Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
พญาทะละ (พม่า: ဗညားဒလ, ออกเสียง: [bəɲá dəla̰] บะญาดะละ; ? – ธันวาคม ค.ศ. 1774) เป็นพระเจ้าหงสาวดีพระองค์ที่ 2 และพระองค์สุดท้ายในช่วงฟื้นฟูอาณาจักร ครองราชย์ระหว่าง ค.ศ. 1747 ถึง 1757 พระองค์เป็นหนึ่งในผู้นำที่รวบรวมชาวมอญขึ้นโค่นล้มราชวงศ์ตองอูที่ปกครองพม่าตอนล่างได้สำเร็จเมื่อ ค.ศ. 1740
| พญาทะละ ဗညားဒလ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| กษัตริย์แห่งหงสาวดีฟื้นฟูใหม่ | |||||
| ครองราชย์ | มกราคม ค.ศ. 1747 – 6 พฤษภาคม ค.ศ. 1757 | ||||
| ก่อนหน้า | สมิงทอพุทธกิตติ | ||||
| ต่อไป | ไม่มี | ||||
| ประสูติ | เชียงใหม่ | ||||
| สวรรคต | ธันวาคม ค.ศ. 1774 | ||||
| |||||
| ราชวงศ์ | หงสาวดี | ||||
| ศาสนา | พุทธเถรวาท | ||||
พระราชประวัติ
พญาทะละ มีเชื้อสายไทใหญ่จากเมืองเชียงใหม่ มีพระนามเดิมว่าธอระแซงมู และมีพระนามเดิมในภาษาพม่าว่า อองละ (အောင်လှ, [àʊ̯ɰ̃ l̥a̰] เอ่าง์ละ) เดิมมีตำแหน่งเป็นนายกองช้าง เมื่อยึดอำนาจจากมองซวยเยนะระทาเจ้าเมืองหงสาวดีแล้ว จึงถวายราชสมบัติแก่สมิงทอพุทธกิตติ ส่วนพระองค์ได้รับแต่งตั้งเป็นพญาทะละ ต่อมาพระองค์ยึดอำนาจจากสมิงทอพุทธกิตติเมื่อ ค.ศ. 1747 แล้วสืบราชบัลลังก์ต่อมา ทรงพระนามว่าพระเจ้าปรมินทราชานราธิบดี
พระองค์สามารถบุกขึ้นไปยึดอังวะ ซึ่งเป็นเมืองหลวงของราชวงศ์ตองอูได้สำเร็จเมื่อ ค.ศ. 1750 ทำให้ราชวงศ์ตองอูล่มสลายลง แต่ความผิดพลาดของพระองค์คือทิ้งกองทัพเล็ก ๆ ไว้ 2 – 3 กองทัพดูแลกรุงอังวะ เป็นโอกาสให้ผู้ใหญ่บ้านมุกโชโบชื่อ มังอองไชยะ สามารถรวบรวมกำลังผู้คนบริเวณเหนืออังวะทั้งหมดพร้อมกับสถาปนาราชวงศ์โกนบอง ใน ค.ศ. 1752 ซึ่งต่อมาได้มีการเถลิงพระนามเป็นพระเจ้าอลองพญา และขับไล่กองทัพหงสาวดีออกจากพม่าตอนบน ได้ทั้งหมดเมื่อเดือนธันวาคม ค.ศ. 1753
พญาทะละได้เริ่มเปิดฉากการโจมตีพม่าตอนบนเมื่อเดือนมีนาคม ค.ศ. 1754 แต่ก็ถูกกองทัพโกนบองโจมตีแตกพ่ายกลับมา ทำให้พระองค์สั่งสำเร็จโทษพระเจ้ามหาธรรมราชาธิบดี กษัตริย์องค์สุดท้ายแห่งราชวงศ์ตองอูและเชื้อพระวงศ์ทั้งหมด พร้อมกับบังคับให้ชาวพม่าตอนล่างตัดผมและแต่งตัวแบบชาวมอญเพื่อเป็นสัญลักษณ์ของความจงรักภักดี
การบุกขึ้นเหนือที่ล้มเหลวของพระองค์ทำให้จากที่เป็นฝ่ายรุก ต้องตกเป็นฝ่ายป้องกันการรุกรานจากกองทัพโกนบอง กระทั่งต่อมาพระเจ้าอลองพญาสามารถเข้ายึดดินแดนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำอิระวดีได้สำเร็จ เมื่อเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 1755 และยึดท่าเรือของฝรั่งเศส ที่เมืองตานลยีน ได้ในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 1756 และสุดท้ายยึดหงสาวดีได้ในเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 1757 พญาทะละและเชื้อพระวงศ์ถูกจับคุมขังที่มุกโชโบ พระองค์ถูกคุมขังนานถึง 17 ปี จนในเดือนธันวาคม ค.ศ. 1774 พระเจ้ามังระพระราชโอรสพระองค์ที่สองของพระเจ้าอลองพญา รับสั่งประหารชีวิตพญาทะละต่อหน้าสาธารณชนหลังเกิดเหตุการณ์กบฏมอญในปี ค.ศ. 1773 เนื่องจากเข้าใจว่าพระองค์สนับสนุนให้มีการเกิดกบฏ
เจ้าพระยามหาโยธา (เจ่ง คชเสนี) ต้นตระกูลคชเสนี สืบเชื้อสายเดียวกับพญาทะละ โดยพญาเจ่งเป็นโอรสของเจ้าเมืองเมียวดีผู้ซึ่งเป็นพระอนุชาของพระยาทะละ โดยพญาเจ่งอพยพเข้ามารับราชการในสยามสมัยกรุงธนบุรี
อ้างอิง
- เชิงอรรถ
- Hmannen 1829, p. 382.
- ประชุมพงศาวดารเล่ม 2, หน้า 60
- Phayre 1967, p. 144.
- พระราชพงศาวดารพม่า, หน้า 241
- Lieberman 2003, pp. 202–206.
- ประชุมพงศาวดารเล่ม 2, หน้า 115
- Phayre 1967, p. 207.
- [1] ๘๐ ปี ศาสตราจารย์เกียรติคุณ นายแพทย์สุเอ็ด คชเสนี
- ประชาไท สถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จัดการสัมมนาทางวิชาการนานาชาติ เรื่องรามัญ
- หอบรรณสารสนเทศ สำนักงานหอสมุดมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรี
- บรรณานุกรม
- ประชุมพงศาวดารเล่ม 2 (ประชุมพงศาวดารภาค 1 ตอนปลาย และภาค 2). กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, 2506. 336 หน้า. หน้า 60-123.
- พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์. พระราชพงศาวดารพม่า. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2550. 1136 หน้า. หน้า 240-267. ISBN
- พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2553. 800 หน้า. หน้า 364. ISBN
- Hall, D.G.E (1955). A History of South-East Asia. New York: St Martin's Press Inc.
- Hall, D.G.E (1960). Burma. London: Hutchinson & Co (Ltd). ISBN .
- Hmannan Yazawin (ภาษาพม่า). Vol. 3 (2003 ed.). Yangon: Ministry of Information, Myanmar. 1829. p. 382.
- Victor B Lieberman (2003). Strange Parallels: Southeast Asia in Global Context, c. 800-1830, volume 1, Integration on the Mainland. Cambridge University Press. pp. 202–206. ISBN .
- Myint-U, Thant (2006). The River of Lost Footsteps-Histories of Burna. New York: Farrar, Straus and Giroux. ISBN .
- Lt. Gen. Sir Arthur P. Phayre (1883). History of Burma (1967 ed.). London: Susil Gupta. pp. 145–148.
- Symes, Michael (Spring 2006). "An Account of an Embassy to the Kingdom of Burma, sent by the Governor-General of India, in the year 1795". SOAS Bulletin of Burma Research. issue 1. 4.
| ก่อนหน้า | พญาทะละ | ถัดไป | ||
|---|---|---|---|---|
| สมิงทอพุทธกิตติ |  | พระเจ้าหงสาวดี (ค.ศ. 1747 - 1757) |  | ยกเลิกตำแหน่ง |
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
phyathala phma ဗည ဒလ xxkesiyng beɲa dela bayadala thnwakhm kh s 1774 epnphraecahngsawdiphraxngkhthi 2 aelaphraxngkhsudthayinchwngfunfuxanackr khrxngrachyrahwang kh s 1747 thung 1757 phraxngkhepnhnunginphunathirwbrwmchawmxykhunokhnlmrachwngstxngxuthipkkhrxngphmatxnlangidsaercemux kh s 1740phyathala ဗည ဒလkstriyaehnghngsawdifunfuihmkhrxngrachymkrakhm kh s 1747 6 phvsphakhm kh s 1757kxnhnasmingthxphuththkittitxipimmiprasutiechiyngihmswrrkhtthnwakhm kh s 1774phranametmAung Hla အ င လ rachwngshngsawdisasnaphuththethrwathbthkhwamnimixksrphma hakxupkrnkhxngkhunimsamarthernedxrxksrniid khunxacehnekhruxnghmaykhatham xksrphiess klxng hruxsylksnxun aethnthixksrphmaphrarachprawtiphyathala miechuxsayithihycakemuxngechiyngihm miphranamedimwathxraaesngmu aelamiphranamediminphasaphmawa xxngla အ င လ aʊ ɰ l a exangla edimmitaaehnngepnnaykxngchang emuxyudxanaccakmxngswyeynarathaecaemuxnghngsawdiaelw cungthwayrachsmbtiaeksmingthxphuththkitti swnphraxngkhidrbaetngtngepnphyathala txmaphraxngkhyudxanaccaksmingthxphuththkittiemux kh s 1747 aelwsubrachbllngktxma thrngphranamwaphraecaprminthrachanrathibdi phraxngkhsamarthbukkhunipyudxngwa sungepnemuxnghlwngkhxngrachwngstxngxuidsaercemux kh s 1750 thaihrachwngstxngxulmslaylng aetkhwamphidphladkhxngphraxngkhkhuxthingkxngthphelk iw 2 3 kxngthphduaelkrungxngwa epnoxkasihphuihybanmukochobchux mngxxngichya samarthrwbrwmkalngphukhnbriewnehnuxxngwathnghmdphrxmkbsthapnarachwngsoknbxng in kh s 1752 sungtxmaidmikarethlingphranamepnphraecaxlxngphya aelakhbilkxngthphhngsawdixxkcakphmatxnbn idthnghmdemuxeduxnthnwakhm kh s 1753 phyathalaiderimepidchakkarocmtiphmatxnbnemuxeduxnminakhm kh s 1754 aetkthukkxngthphoknbxngocmtiaetkphayklbma thaihphraxngkhsngsaercothsphraecamhathrrmrachathibdi kstriyxngkhsudthayaehngrachwngstxngxuaelaechuxphrawngsthnghmd phrxmkbbngkhbihchawphmatxnlangtdphmaelaaetngtwaebbchawmxyephuxepnsylksnkhxngkhwamcngrkphkdi karbukkhunehnuxthilmehlwkhxngphraxngkhthaihcakthiepnfayruk txngtkepnfaypxngknkarrukrancakkxngthphoknbxng krathngtxmaphraecaxlxngphyasamarthekhayuddinaednsamehliympakaemnaxirawdiidsaerc emuxeduxnphvsphakhm kh s 1755 aelayudthaeruxkhxngfrngess thiemuxngtanlyin idineduxnkrkdakhm kh s 1756 aelasudthayyudhngsawdiidineduxnphvsphakhm kh s 1757 phyathalaaelaechuxphrawngsthukcbkhumkhngthimukochob phraxngkhthukkhumkhngnanthung 17 pi cnineduxnthnwakhm kh s 1774 phraecamngraphrarachoxrsphraxngkhthisxngkhxngphraecaxlxngphya rbsngpraharchiwitphyathalatxhnasatharnchnhlngekidehtukarnkbtmxyinpi kh s 1773 enuxngcakekhaicwaphraxngkhsnbsnunihmikarekidkbt ecaphrayamhaoytha ecng khchesni tntrakulkhchesni subechuxsayediywkbphyathala odyphyaecngepnoxrskhxngecaemuxngemiywdiphusungepnphraxnuchakhxngphrayathala odyphyaecngxphyphekhamarbrachkarinsyamsmykrungthnburixangxingechingxrrthHmannen 1829 p 382 sfn error no target CITEREFHmannen1829 prachumphngsawdarelm 2 hna 60 Phayre 1967 p 144 sfn error no target CITEREFPhayre1967 phrarachphngsawdarphma hna 241 Lieberman 2003 pp 202 206 sfn error no target CITEREFLieberman2003 prachumphngsawdarelm 2 hna 115 Phayre 1967 p 207 sfn error no target CITEREFPhayre1967 1 80 pi sastracaryekiyrtikhun nayaephthysuexd khchesni prachaith sthabnexechiysuksa culalngkrnmhawithyaly cdkarsmmnathangwichakarnanachati eruxngramy hxbrrnsarsneths sanknganhxsmudmhawithyalyethkhonolyiphracxmeklathnburi brrnanukrmprachumphngsawdarelm 2 prachumphngsawdarphakh 1 txnplay aelaphakh 2 krungethph xngkhkarkhakhxngkhuruspha 2506 336 hna hna 60 123 phraecabrmwngsethx krmphranrathippraphnthphngs phrarachphngsawdarphma nnthburi sripyya 2550 1136 hna hna 240 267 ISBN 978 974 7088 10 6 phrarachphngsawdarkrungsrixyuthya chbbphncnthnumas ecim aelaexksarxun nnthburi sripyya 2553 800 hna hna 364 ISBN 978 616 7146 08 9 Hall D G E 1955 A History of South East Asia New York St Martin s Press Inc Hall D G E 1960 Burma London Hutchinson amp Co Ltd ISBN 978 1 4067 3503 1 Hmannan Yazawin phasaphma Vol 3 2003 ed Yangon Ministry of Information Myanmar 1829 p 382 Victor B Lieberman 2003 Strange Parallels Southeast Asia in Global Context c 800 1830 volume 1 Integration on the Mainland Cambridge University Press pp 202 206 ISBN 978 0 521 80496 7 Myint U Thant 2006 The River of Lost Footsteps Histories of Burna New York Farrar Straus and Giroux ISBN 978 0 374 16342 6 Lt Gen Sir Arthur P Phayre 1883 History of Burma 1967 ed London Susil Gupta pp 145 148 Symes Michael Spring 2006 An Account of an Embassy to the Kingdom of Burma sent by the Governor General of India in the year 1795 SOAS Bulletin of Burma Research issue 1 4 kxnhna phyathala thdipsmingthxphuththkitti phraecahngsawdi kh s 1747 1757 ykeliktaaehnng