กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 1 และ 2 (สหประชาชาติ)

กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 1 และ 2 (สหประชาชาติ) (อังกฤษ: 1st Thai Engineering Battalion Task Force และ 2nd Thai Engineering Battalion Task Force (2nd United Nation Thai Engineering Battalion Task Force)) หรือ พัน.ช.ฉก.ที่ 1 และ พัน.ช.ฉก.ที่ 2 (สหประชาชาติ) เป็นหน่วยทหารช่างของกองทัพไทยซึ่งเป็นส่วนหนึ่งขององค์การบริหารชั่วคราวแห่งสหประชาชาติในกัมพูชา (UNTAC)

กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 1 และ 2 (สหประชาชาติ)
กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 1 กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ)
กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ) ระหว่างการซ่อมแซม
ประจำการ	3 กุมภาพันธ์ 2535 – ตุลาคม 2536
ประเทศ	ไทย
เหล่า	กองทัพบกไทย
รูปแบบ	ผู้มิใช่พลรบ
บทบาท	การทำลายล้างวัตถุระเบิด การป้องกันกำลังรบ ความช่วยเหลือด้านมนุษยธรรม การส่งกำลังบำรุงทางทหาร การลาดตระเวน
กำลังรบ	1,151 นาย 446 นาย (พัน.ช.ฉก.ที่ 1) 705 นาย (พัน.ช.ฉก.ที่ 2 (สหประชาชาติ))
ขึ้นกับ	รัฐบาลไทย (พัน.ช.ฉก.ที่ 1) องค์การบริหารชั่วคราวแห่งสหประชาชาติในกัมพูชา (พัน.ช.ฉก.ที่ 2 (สหประชาชาติ))
กองบัญชาการ	จังหวัดพระตะบอง ประเทศกัมพูชา
ผู้บังคับบัญชา
ผบ.พัน.ช.ฉก.ที่ 1	พันเอก วีระศักดิ์ รักษาทรัพย์
ผบ.พัน.ช.ฉก.ที่ 2 (สหประชาชาติ)	พันเอก สมมารถ ปรุงสุวรรณ์

ภารกิจของหน่วยคือการปฏิบัติการด้านมนุษยธรรมในกัมพูชาหลังจากสภาวะสงครามกลางเมือง โดยประเทศไทยได้ส่งกำลังทหารที่ไม่ใช่พลรบกองพันที่ 1 จำนวน 446 นาย และกองพันที่ 2 จำนวน 705 นาย รวมทั้งสิ้น 1,151 นาย

ประวัติ

ในฐานะที่ประเทศไทยเป็นสมาชิกของสหประชาชาติ และเป็นประเทศเพื่อนบ้านกับกัมพูชา จึงได้ให้ความช่วยเหลือด้วยเหตุผลทั้งด้านมนุษยธรรมและความสัมพันธ์อันดี จึงได้จัดกำลังเป็นหน่วยทหารช่างเฉพาะกิจมาจากกองพลทหารช่างจำนวน 2 กองพัน

กองพันแรก ชื่อว่า กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 1 ปฏิบัติงานในนามของรัฐบาลไทย โดยนายอานันท์ ปันยารชุน นายกรัฐมนตรีขณะนั้น (ไม่ได้สวมหมวกฟ้า) มีกำลังพลจำนวน 446 นาย ก่อสร้างถนนสายคลองลึก ปอยเปต ศรีโสภณ ความยาว 48 กิโลเมตร เป็นของขวัญให้กับรัฐบาลกัมพูชาเพื่อส่งกลับผู้อพยพและเป็นเส้นทางเศรษฐกิจ ปฏิบัติงานตั้งแต่วันที่ 3 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2535 ถึงวันที่ 5 สิงหาคม พ.ศ. 2536

ขณะที่กองพันที่สอง คือ กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ) ได้รับการร้องขอกำลังจากสหประชาชาติเพื่อปฏิบัติงานในนามสหประชาชาติ (สวมหมวกฟ้า) เมื่อวันที่ 20 ธันวาคม พ.ศ. 2534 โดยการทาบทามของรองเลขาธิการสหประชาชาติฝ่ายกิจการการเมืองพิเศษ Marrak Goulding ผ่านผู้แทนถาวรแห่งประเทศไทยประจำสหประชาชาติที่นิวยอร์ก โดยร้องขอกำลังพลทหารช่างระดับกองพันประมาณ 700 - 800 นายในการเก็บกู้วัตถุระเบิดและทุ่นระเบิดในกัมพูชา ซึ่งกระทรวงการต่างประเทศได้ประสานงานไปยังกองทัพบก และได้รับอนุมัติจากผู้บัญชาการทหารบก พลเอก สุจินดา คราประยูรให้จัดเตรียมกำลังพล

สหประชาชาติได้เห็นชอบอย่างเป็นทางการ และมีหนังสือลงวันที่ 22 มกราคม พ.ศ. 2535 และผู้แทนถาวรของไทยประจำสหประชาชาติได้ยืนยันต่อคำร้องขออย่างเป็นทางการโดยพิจารณาส่งกำลังพลจำนวน 505 นายเข้าร่วมกับกองกำลังของ (UNAMIC) และฝ่ายรัฐบาลไทยได้มีมติอนุมัติรับในหลักการให้ส่งกองกำลังเข้าร่วมเมื่อวันที่ 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2535 และทำพิธีส่งกองกำลังในวันที่ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2535 ณ กรมทหารราบที่ 12 รักษาพระองค์

จัดกำลังแบ่งเป็น 2 ผลัด คือ ผลัดที่ 1 ระหว่างวันที่ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2535 ถึง 19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2536 และผลัดที่ 2 ระหว่างวันที่ 19 กุมภาพันธ์ ถึงตุลาคม พ.ศ. 2536 ซึ่งในระหว่างนั้น UNAMIC ได้สลายตัวลงและกลายเป็นส่วนหนึ่งของ UNTAC ทำให้กองกำลังได้ขึ้นการบัญชาการกับผู้บัญชาการฝ่ายทหารของ UNTAC

ภาพรวมของกองกำลัง

กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 1 และ 2 (สหประชาชาติ) มีกำลังพลทั้งสิ้นจำนวน 1,151 นาย แบ่งเป็น

• กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 1 — จำนวน 446 นาย ปฏิบัติงานระหว่างวันที่ 3 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2535 – 5 สิงหาคม พ.ศ. 2536
• กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ) — มีกองบัญชาการอยู่ที่พระตะบอง จำนวน 705 นาย
  • ผลัดที่ 1 ระหว่างวันที่ 20 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2535 – 19 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2536
  • ผลัดที่ 2 ระหว่างวันที่ 19 กุมภาพันธ์ – ตุลาคม พ.ศ. 2536

กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 1

กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 1 อยู่ภายใต้การสั่งการและงบประมาณของรัฐบาลไทย มี พันเอก วีระศักดิ์ รักษาทรัพย์ เป็นผู้บังคับกองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 1 จัดกำลังพลมาจากกรมการทหารช่าง และชุดสุนัขสงคราม โดยหมวดสุนัขทหารประกอบด้วยกำลังพล 47 นาย และสุนัขทหาร 27 ตัว ปฏิบัติงานระหว่างวันที่ 3 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2535 ถึงวันที่ 6 สิงหาคม พ.ศ. 2536

กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ)

ผู้บัญชาการ กองกำลังรักษาสันติภาพของสหประชาชาติในกัมพูชา ตรวจเยี่ยม กองร้อยทหารช่างที่ 1 ศรีโสภณ กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ)

กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ) เป็นส่วนหนึ่งของหน่วยทหารช่างขององค์การบริหารชั่วคราวแห่งสหประชาชาติในกัมพูชา (UNTAC) ซึ่งประกอบด้วยหน่วยทหารช่าง 5 หน่วย ได้แก่

1. กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ) — จากประเทศไทย กองบัญชาการตั้งอยู่ที่พระตะบอง รับผิดชอบเซกเตอร์ 1, 8, 9W (บางส่วน)
2. กองพันทหารช่างจีน — จากประเทศจีน กองบัญชาการตั้งอยู่ที่พนมเปญ รับผิดชอบเซกเตอร์ 5W, 9W (บางส่วน) และกรุงพนมเปญ
3. กองพันทหารช่างญี่ปุ่น — จากประเทศญี่ปุ่น กองบัญชาการตั้งอยู่ที่จังหวัดตาแก้ว รับผิดชอบเซกเตอร์ 5E (บางส่วน), 6, 9E
4. หน่วยเฉพาะกิจทหารช่างโปแลนด์ — จากประเทศโปแลนด์ กองบัญชาการตั้งอยู่ที่จังหวัดกระแจะ รับผิดชอบเซกเตอร์ 4, 5E (บางส่วน)
5. กองร้อยทหารช่างฝรั่งเศส — จากประเทศฝรั่งเศส กองบัญชาการตั้งอยู่ที่จังหวัดเสียมราฐ รับผิดชอบเซกเตอร์ 2, 3

โครงสร้าง

โครงสร้างของกองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ) อยู่ภายใต้การบังคับบัญชาของ พันเอก สมมารถ ปรุงสุวรรณ์ ผู้บังคับกองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ) มีกำลังพลแบ่งเป็น นายทหารชั้นสัญญาบัตร จำนวน 55 นาย นายทหารชั้นประทวน จำนวน 471 นาย พลทหาร จำนวน 139 นาย พลอาสาสมัคร 35 นาย แบ่งโครงสร้างประกอบไปด้วย

• กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ) — กองบัญชาการอยู่ที่จังหวัดพระตะบอง
  • กองบังคับการกองพันและกองร้อยบังคับการและบริการ
  • กองร้อยทหารช่างที่ 1 — กองบัญชาการอยู่ที่ศรีโสภณ จังหวัดบันทายมีชัย
  • กองร้อยทหารช่างที่ 2 — กองบัญชาการอยู่ที่ จังหวัดบันทายมีชัย
  • กองร้อยทหารช่างที่ 3 — กองบัญชาการอยู่ที่บ้านพนมทม และย้ายไปที่บ้านศาลากัมลู จังหวัดโพธิสัตว์
  • ชุดสุนัขสงคราม

การจัดกำลังจากหน่วยต้นสังกัด

การจัดกำลังจากหน่วยต้นสังกัด ประกอบไปด้วย

• กองบังคับการกองพันและกองร้อยบังคับการและบริการ จัดกำลังจากทหารช่างในกองทัพภาคที่ 1 และกรมการทหารช่าง
• กองร้อยทหารช่าง 3 กองร้อย จัดกำลังจากกองพันทหารช่างในสังกัดของกองพลและกองพลทหารช่างสนามของกองทัพ
  • กองร้อยทหารช่างที่ 1 จัดกำลังจากกองพันทหารช่างที่ 1 รักษาพระองค์
  • กองร้อยทหารช่างที่ 2 จัดกำลังจากกองพันทหารช่างที่ 2 รักษาพระองค์
  • กองร้อยทหารช่างที่ 3 จัดกำลังผสมจาก
    • กองพันทหารช่างที่ 3
    • กองพันทหารช่างที่ 6
    • กองพันทหารช่างที่ 201
• ชุดสุนัขสงคราม จัดกำลังจากกองพันสุนัขทหาร เป็นกำลังพล 57 นาย และสุนัขทหาร 36 ตัว
• หน่วยอื่น ๆ จัดกำลังสนับสนุนจาก โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า, , กรมการทหารสื่อสาร, กรมพลาธิการทหารบก, กรมแพทย์ทหารบก, โรงเรียนเสนาธิการทหารบก และกรมฝ่ายเสนาธิการ

เครื่องมือช่าง

เครื่องมือช่างของกองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ) ประกอบไปด้วย

• รถถากถาง จำนวน 5 คัน
• รถตักบรรทุก จำนวน 5 คัน
• รถโกยตัก จำนวน 5 คัน
• รถเกลี่ย จำนวน 5 คัน
• รถบด จำนวน 5-6 คัน
• รถน้ำ จำนวน 5-6 คัน
• รถบรรทุกท้าย จำนวน 55 คัน

ปฏิบัติการ

กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 1 และ 2 (สหประชาชาติ) มีภารกิจในการปฏิบัติการด้านมนุษยธรรมฟื้นฟูและบูรณะภายในประเทศกัมพูชาทั้งจากการเสนอของรัฐบาลไทยเองและการร้องขอจากสหประชาติ แบ่งออกเป็น 2 ด้านใหญ่ ๆ คือ

กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 1

สะพานมิตรภาพไทย–กัมพูชาในปี พ.ศ. 2556 ที่ พัน.ช.ฉก.ที่ 1 ก่อสร้าง

กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 1 (พัน.ช.ฉก.ที่ 1) มีภารกิจในการซ่อมแซมและบูรณะเส้นทางหลวงหมายเลข 5 ของกัมพูชา ช่วงระหว่างปอยเปตไปจนถึงศรีโสภณ (จากชายแดนไทยไปทางตะวันออก) ระยะทางรวม 48 กิโลเมตร เพื่อใช้เป็นเส้นทางในการส่งกลับผู้อพยพชาวกัมพูชากลับไปยังภูมิลำเนาของตน และเป็นเส้นทางเชื่อมต่อทางเศรษฐกิจ โดยมีภารกิจสืบเนื่องคือการกวาดล้างและทำลายทุ่นระเบิดตามแนวเส้นทางที่ก่อสร้างซึ่งตกค้างมาจากสงครามกลางเมือง

นอกจากนี้ยังมีการก่อสร้างเพิ่มเติมจากแผนที่วางไว้ คือ โรงเรียนมิตรภาพกัมพูชา-ไทย จำนวน 3 แห่ง และสะพานมิตรภาพไทย–กัมพูชา (อรัญประเทศ–ปอยเปต)

กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ)

กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ) (พัน.ช.ฉก.ที่ 2 (สหประชาชาติ)) มีภารกิจในการปฏิบัติการตามการร้องขอของสหประชาชาติคือการเก็บกู้ทุ่นระเบิดและกับระเบิดบนเส้นทางสำหรับการส่งกลับผู้อพยพชาวกัมพูชา และพื้นที่ที่จะสร้างศูนย์รับผู้อพยพ ขึ้นการบังคับบัญชากับองค์การบริหารชั่วคราวแห่งสหประชาชาติในกัมพูชา (UNTAC) และสนับสนุนการทำงานของข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ (UNHCR) ในพื้นที่รับผิดชอบ 3 พื้นที่ คือ เซกเตอร์ 1, 8 และ 9w ครอบคลุมจังหวัดบันทายมีชัย พระตะบอง โพธิสัตว์ และกำปงฉนัง

ภารกิจของกองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ) มีดังนี้

• เก็บกู้ทุ่นระเบิดและวัตถุระเบิดในขอบเขตจำกัดเพื่อสนับสนุนการส่งกลับผู้อพยพและตามความต้องการขององค์การบริหารชั่วคราวแห่งสหประชาชาติในกัมพูชา (UNTAC)
• การซ่อมแซมอาคาร เส้นทาง ถนน อาคาร สนามบิน ทางวิ่ง และสนามเฮลิคอปเตอร์
• การก่อสร้างอย่างง่ายในการส่งกำลังบำรุงและการก่อสร้างบริเวณหัวสนามบิน
• การจ่ายพลังงานไฟฟ้าจากเครื่องปั่นไฟสนาม
• การผลิตน้ำบริสุทธิ์ การเก็บรักษาน้ำ และการขุดบ่อ
• จัดหา ผลิต รักษา และแจกจ่ายวัสดุการช่างต่าง ๆ

การปฏิบัติการของกองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ) มีดังนี้

1. การบูรณะและบำรุงรักษาเส้นทางสัญจรและสะพานของทางหลวงหมายเลข 5 จากกัมปงชะนังถึงศรีโสภณ และทางหลวงหมายเลข 6 จากศรีโสภณถึงแยกตัดกับทางหลวงหมายเลข 68 รวมถึงรับผิดชอบพื้นที่ของกองร้อยทหารช่างฝรั่งเศสที่ถอนกำลังจากเสียมเรียบในวันที่ 25 สิงหาคม พ.ศ. 2536 คือทางหลวงหมายเลข 6 จากศรีโสภณถึงเสียมเรียบ
2. ซ่อมแซมและบำรุงรักษาท่าอากาศยานพระตะบอง
3. การตรวจค้นและทำลายล้างทุ่นระเบิด และสุนัขสงคราม
4. ให้การสนับสนุนชุดก่อสร้างจำนวน 3 ชุด สำหรับรื้อถอนและคลังสำเร็จรูปตามคำสั่ง
5. ให้การสนับสนุนงานช่างให้กับหน่วยขององค์การบริหารชั่วคราวแห่งสหประชาชาติในกัมพูชา (UNTAC) ในการถอนตัวผ่านพื้นที่รับผิดชอบ
6. ถอนตัวออกจากประเทศกัมพูชาตามคำสั่ง

ปฏิบัติการหลัก

ทางหลวงหมายเลข 5 ในปัจจุบัน มุ่งหน้าไปยังจังหวัดกำปงฉนัง

การปฏิบัติหลักซึ่งแทบจะเป็นงานที่ต้องทำตลอดเวลาคือการปรับปรุง ซ่อมแซมเส้นทางสัญจร โดยมีลักษณะความเสียหายอันเนื่องมาจากการขาดการบำรุงรักษาอย่างหนักจนถึงฐานราก บางส่วนเป็นหลุมเป็นบ่อ เกิดความเสียหายจากกระสุนปืนใหญ่ จากน้ำท่วม จากการใช้งานเกินพิกัด โดยความรับผิดชอบ ประกอบไปด้วย

• ทางหลวงหมายเลข 5 ตั้งแต่ศรีโสภณ จังหวัดบันทายมีชัย - จังหวัดพระตะบอง - จังหวัดโพธิสัตว์ ระยะทางรวม 282 กิโลเมตร และมีการขยายความรับผิดชอบเพิ่มเติมถึงจังหวัดกำปงฉนัง ระยะทางประมาณ 100 กิโลเมตร
• ทางหลวงหมายเลข 6 ตั้งแต่ศรีโสภณ จังหวัดบันทายมีชัย - บ้านการัน (ทางแยกทางหลวงหมายเลข 68) และขยายความรับผิดชอบไปจนถึงจังหวัดเสียมราฐ ระยะทางประมาณ 105 กิโลเมตร
• ตั้งแต่จังหวัดพระตะบอง - เตร็ง ระยะทางประมาณ 42 กิโลเมตร

ปัญหา

กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 2 (สหประชาชาติ) ประสบปัญหาในการปฏิบัติการในด้านของข้อจำกัดในการหาแหล่งของลูกรัง ซึ่งในพื้นที่คุณภาพต่ำ รวมถึงอยู่ห่างจากหน้าพื้นที่ปฏิบัติงาน รวมไปถึงไม่ได้รับความร่วมมือจากประชาชนและเจ้าหน้าที่ในท้องถิ่น มีการรีดไถกำลังพลในลักษณะของด่าน และการบังคับให้ซื้อลูกรังในพื้นที่จากผู้มีอิทธิพลในพื้นที่ รวมถึงการจัดหาวัสดุต่าง ๆ ไม่อนุญาตให้จัดหาโดยตรงผ่านประเทศไทย ต้องทำผ่านสำนักงานของสหประชาชาติในพนมเปญเท่านั้น และข้อที่สำคัญที่สุดคือการไม่มีการควบคุมน้ำหนักของรถบรรทุกในการใช้งานเส้นทาง ทำให้เกิดความทรุดโทรมอย่างรวดเร็ว

สิ่งสืบเนื่อง

ได้มีการจัดสร้างพระเครื่องเนื่องในโอกาสที่ไปปฏิบัติหน้าที่ในประเทศกัมพูชา เป็นหลวงพ่อโสธร รุ่น กองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 1 (พัน.ช.ฉก.ที่ 1)

ดูเพิ่ม

• (กองกำลังเฉพาะกิจร่วม 972 ไทย/ติมอร์ตะวันออก)
• (กองกำลังเฉพาะกิจปฏิบัติการเพื่อมนุษยธรรม 976 ไทย/อิรัก)
• (ประเทศไทยกับการรักษาสันติภาพของสหประชาชาติ)

อ้างอิง

1. เอกสารประกอบการสอน วิชาประวัติศาสตร์ทหาร (PDF). กรมยุทธการทหารบก. 2554.
2. "..:: กรมการทหารช่าง ค่ายภาณุรังษี อ.เมือง จว.ราชบุรี ::." www.engrdept.com.
3. เพ็ญเขตกรณ์, ธิวา. "กองกำลังสหประชาชาติเพื่อการถ่ายโอนอำนาจในกัมพูชา" (PDF). เสนาธิปัตย์: 21–47.
4. "นครวัด นครธม กัมพูชา ดินแดนแห่งปราสาท นำชมสิ่งมหัศจรรย์ 1 ใน 7 ของโลกค้วยภาพกว่า 150 ภาพ ผู้เขียน พันเอก วีระศักดิ์ รักษาทรัพย์ อดีตผู้บังคับกองพันทหารช่างเฉพาะกิจที่ 1 0 กก". www.thebookbun.com.
5. ภูกองไชย, ธัญภา (2559). เครื่องประดับที่แสดงออกถึงความกล้าหาญและเสียสละของสุนัขทหารแห่งราชอาณาจักรไทย (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร.
6. แข็งแรง, เกรียงไกร. ทหารช่าง กับกระบวนการรักษาสันติภาพ กรณีศึกษา กกล.ทบ.ไทย/ติมอร์ (PDF). เสนาธิปัตย์. pp. 48–53.
7. "G-Pra.com: ประมูลพระเครื่องการันตีพระ.คอม". g-pra.com.
8. "หลวงพ่อโสธร พัน.ช. ฉก. ที่1 สร้าง เนื้อเงิน กล่องเดิม". uauction3.uamulet.com.