คิโงะ

คิโงะ (ญี่ปุ่น: 季語きご; โรมาจิ: kigo) เป็นคำที่ใช้ใน, , ไฮกุ เพื่อแสดงถึงฤดูกาลที่เฉพาะเจาะจง เช่น "หิมะ" (ฤดูหนาว) "พระจันทร์" (ฤดูใบไม้ร่วง) "ดอกไม้" (ฤดูใบไม้ผลิ) ในบางสำนักหรือสถาบัน คำที่เป็นหัวเรื่องของบทกวีหรือแก่นของไฮกุเรียกว่า "คิได" (季題きだい) เพื่อแยกความแตกต่างจาก "คิโงะ" ซึ่งหมายถึงแค่ฤดูกาล แต่ทั้ง 2 คำนี้ขอบเขตไม่ชัดเจนและบ่อยครั้งก็ใช้ในความหมายเดียวกัน ทั้ง "คิโง" และ "คิได"เป็นคำที่มีมาตั้งแต่สมัยใหม่ ส่วนในสมัยโบราณมีคำเรียกว่า "คิโนะโคโตบะ" (季の詞), "คิโนะได" (季の題), "ชิกิโนะโคโตบะ" (四季の詞) หรือแค่ "คิ" (季) เฉย ๆ หรือ "คิเซ็ตสึ" (季節)

"ดอกไม้" (花) ซึ่งเป็นคำทั่วไปของฤดูใบไม้ผลิส่วนใหญ่หมายถึงดอกซากุระ

ทั้ง "ใบไม้แดง" (紅葉) และ "พระจันทร์" (月) ต่างก็เป็นคำคิโงะประจำฤดูใบไม้ร่วง เมื่อรวมกับ "ดอกไม้" (花) "โฮโตโตงิสุ" (ほととぎす) และ "หิมะ" (雪) แล้ว กลายเป็น "ทิวทัศน์ทั้งห้า" (五箇の景物)

อ้างอิง

1. 山下一海 「季語」『現代俳句大事典』 173-174頁
2. 山下一海 「季題」『現代俳句大事典』 178-179頁