ประกาศธรรมะให้เป็นที่รู้จักกันโดยทั่วไป หมู่บ้านที่เต็มไปด้วยความสุขและทรัพย์สมบัติ..."

แม้จะทรงเปลี่ยนไปนับถือศาสนาพุทธแล้ว แต่อินทรเทวียังทรงอุปถัมภ์ศาสนาฮินดู ด้วยพระองค์มีพื้นเพเป็นพราหมณ์ ทรงสร้างเทวรูปสำหรับประดิษฐานภายในเทวาลัยศรีชยเกษตรศิวะ สร้างรูปเคารพสำหรับสถานที่ที่เรียกว่า "ศิวปุระ" ถวายกลองแก่พระศิวะ สร้างรูปพระพิฆเนศวร และบูรณะปราสาทพิมานอากาศ

อ้างอิง

อภิญญา ตะวันออก (23 ธันวาคม 2563). "ตามส่อง "เทริด" กับหลังบ้านกษัตริย์วรรมัน". มติชนสุดสัปดาห์. สืบค้นเมื่อ 6 พฤษภาคม 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 107
"Jayavarman VII | king of Khmer empire". Encyclopedia Britannica (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2020-11-07.
กมลศักดิ์ สรลักษณ์ลิขิต (5 พฤษภาคม 2566). "ตามรอยรูปสลัก พระมเหสีของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ณ ปราสาทพระขรรค์". ศิลปวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 5 พฤษภาคม 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
ชะเอม แก้วคล้าย. "จารึกพระเจ้าชัยวรมันที่ 7" (PDF). กรมศิลปากร. สืบค้นเมื่อ 6 พฤษภาคม 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 118
นิพัทธ์ แย้มเดช (2558). การศึกษาอลังการในจารึกปราสาทตาพรหมของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร. p. 10.
นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 94
นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 122
วรรณวิภา สุเนตรต์ตา. "ราชวงศ์มหิธรปุระ มีศูนย์กลางอยู่ที่ "พิมาย-พนมรุ้ง" : ภูมิหลังของพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗". Matichon Academy. สืบค้นเมื่อ 6 พฤษภาคม 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 113
นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 112
นิพัทธ์ แย้มเดช (2558). การศึกษาอลังการในจารึกปราสาทตาพรหมของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร. p. 76.
ศรีศักร วัลลิโภดม (2 กุมภาพันธ์ 2559). "สนทนาทัศนะนอกรีต : "ศรีชัยราชเทวี"". มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์. สืบค้นเมื่อ 6 พฤษภาคม 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
Jacobsen, Trudy, Lost goddesses: the denial of female power in Cambodian history, NIAS Press, Copenhagen, 2008
Jacobsen, Trudy, Lost goddesses: the denial of female power in Cambodian history, NIAS Press, Copenhagen, 2008
นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 123
Jacobsen, Trudy, Lost goddesses: the denial of female power in Cambodian history, NIAS Press, Copenhagen, 2008
นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 121
นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 124
นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 120
นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 125

[มติชน-1] อภิญญา ตะวันออก (23 ธันวาคม 2563). "ตามส่อง "เทริด" กับหลังบ้านกษัตริย์วรรมัน". มติชนสุดสัปดาห์. สืบค้นเมื่อ 6 พฤษภาคม 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

[ไทยคดี107-2] นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 107

[3] "Jayavarman VII | king of Khmer empire". Encyclopedia Britannica (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 2020-11-07.

[ศิลปะ-4] กมลศักดิ์ สรลักษณ์ลิขิต (5 พฤษภาคม 2566). "ตามรอยรูปสลัก พระมเหสีของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ณ ปราสาทพระขรรค์". ศิลปวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อ 5 พฤษภาคม 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

[ชะเอม-5] ชะเอม แก้วคล้าย. "จารึกพระเจ้าชัยวรมันที่ 7" (PDF). กรมศิลปากร. สืบค้นเมื่อ 6 พฤษภาคม 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

[ไทยคดี118-6] นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 118

[นิพัทธ์10-7] นิพัทธ์ แย้มเดช (2558). การศึกษาอลังการในจารึกปราสาทตาพรหมของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร. p. 10.

[ไทยคดี-8] นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 94

[ไทยคดี122-9] นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 122

[มหิธร-10] วรรณวิภา สุเนตรต์ตา. "ราชวงศ์มหิธรปุระ มีศูนย์กลางอยู่ที่ "พิมาย-พนมรุ้ง" : ภูมิหลังของพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗". Matichon Academy. สืบค้นเมื่อ 6 พฤษภาคม 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

[11] นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 113

[ไทยคดี112-12] นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 112

[นิพัทธ์76-13] นิพัทธ์ แย้มเดช (2558). การศึกษาอลังการในจารึกปราสาทตาพรหมของพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร. p. 76.

[เล็ก-14] ศรีศักร วัลลิโภดม (2 กุมภาพันธ์ 2559). "สนทนาทัศนะนอกรีต : "ศรีชัยราชเทวี"". มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์. สืบค้นเมื่อ 6 พฤษภาคม 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

[15] Jacobsen, Trudy, Lost goddesses: the denial of female power in Cambodian history, NIAS Press, Copenhagen, 2008

[16] Jacobsen, Trudy, Lost goddesses: the denial of female power in Cambodian history, NIAS Press, Copenhagen, 2008

[17] นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 123

[18] Jacobsen, Trudy, Lost goddesses: the denial of female power in Cambodian history, NIAS Press, Copenhagen, 2008

[ไทยคดี121-19] นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 121

[20] นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 124

[ไทยคดี120-21] นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 120

[22] นิพัทธ์ แย้มเดช และจิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา (กรกฎาคม–ธันวาคม 2561). "จารึกพิมานอากาศของพระนางศรีอินทรเทวี : สารัตถะและความสำคัญในการสดุดีพระเกียรติพระเจ้าชัยวรมันที่ 7". วารสารไทยคดีศึกษา 15:(2), หน้า 125