ปลาที่พบในลุ่มแม่น้ำโขง

ปลาที่พบในลุ่มแม่น้ำโขง เป็นลุ่มแม่น้ำสายหลักของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้แผ่นดินใหญ่ และเป็นลุ่มแม่น้ำสายหลักของภาคอีสานและบางส่วนของภาคเหนือของประเทศไทย ในปัจจุบันนี้พบแล้วกว่า 1,200 ชนิด และคาดว่าอาจมีถึง 1,700 ชนิด

แผนที่แสดงสาขาแม่น้ำโขง

ปลาในลุ่มแม่น้ำโขงที่วางขายในตลาดสด

แม่น้ำโขง

ดูบทความหลักที่ แม่น้ำโขง

แม่น้ำโขงนับเป็นแม่น้ำสายที่ยาวที่สุดในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มีจุดกำเนิดจากที่ราบสูงทิเบต และมีจุดกำเนิดร่วมกับอีก 2 แม่น้ำ คือ แม่น้ำแยงซี และ แม่น้ำสาละวิน ไหลผ่านถึง 7 ประเทศ จนกระทั่งไหลไปออกทะเลจีนใต้ที่ดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำโขงที่เวียดนาม มีลำน้ำสาขาต่าง ๆ มากมาย รวมถึงพื้นที่ชุ่มน้ำอีกจำนวนมาก เช่น แม่น้ำมูล, แม่น้ำชี, แม่น้ำสงคราม, หนองหาน, ทะเลสาบเขมร

แม่น้ำโขงนับเป็นแม่น้ำสายที่ยาวเป็นอันดับที่ 10 ของโลก และเป็นแม่น้ำที่มีความหลากหลายของชนิดปลามากเป็นอันดับ 3 ของโลก รองจากแม่น้ำแอมะซอนในทวีปอเมริกาใต้ และแม่น้ำคองโกในทวีปแอฟริกา

ชนิดปลา

(อาทิ)

ปลากระดูกอ่อน

• วงศ์ปลาฉลาม
  • ปลาฉลามหัวบาตร (Carcharhinus leucas)**ปลาอพยพ
• วงศ์ปลาฉนาก
  • ปลาฉนากจะงอยปากกว้าง (Pristis microdon)**ปลาอพยพ
• วงศ์ปลากระเบนธง
  • ปลากระเบนลาว (Dasyatis laoensis)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลากระเบนราหูน้ำจืด (Himantura chaophraya)
  • ปลากระเบนลายเสือ (Himantura oxyrhyncha)

ปลากระดูกแข็ง

• วงศ์ปลากราย
  • ปลากราย (Chitala ornata)
  • ปลาตองลาย (Chitala blanchi)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาสะตือ (Chitala lopis)
  • ปลาฉลาด (Notopterus notopterus)
• วงศ์ปลาตูหนา
  • ปลาไหลหูขาว (Anguilla marmorata)**ปลาอพยพ
• วงศ์ปลาหลังเขียว
  • ปลาหมากผาง (Tenualosa thibaudeaui)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาซิวแก้ว (Clupeichthys aesarnensis)**ปลาท้องถิ่น
• วงศ์ปลากะตัก
  • ปลาแมว (Setipinna melanochir)
• วงศ์ปลาตะเพียน
  • ปลาแปบควาย (Paralaubuca spp.)
  • ปลาสะนากยักษ์ (Aaptosyax grypus)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาฝักพร้า (Macrochirichthys macrochirus)
  • ปลาซิวเจ้าฟ้า (Amblypharyngodon chulabhornae)
  • ปลาซิวหนวดยาว (Esomus metallicus)
  • ปลาซิวควาย (Rosbora tornieri)
  • ปลาซิวควายข้างเงิน (Rasbora argyrotaenia)
  • ปลากระโห้ (Catlocarpio siamensis)
  • ปลายี่สก (Probarbus jullieni)
  • ปลาเอินตาขาว (Probarbus labeamajor)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาเอินฝ้าย (Probarbus labeaminor)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาเกล็ดถี่ (Thynnichthys thynnoides)
  • ปลาตะกาก (Cosmochilus harmandi)
  • ปลาตะโกก (Cyclocheilichthys enoplos)
  • ปลาโจกไหม (Cyclocheilichthys furcatus)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาเสือข้างลาย (Puntius partipentazona)
  • ปลาแก้มช้ำ (Puntius orphoides)
  • ปลาน้ำฝายหลังดำ (Sikukia stejnegeri)
  • ปลาตะเพียน (Barbonymus gonionotus)
  • ปลาตะเพียนทอง (Barbonymus altus)
  • ปลากระแห (Barbonymus schwanenfeldi)
  • ปลาตะพาก (Hypsibarbus wetmorei)
  • ปลาปากหนวด (Hypsibarbus vernayi)
  • ปลาตะพากส้ม (Hypsibarbus malcolmi)
  • ปลาหนามหลังขาว (Mystacoleucus ectypus)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาหนามหลัง (Mystacoleucus marginatus)
  • ปลากระมัง (Puntioplites proctozysron)
  • ปลากระมังครีบสูง (Puntioplites falcifer)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาปากเปี่ยน (Scaphognathops spp.)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาหว้าหน้านอ (Bangana behri)
  • ปลาเพ้า (Bangana sinkleri)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาบัว (Labeo dyocheilus)
  • ปลากาดำ (Epalzeorhynchos chrysophekadion)
  • ปลากาแดง (Epalzeorhynchos frenatum)
  • ปลาสร้อยขาว (Henicorhynchus siamensis)
  • ปลาสร้อยน้ำเงิน (Cirrhinus jullieni)
  • ปลาแกง (Cirrhinus molitorella)
  • ปลานวลจันทร์น้ำจืด (Cirrhinus microlepis)
  • ปลาสะอี (Mekongina erythrospila)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาไน (Cyprinus carpio)**เป็นชนิดพันธุ์ต่างถิ่น
  • ปลานวลจันทร์เทศ (Cirrhinus cirrhosus)**เป็นชนิดพันธุ์ต่างถิ่น
  • ปลายี่สกเทศ (Labeo rohita)**เป็นชนิดพันธุ์ต่างถิ่น
  • ปลาสร้อยนกเขา (Osteochilus vittatus)
• วงศ์ปลาหมู
  • ปลารากกล้วย (Acanthopsis spp.)
  • ปลาหมูขาว (Yasuhikotakia modesta)
  • ปลาหมูค้อ (Yasuhikotakia morleti)
• วงศ์ปลาสร้อยน้ำผึ้ง
  • ปลาสร้อยน้ำผึ้ง (Gyrinocheilus aymonieri)
  • ปลามูด (Gyrinocheilus pennocki)**ปลาท้องถิ่น
• วงศ์ปลากด
  • ปลาดุกมูน (Bagrichthys obscurus)
  • ปลากดเหลือง (Hemibagrus spp.)
  • ปลากดคัง (Hemibagrus wickioides)
  • ปลากดหม้อ (Hemibagrus wickii)
• วงศ์ปลาเนื้ออ่อน
  • ปลาคางเบือน (Belodontichthys truncatus)
  • ปลาดังแดง (Hemisilurus mekongensis)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาน้ำเงิน (Micropogon apogon)
  • ปลาแดง (Micropogon bleekeri)
  • ปลาขาไก่ (Krytopterus crytopterus)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาค้าวขาว (Wallago attu)
  • ปลาค้าวดำ (Wallago micropogon)
• วงศ์ปลาสวาย
  • ปลาสวายหนู (Helicophagus waandersii)
  • ปลาบึก (Pangasianodon gigas)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาสวาย (Pangasianodon hypopthalmus)
  • ปลาสังกะวาดท้องคม (Pteropangasius pleurotaenia)
  • ปลาเทโพ (Pangasius larnaudii)
  • ปลาเทพา (Pangasius sanitwongsei)
  • ปลาโมง (Pangasius conchophilus)
  • ปลาเผาะ (Pangasius bocourti)
  • ปลายาว (Pangasius krempfi)
  • ปลาสังกะวัง (Pangasius polyuranodon)
• วงศ์ปลาแค้
  • ปลาแค้วัว (Bagarius bagarius)
  • ปลาแค้ยักษ์ (Bagarius yarrelli)
  • ปลาแค้งู (Bagarius suchus)
• วงศ์ปลาดุก
  • ปลาดุกด้าน (Clarias batrachus)
  • ปลาดุกอุย (Clarias macrocephalus)
  • ปลาดุกรัสเซีย (Clarias gariepinus)**ชนิดพันธุ์ต่างถิ่น
• วงศ์ปลากดทะเล
  • ปลากดหัวผาน (Hemiarius verrucosus)**ปลาอพยพ
• วงศ์ปลากระทุงเหว
  • ปลากระทุงเหวเมือง (Xenentodon cancila)
• วงศ์ปลาเข็ม
• วงศ์ปลาหัวตะกั่ว
  • ปลาหัวตะกั่ว (Aplocheilus panchax)
• วงศ์ปลาแป้นแก้ว
  • ปลาแป้นแก้ว (Parambassis siamensis)
• วงศ์ปลาเสือตอ
  • ปลาเสือตอลายใหญ่ (Datnioides pulcher)
  • ปลาเสือตอลายเล็ก (Datnioides undecimradiatus)**ปลาท้องถิ่น
• วงศ์ปลากะพงขาว
  • ปลากะพงขาว (Lates calcarifer)**ปลาอพยพ
• วงศ์ปลาจวด
  • ปลาม้า (Boesemania microlepis)
• วงศ์ปลาอินทรี
  • ปลาอินทรีทะเลสาบเขมร (Scomberomorus sinensis)**ปลาอพยพ
• วงศ์ปลากุเรา
  • ปลาหนวดพราหมณ์ (Polynemus paradiseus)**ปลาอพยพ
• วงศ์ปลาเสือพ่นน้ำ
  • ปลาเสือพ่นน้ำ (Toxotes chatareus)
  • ปลาเสือพ่นน้ำเกล็ดถี่ (Toxotes microlepis)
• วงศ์ปลาหมอช้างเหยียบ
  • ปลาหมอช้างเหยียบ (Pristolepis fasciatus)
• วงศ์ปลาบู่
  • ปลาบู่หมาจูแม่น้ำโขง (Brachygobius mekongensis)**ปลาท้องถิ่น
• วงศ์ปลาบู่ทราย
  • ปลาบู่ (Oxyeleotris marmorata)
• วงศ์ปลาหมอ
  • ปลาหมอ (Anabas testudineus)
• วงศ์ปลาหมอช้างเหยียบ
  • ปลาดุมชี (Nandus oxythynchus)
• วงศ์ปลากัด ปลากระดี่
  • ปลากระดี่หม้อ (Trichogaster trichogaster)
  • ปลากระดี่นาง (Trichogaster microlepis)
  • ปลาสลิด (Trichogaster pectoralis)
  • ปลากัดอีสาน (Betta smaragdina)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลากริมมุก (Trichopsis pumilus)
  • ปลากริมอีสาน (Trichopsis schalleri)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาแรด (Osphronemus goramy)
  • ปลาแรดแม่น้ำโขง (Osphronemus exodon)**ปลาท้องถิ่น
• วงศ์ปลาช่อน
  • ปลาช่อน (Channa striata)
  • ปลาชะโด (Channa micropeltes)
  • ปลากระสง (Channa lucius)
  • ปลาก้าง (Channa limbata)
• วงศ์ปลาหมอสี**ชนิดพันธุ์ต่างถิ่น
  • ปลานิล (Oreochromis niloticus)
• วงศ์ปลาซิวข้าวสาร
  • ปลาซิวข้าวสารสงคราม (Oryzias songkhramensis)**ปลาท้องถิ่น
• วงศ์ปลาไหลนา
  • ปลาไหลนา (Monopterus albus)
• วงศ์ปลากระทิง
  • ปลาหลดหลังจุด (Macrognathus semiocellatus)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาหลด (Macrognathus siamensis)
  • ปลากระทิง (Mastacembelus armatus)
• วงศ์ปลาลิ้นหมา
  • ปลาใบไม้ (Brachirus harmandi)
• วงศ์ปลายอดม่วง
  • ปลายอดม่วงเกล็ดถี่ (Cynoglossus microlepis)
  • ปลายอดม่วงลาย (Cynoglossus fledmanni)
• วงศ์ปลาปักเป้าฟันสี่ซี่
  • ปลาปักเป้าทองแม่น้ำโขง (Auriglobus nefastus)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาปักเป้าดำ (Tetraodon cochinchinensis)
  • ปลาปักเป้าขน (Tretraodon baileyi)**ปลาท้องถิ่น
  • ปลาปักเป้าปากขวด (Tetraodon cambodgiensis)
  • ปลาปักเป้าควาย (Tetraodon suvatti)**ปลาท้องถิ่น

กรณีเขื่อนปากมูล

หลังจากมีการสร้างและเปิดใช้เขื่อนปากมูลขึ้นในปี พ.ศ. 2537 พบว่ามีชนิดปลาที่พบในแม่น้ำมูล ซึ่งเป็นลุ่มน้ำสาขาของแม่น้ำโขงลดลงมาก เนื่องจากเป็นผลกระทบของการสร้างเขื่อน ซึ่งในเรื่องนี้ชาวบ้านพื้นถิ่นได้คัดค้านและประท้วงมาโดยตลอด

จนกระทั่งมีมติคณะรัฐมนตรีเมื่อเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2544 ได้เปิดประตูเขื่อนปากมูลขึ้นทั้ง 8 บาน เป็นระยะเวลา 1 ปี ทางคณะนักวิจัยไทบ้าน ได้ลงพื้นที่ศึกษาและสำรวจชนิดปลาที่พบในแม่น้ำมูลเป็นระยะเวลา 1 ปี ตั้งแต่เดือนมิถุนายน พ.ศ. 2544 ถึงเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2545 พบว่ามีชนิดปลาเพิ่มมากขึ้น โดยพบว่าเป็นปลาที่อาศัยอยู่ในแม่น้ำมูลและสาขาของแม่น้ำโขงในบริเวณใกล้เคียงกัน 265 ชนิด ซึ่งเป็นปลาที่อพยพจากแม่น้ำโขง 134 ชนิด โดยเป็นปลาจากต่างถิ่น (ชนิดพันธุ์ต่างถิ่น) 7 ชนิด และหลายชนิดเป็นปลาอพยพที่ต้องเดินทางไกลเป็นพันกิโลเมตรจากดินดอนสามเหลี่ยมปากแม่น้ำโขง ในเวียดนาม ซึ่งเป็นแหล่งกำเนิด อาทิ ปลาไหลหูขาว, ปลากะพงขาว เพื่อเจริญเติบโต

จากการศึกษาพบว่าการอพยพของปลาในลุ่มน้ำแห่งนี้ เกิดขึ้นตลอดทั้งปี การเริ่มอพยพมาอาศัย เริ่มตั้งแต่เดือนมกราคมจนถึงเดือนกันยายน และเริ่มอพยพย้ายกลับ ตั้งแต่เดือนกรกฎาคมถึงเดือนธันวาคม จากเดิมที่เคยเชื่อว่าปลาจะอพยพย้ายถิ่นเพียงแค่ 4 เดือนเท่านั้น คือ เดือนมิถุนายนถึงเดือนธันวาคม

อ้างอิง

1. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2009-08-24. สืบค้นเมื่อ 2010-11-18.
2. หนังสือ สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมในประเทศไทยและภูมิภาคอินโดจีน พ.ศ. 2543 โดย กองทุนสัตว์ป่าโลก สำนักงานประเทศไทย
3. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-02-04. สืบค้นเมื่อ 2010-11-18. {{}}: ระบุ |accessdate= และ |access-date= มากกว่าหนึ่งรายการ ((help)); ระบุ |archivedate= และ |archive-date= มากกว่าหนึ่งรายการ ((help)); ระบุ |archiveurl= และ |archive-url= มากกว่าหนึ่งรายการ ((help))