ในพระพ ทธศาสนา บ ญ บาล ป ญ ญ หร อ บ ณย ส นสกฤต ป ณ ย หมายถ ง ความประพฤต ชอบทางกายวาจาและใจ เร ยกอ กอย างว าก ศล ในพระไตร

ในพระพุทธศาสนา บุญ (บาลี: ปุญฺญ) หรือ บุณย์ (สันสกฤต: ปุณฺย) หมายถึง ความประพฤติชอบทางกายวาจาและใจ เรียกอีกอย่างว่ากุศล ในพระไตรปิฎกมักใช้คำว่า ปุญฺญ ตรงกันข้ามกับคำว่า บาป หรือ อปุญฺญ แต่ในคัมภีร์ชั้นหลังมักใช้คำว่า บาป มากกว่ากัน

ในอรรถกถากล่าวถึงเผื่อแผ่บุญไว้ว่าสามารถเผื่อแผ่เพิ่มให้แก่ผู้อื่นได้โดยไม่มีประมาณ เปรียบได้กับการจุดเทียนส่งต่อไปเรื่อย ๆ คือผู้จุดก็มีความสว่างอยู่ตามเดิม และความสว่างยังเพิ่มไปอีกกว้างขวางได้

วิธีทำบุญ

ในพระไตรปิฎกภาษาบาลี ปุญญกิริยาวัตถุสูตร ระบุวิธีการทำบุญไว้ 3 อย่าง เรียกว่า บุญกิริยาวัตถุ ได้แก่ 1. ทานมัย ด้วยการให้ 2. ศีลมัย ด้วยการรักษาศีล หรือประพฤติดีมีระเบียบวินัย 3. ภาวนามัย ด้วยการเจริญภาวนา คือฝึกอบรมจิตใจ คัมภีร์สุมังคลวิลาสินี อรรถกถาสังคีติสูตร ขยายความเพิ่มอีก 7 ประการ จึงรวมเป็น บุญกิริยาวัตถุ 10 ได้แก่ 4. อปจายนมัย ด้วยการประพฤติอ่อนน้อมเคารพสุภาพมีมารยาท 5. เวยยาวัจจมัย ด้วยการช่วยเหลือผู้อื่นด้วยแรงกายแรงปัญญาและอื่นๆที่ไม่ใช่วัตถุ 6. ปัตติทานมัย ด้วยการอุทิศส่วนบุญให้แก่ผู้อื่น หรือการเฉลี่ยส่วนแห่งความดีให้แก่ผู้อื่น ให้เป็นผู้มีส่วนในบุญของตนด้วยการชักชวนผู้อื่นมาทำบุญ และการอุทิศส่วนกุศลมีการแผ่เมตตา เป็นต้น 7. ปัตตานุโมทนามัย ด้วยการอนุโมทนายินดีในการทำความดีของผู้อื่น 8. ธัมมัสสวนมัย ด้วยการฟังธรรมศึกษาธรรม 9. ธัมมเทสนามัย ด้วยการสั่งสอนธรรมและการให้ความรู้ 10. ทิฏฐุชุกัมม์ ด้วยการทำความเห็นให้ตรง

เวยยาวัจจมัยและธัมมเทสนามัย จัดเข้าในทานมัย

อปจายนมัยและปัตตานุโมทนามัย จัดเข้าในสีลมัย

ธัมมัสสวนมัยและทิฏฐุชุกัมม์ จัดเข้าในภาวนามัย

ส่วน ปัตติทานมัย จัดเป็นได้ทั้ง ทานมัย สีลมัย และภาวนามัย คือการให้ส่วนบุญอุทิศส่วนบุญคือทานมัย การบอกบุญชักชวนผู้อื่นให้มาทำบุญให้มาร่วมบุญคือสีลมัย การแผ่เมตตาแก่สรรพสัตว์ทั้งปวงคือภาวนามัย

อ้างอิง

พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542
พระพรหมคุณาภรณ์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต), พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์
Marasinghe, MMJ (2003). "Puñña". ใน Malalasekera, GP; Weeraratne, WG (บ.ก.). Encylopaedia of Buddhism (ภาษาอังกฤษ). Vol. 7. สาธารณรัฐศรีลังกา: (รัฐบาลศรีลังกา).
อรรถกถาพระไตรปิฎก อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต อรรถกถาสูตรที่ ๕ ประวัติพระอนุรุทธเถระ . อรรถกถาพระไตรปิฎกฉบับสยามรัฐ. [ออนไลน์]. เข้าถึงข้อมูลได้จาก [1]. เข้าถึงข้อมูลเมื่อ 1-7-52
ปุญญกิริยาวัตถุสูตร, พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๗ ขุททกนิกาย
อรรถกถา ทีฆนิกาย ปาฏิกวรรค สังคีติสูตร

พระไตรปิฎกฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

[1] พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542

[2] พระพรหมคุณาภรณ์ (ประยุทธ์ ปยุตฺโต), พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์

[3] Marasinghe, MMJ (2003). "Puñña". ใน Malalasekera, GP; Weeraratne, WG (บ.ก.). Encylopaedia of Buddhism (ภาษาอังกฤษ). Vol. 7. สาธารณรัฐศรีลังกา: (รัฐบาลศรีลังกา).

[4] อรรถกถาพระไตรปิฎก อังคุตตรนิกาย เอกนิบาต อรรถกถาสูตรที่ ๕ ประวัติพระอนุรุทธเถระ . อรรถกถาพระไตรปิฎกฉบับสยามรัฐ. [ออนไลน์]. เข้าถึงข้อมูลได้จาก [1]. เข้าถึงข้อมูลเมื่อ 1-7-52

[5] ปุญญกิริยาวัตถุสูตร, พระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๗ ขุททกนิกาย

[6] อรรถกถา ทีฆนิกาย ปาฏิกวรรค สังคีติสูตร