ปลาแรดธรรมดา

ปลาแรด เป็นปลาน้ำจืดขนาดใหญ่ชนิดหนึ่งในวงศ์ย่อย Osphroneminae ซึ่งอยู่ในวงศ์ใหญ่ Osphronemidae นับเป็นปลาแรดชนิดที่เป็นที่รู้จักมากที่สุด

ปลาแรด
ปลาสีปกติ (ไวลด์ไทป์)
ปลาเผือก
สถานะการอนุรักษ์
ความเสี่ยงต่ำ  (IUCN 3.1)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอต
อาณาจักร:	สัตว์
ไฟลัม:	สัตว์มีแกนสันหลัง
ชั้น:	ปลาที่มีก้านครีบ
อันดับ:
วงศ์:	วงศ์ปลากัด ปลากระดี่
สกุล:	วงศ์ย่อยปลาแรด , 1801
สปีชีส์:	Osphronemus goramy
ชื่อทวินาม
Osphronemus goramy , 1801
ที่อยู่ตามธรรมชาติในสีเขียว (ไม่แสดงบริเวณที่มีการเพาะเลี้ยงอย่างแพร่หลาย)
ชื่อพ้อง
Trichopus goramy (Lacépède, 1801) Trichopodus mentum Lacépède, 1801 Trichopode mentonnier Lacépède, 1801 Trichopus satyrus G. Shaw, 1803 Osphromenus satyrus (G. Shaw, 1803) Osphromenus olfax G. Cuvier, 1831 Osphromenus notatus G. Cuvier, 1831

ลักษณะ

ลำตัวป้อมและแบนข้าง เกล็ดสากมือเป็นรูปหยัก มีก้านครีบท้องคู่แรกเป็นเส้นเรียวยาวคล้ายหนวด ใช้สำหรับสัมผัส ปลายหางมนกลม ปากแหลม ริมฝีปากหนา ภายในปากมีฟันซี่เล็ก ๆ แหลมคมเรียงอยู่ภายใน ส่วนหัวเล็กและป้าน เมื่อโตขึ้นมาโดยเฉพาะในปลาตัวผู้จะมีโหนกนูนขึ้นมาเรื่อย ๆ จนดูคล้ายนอแรด อันเป็นที่มาของชื่อสามัญในภาษาไทย โคนหางมีจุดสีดำคล้ำอยู่ทั้ง 2 ข้าง เมื่อโตขึ้นจุดดังกล่าวจะหายไป รวมทั้งอวัยวะส่วนอื่น ๆ เช่น ริมฝีปาก หรือขากรรไกรที่ใหญ่กว่าตัวเมีย ขณะที่ปลาตัวเมียจะมีจุดสีดำที่บริเวณโคนครีบอกทั้ง 2 ข้าง ส่วนตัวผู้ไม่มี

อาหาร

เป็นปลาที่กินได้ทั้งพืชและสัตว์น้ำ แต่นิยมกินพืชมากกว่า มีการกระจายพันธุ์ทั่วไปในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ทั้งในส่วนที่เป็นแผ่นดินใหญ่ และที่เป็นหมู่เกาะ ในประเทศไทยพบได้ในพื้นที่ภาคกลางและบางส่วนของภาคใต้ มีขนาดโตเต็มที่ได้ถึง 90 เซนติเมตร จึงนับว่าเป็นปลาชนิดที่ใหญ่ที่สุดในวงศ์ Osphronemidae แต่ว่าขนาดโดยเฉลี่ยทั่วไปจะมีขนาดประมาณ 50-60 เซนติเมตร

ที่อยู่

เป็นปลาน้ำจืดเศรษฐกิจที่สำคัญอีกชนิดหนึ่งของไทย โดยนิยมเพาะเลี้ยงกันในหลายพื้นที่ เช่น นิยมเลี้ยงกันที่แม่น้ำสะแกกรัง ในจังหวัดอุทัยธานี ที่มีเลี้ยงกันในกระชังในแม่น้ำจนเป็นที่รู้จักกันเป็นอย่างดี

นอกจากนี้แล้ว ยังนิยมเลี้ยงกันเป็นปลาสวยงามอีกด้วย โดยในปลาธรรมดาจะเรียกกันว่า "แรดดำ" และในปลาที่มีผิวเผือกจะเรียกว่า "แรดเผือก" หรือ "แรดเผือกตาแดง" นอกจากนี้แล้วยังมีปลาที่สีแตกต่างออกไปด้วย จากการเพาะขยายพันธุ์โดยมนุษย์

บันทึกและข้อสันนิษฐาน

ดร.ฮิวจ์ แมคคอร์มิค สมิธ นักมีนวิทยาชาวอเมริกัน ผู้ดำรงตำแหน่งเจ้ากรมรักษาสัตว์น้ำ (กรมประมงในปัจจุบัน) ได้บันทึกไว้ในหนังสือชื่อ "The Fresh-Water Fishes of Siam, or Thailand" ที่ตีพิมพ์โดยสถาบันสมิธโซเนียน ในปี ค.ศ. 1945 ซึ่งนับว่าเป็นหนังสือเกี่ยวกับปลาน้ำจืดเล่มแรกของไทย โดยในหน้าที่ 451 ได้กล่าวถึงปลาแรดไว้ว่า ต้นกำเนิดของปลาแรกอยู่ที่ชวา โดยอ้างถึงการค้นพบปลาชนิดนี้ โดย นักธรรมชาติวิทยาชาวฝรั่งเศส ที่บันทึกไว้ในปี ค.ศ. 1802 ว่า มีการค้นพบปลาชนิดนี้ได้ทั่วไปทั้งในจีน, อินเดีย และในหลาย ๆ ประเทศทั่วโลก ซึ่งประเทศในแถบเอเชียตะวันออก มีประวัติการค้าขายทางเรือมาอย่างยาวนาน จึงเป็นการยากที่คาดได้ว่าปลาแรดที่ถูกพบในพื้นที่อื่น ๆ นอกเหนือจากชวา, บอร์เนียว และสุมาตรานั้น จะเป็นปลาท้องถิ่นจริง ๆ หรือเป็นปลาที่ถูกนำเข้ามาจากชวา โดยเรือสินค้าตั้งแต่อดีตกาล เนื่องจากปลาแรดเป็นปลาที่สามารถฮุบอากาศได้โดยตรงได้ และทนทาน จึงสามารถเลี้ยงไว้ในถังหรือภาชนะต่าง ๆ บนเรือได้อย่างนาน ๆ จึงมีความเป็นไปได้ว่า ปลาแรดที่พบกระจายพันธุ์อยู่ในประเทศไทยอาจจะมาจากประเทศเหล่านี้ โดยเรือสินค้าตั้งแต่โบราณก็เป็นได้

นอกจากนี้แล้ว ดร.สมิธ ยังได้ให้ข้อมูลถึงแหล่งที่พบปลาแรดไว้ว่า พบได้ที่แม่น้ำเจ้าพระยา และแม่น้ำตาปี โดยเฉพาะในแม่น้ำตาปีนั้นจะพบได้มากที่สุดที่บึงขุนทะเล ซึ่งเป็นแหล่งน้ำจืดลักษณะคล้ายทะเลสาบที่มีคลองสาขาเชื่อมต่อกับแม่น้ำตาปี อยู่ไม่ไกลไปจากตัวเมืองบ้านดอนเท่าไรนัก ดร.สมิธจึงทำการวิเคราะห์อย่างง่าย ๆ ผนวกกับข้อมูลทางประวัติศาสตร์ในอดีต ที่บริเวณนั้นถือเป็นเมืองท่าที่สำคัญตั้งแต่โบราณ ที่ใช้ทำการค้ากับต่างชาติโดยทางเรือ ยิ่งสนับสนุนแนวความคิดที่ว่า ปลาแรดน่าจะเป็นปลาต่างถิ่นที่เข้ามาอาศัยอยู่ในประเทศไทยมาตั้งแต่โบราณ และน่าจะมีความเป็นไปได้สูงว่า ปลาแรดคือ ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นชนิดแรกที่เข้ามายังประเทศไทยเสียด้วยซ้ำ

ชื่อเรียกอื่น

ปลาแรด ยังมีชื่อเรียกในภาษาอีสานและภาษาลาวว่า "มิน" ขณะที่ภาษาใต้จะเรียกว่า "เม่น"

อ้างอิง

1. Low, B.W. (2019). "Osphronemus goramy". IUCN Red List of Threatened Species. 2019: e.T180720A89805140. doi:10.2305/IUCN.UK.2019-2.RLTS.T180720A89805140.en. สืบค้นเมื่อ 19 November 2021.
2. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-04-14. สืบค้นเมื่อ 2010-11-07.
3. หน้า 107-108, The Giant Gourami "แรด" ในตำนาน คอลัมน์ Rare Collection โดย RoF, นันทวัฒน์ โชติสุวรรณ. นิตยสาร Aquarium Biz ปีที่ 2 ฉบับที่ 29: พฤศจิกายน 2012

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ ปลาแรด

• รูปและข้อมูลปลาแรด