คลองบางบาล

คลองบางบาล เป็นคลองสาขาแยกมาจากแม่น้ำเจ้าพระยา มีความยาวประมาณ 16 กิโลเมตร ไหลผ่านอำเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ครอบคลุมพื้นที่ 10 ตำบล ได้แก่ และ

ประวัติ

แม่น้ำเจ้าพระยาจากจังหวัดอ่างทองไหลลงไปถึงหน้าวัดจุฬามณีได้แยกออกเป็น 2 สาย คือแม่น้ำสายเดิมแยกเข้าคลองบางบาลไปลงแม่น้ำน้อยและแม่น้ำเจ้าพระยาปัจจุบันที่ผ่านคลองบ้านใหม่หรือคลองบ้านกุ่มไปยังหัวแหลมท้ายเกาะเมืองพระนครศรีอยุธยา เป็นคลองที่ขยายกว้างในภายหลัง คลองบางบาลไหลลงไปบรรจบกับแม่น้ำน้อยบริเวณตรงข้ามวัดสีกุก

บริเวณริมคลองบางบาลน่าจะเคยเป็นแม่น้ำใหญ่มาก่อน มีผู้คนอยู่อาศัยหนาแน่น คาดว่าน่าจะมีชุมชนมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้น มีหลายวัดที่ตั้งอยู่ริมน้ำ เช่นวัดยมซึ่งมีเจดีย์สมัยอยุธยาตอนต้น วัดเก้าห้องซึ่งพบใบเสมาหินทรายแดงแบบหนาของสมัยอยุธยาตอนต้น ซึ่งพบใบเสมาหินชนวน

สาเหตุของการเปลี่ยนแปลงทางน้ำของคลองบางบาลหรือแม่น้ำเจ้าพระยาสายเดิม สันนิษฐานว่าเมื่อราว พ.ศ. 2400 มีการขุดคลองบ้านกุ่มจากวัดจุฬามณี เป็นคลองลัดมาลงแม่น้ำที่บ้านใหม่ และขุดออกจากท้องคุ้งเช่นเดียวกัน น้ำไหลลงทางคลองนี้แรงและเชี่ยวจัดทำให้แม่น้ำทางอำเภอบางบาลตื้นและแคบเข้าในเวลาไม่ถึงร้อยปี แม่น้ำเจ้าพระยาจากวัดจุฬามณีได้เปลี่ยนแนวกลับมาเป็นทางบ้านใหม่ เกาะเมืองอยุธยา บางปะอิน บางไทร ซึ่งเป็นแม่น้ำเดิม นับเป็นการเปลี่ยนเป็นครั้งที่ 2 และยังคงเป็นอยู่มาจนทุกวันนี้ที่สีกุกก็เช่นเดียวกับที่เกาะเมืองอยุธยา โดยเป็นที่รวมของแม่น้ำสีกุก ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของแม่น้ำน้อยในปัจจุบัน และแม่น้ำน้อยสายเดิมซึ่งเป็นแม่น้ำเจ้าพระยาที่เปลี่ยนเป็นครั้งที่ 1 และเป็นคลองบางบาลในปัจจุบัน

การใช้พื้นที่ริมคลอง

ในปัจจุบันชุมชนริมคลองบางบาลเป็นชุมชนชาวนาดั้งเดิม มีบ้านเรือนเป็นเรือนไทยมีใต้ถุน เนื่องจากยังมีสภาพน้ำหลากทุกปี ชุมชนยังมีกลุ่มงานปั้นจิ๋วในพื้นที่ด้วย

ตลอดคลองบางบาลมีศาสนสถานทั้งหมด 25 แห่ง โดยแบ่งเป็นวัด 23 แห่ง ได้แก่ วัดจุฬามณี วัดปราสาททอง วัดเก้าห้อง วัดยม วัดบ้านแดง วัดสีกุก วัดไทรน้อย วัดโบสถ์ วัดท่าสุทธาวาส วัดนกกระจาบ วัดไผ่ล้อม วัดกำแพงแก้ว วัดพิกุลโสคันธ์ วัดพระขาว และมัสยิด 2 แห่ง คือและ

อ้างอิง

1. Theerachet Chaomeepurm. "สมบัติทางกายภาพและโครงสร้างของตะกอนตลิ่งแม่น้ำ บริเวณคลองบางบาล อำเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา".
2. "คลองบางบาล คือแม่น้ำเจ้าพระยา (สายเดิม) และคลองมหาพราหมณ์ อ. บางบาล อยุธยา". มติชน.
3. สถาปัตย์ สร้อยจำปา. "การจัดการภูมิทัศน์วัฒนธรรม: กรณีศึกษา ชุมชนริมคลองบางบาลอำเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา" (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร.^[]
4. "ชุมชนหมู่บ้านริมคลองบางบาล". แหล่งศิลปกรรมอันควรอนุรักษ์ - สิ่งแวดล้อมศิลปกรรม.