ขัฏวางคะ

ขัฏวางคะ (สันสกฤต: खट्वाङ्ग; khaṭvāṅga; ขฏฺวางฺค) คือตะบองยาวปลายแหลมที่ในอดีตใช้เป็นอาวุธ และต่อมากลายมาเป็นสัญลักษณ์ในทางศาสนาของศาสนาอินเดียโดยเฉพาะในลัทธิไศวะและต่อมาพุทธศาสนาแบบวัชรยานได้รับไว้เป็นสัญลักษณ์ทางพิธีกรรม

ขัฏวางคะศิลปะจีน แกสลักจากงาช้าง อายุราวคริสต์ศตวรรษที่ 15 สมบัติของพิพิธภัณฑ์ศิลปะเมโทรโพลิทัน

ผู้นับถือลัทธิไศวะมักถือขัฏวางคะในฐานะอาวุธประเภทไม้ บางครั้งจึงเรียกคนเหล่านี้ว่า "ขัฏวางคี" นักวิชาการรอเบิร์ท เบียร์ (Robert Beer) ระบุว่า "ในศาสนาฮินดู ขัฏวางคะเป็นสัญลักษณ์และอาวุธของพระศิวะ และมีการบรรยายไว้หลายแบบ ทั้งว่าเป็นตะบองหรือเป็นตรีศูลที่ยอดเป็นรูปกะโหลกหรือมีกะโหลกปักอยู่ข้างบน"

ขัฏวางคะในพุทธศาสนามีที่มาจากตะบองที่ใช้ในกลุ่มกปาลิกา หรือพวกนักพรตในลัทธิไศวะ กปาลิกาเดิมทีหมายถึงคนต้องโทษจากการสังหารพราหมณ์โดยไม่ได้ตั้งใจ และต้องถูกลงโทษเป็นเวลา 12 ปี ให้ถือคฑาที่มีกะโหลกของพราหมณ์ที่ตนสังหารปักอยู่ ("ขัฏวางคะ") และให้มีกะโหลกมนุษย์ใช้เป็นบาตร รวมถึงต้องถูกเนรเทศไปอาศัยในกระท่อมกลางป่า, "ทางแพร่งที่ห่างไกล" (desolate crossroads), ในป่าช้า (charnel ground) และต้องดำรงชีพด้วยการเป็นขอทาน ปฏิบัติตนเยี่ยงสมณะ ในพุทธศาสนาสายวัชรยาน โดยเฉพาะในสายของคุรุปัทมสมภพ ลักษณะเหล่านี้ของกปาลิกาในฐานะผู้ที่มีขัฏวางคะปักกะโหลกของพราหมณ์ที่ตนสังหารพกติดตัวไปด้วย และต้องบำเพ็ญพรตอยู่ตามหรือ "" (ในทางสัญลักษณ์อาจสื่อถึงทางแยกระหว่างโลกมนุษย์กับโลกวิญญาณ) ถูกนำมาใช้ในฐานะสัญลักษณ์ของตันตระฝ่ายซ้าย ("left-handed path" หรือ )

นอกจากนี้ ในการตีความอีกแบบหนึ่ง กะโหลกสามกะโหลกที่ปักบนขัฏวางคะ เป็นสัญลักษณ์แทนโมกษะหรือการหลุดพ้นจากโลกทั้งสาม () ส่วนผ้าหลากสีที่มัดบนขัฏวางคะเป็นสัญลักษณ์ถึงของ

อ้างอิง

1. Robert Beer (1999). The Encyclopedia of Tibetan Symbols and Motifs. Serindia Publications. p. 250. ISBN .
2. Beer, Robert (2003). The handbook of Tibetan Buddhist symbols. Serindia Publications. p. 102. ISBN . สืบค้นเมื่อ February 3, 2010.