กรมหมื่นพิทักษ์ภูเบศร์

กรมหมื่นพิทักษ์ภูเบศร์ พระนามเดิม เจ้าอาทิตย์ เป็นพระราชโอรสในเจ้าฟ้าธรรมธิเบศไชยเชษฐ์สุริยวงศ์

กรมหมื่นพิทักษ์ภูเบศร์
ราชวงศ์	ราชวงศ์บ้านพลูหลวง
พระบิดา	เจ้าฟ้าธรรมธิเบศไชยเชษฐ์สุริยวงศ์

ตัวตนในพระราชพงศาวดาร

ในพระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา ปรากฏ ชื่อ "เจ้าฟ้าอาทิตยวงศ์" ว่าเป็นพระราชโอรสในกรมพระราชวังบวรเสนาพิทักษ์ (เจ้าฟ้ากุ้ง) ครั้งแรกช่วงปลายรัชสมัยของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระบรมโกศว่าได้เป็นผู้ไปเชิญกรมขุนอนุรักษ์มนตรีมาเฝ้าพระบิดาขณะประชวรหนัก โดยมีข้อความปรากฏว่า

"ฝ่ายเจ้าฟ้ากรมขุนอนุรักษ์มนตรีซึ่งผนวชอยู่ ณ วัดละมุด ได้ทราบว่าทรงพระประชวรหนัก ก็ลาผนวชมาอยู่ ณ พระตำหนักสวนกระต่าย และ เจ้าอาทิตย์ ราชบุตรกรมพระราชวังซึ่งทิวงคตนั้นออกไปเชิญเสด็จเข้ามา ณ พระที่นั่งทรงปืน แย้มฉากทอดพระเนตรดูสักครู่หนึ่ง ก็เสด็จกลับไปยังสวนกระต่าย"

หลังจากที่พระเจ้าอยู่หัวพระบรมโกศเสด็จสวรรคตแล้ว เจ้าสามกรม ได้แก่ กรมหมื่นจิตรสุนทร กรมหมื่นสุนทรเทพและกรมหมื่นเสพภักดี ก่อการคิดกบฏต่อสมเด็จพระเจ้าอุทุมพร เมื่อเจ้าสามกรมมาเฝ้าพระเจ้าอุทุมพรสั่งให้วางคนไว้พร้อม แล้วจึงจับเจ้าสามกรมไปจำไว้ แล้วมีพระราชบัณฑูรแก่เจ้าอาทิตย์ ให้ลงพระราชอาญาสำเร็จโทษ โดยปรากฏความตอนหนึ่งว่า

"ครั้นถึง ณ วันแรม ๑๑ ค่ำ เพลาบ่าย กรมหมื่นจิตรสุนทร กรมหมื่นสุนทรเทพ และ กรมหมื่นเสพภักดี เสด็จมาเฝ้ากรมพระราชวังและกรมขุนอนุรักษ์มนตรี ณ พระตำหนักตึก ขณะนั้นมีพระราชบัณฑูรเป็นความลับกับกรมขุนอนุรักษ์มนตรี สั่งให้วงคนไว้พร้อม และเจ้าสามกรมมิทันรู้พระองค์ จึงให้กุมเอากรมหมื่นสุนทรเทพ ไปจำไว้ ณ หอพระมณเฑียรธรรม ให้กุมเอากรมหมื่นเสพภักดี ไปจำไว้ ณ ตึกพระคลังศุภรัต ให้กุมเอากรมหมื่นจิตรสุนทร ไปจำไว้ ณ ตึกพระคลังวิเศษ แล้วตรัสสั่ง เจ้าอาทิตย์ ว่าเขาทำแก่ฉันใด จงกระทำตอบแทนฉันนั้น" และ "เจ้าฟ้าอาทิตยวงศ์ จึงสั่งเจ้าพนักงานให้ลงท่อนจันทน์สำเร็จโทษเจ้าสามกรมสิ้นพระชนม์แล้ว ให้เอาพระศพไปฝัง ณ วัดโคกพระยา ตามโบราณราชประเพณี"

การสถาปนาให้ทรงกรม

เจ้าอาทิตย์ได้รับการสถาปนาให้ทรงกรมในแผ่นดินสมเด็จพระที่นั่งสุริยาศน์อัมรินทร์โดยปรากฏความตอนหนึ่งว่า

"สมเด็จพระพุทธเจ้าอยู่หัว จึงมีพระบรมราชโองการให้ตั้งกรมหลวงพิพิธมนตรี พระราชมารดา เป็นสมเด็จพระพันปีหลวงกรมพระเทพามาตย์ แล้วโปรดตั้ง เจ้าอาทิตยวงศ์ เป็น กรมหมื่นพิทักษ์ภูเบศร"

นอกจากนี้ ยังได้เป็นแม่กองในการปฏิสังขรณ์เครื่องบนของพระที่นั่งสุริยาศอมรินทร์ เมื่อคราวที่ยอดพระมหาปราสาทพังทลายลงเพราะปืนใหญ่ของพระเจ้าอลองพญา ท่านชายอาทิตยวงศ์ กรมพระราชวังบวรสถานมงคล เป็นผู้นำกำลังทหารต่อสู้กับกองทัพพม่าอย่างสุดกำลังที่บริเวณป้อมมหาชัย ในคืนที่เสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 ท่านชายสิ้นพระชนม์ในชุดทหาร สวมหมวกทรงประพาส บริเวณเจดีย์เจ้าอ้ายเจ้ายี่พระยา เยื้องกับวัดมหาธาตุและวัดราชบูรณะ

พงศาวลี

พงศาวลีของกรมหมื่นพิทักษ์ภูเบศร์

16. สมเด็จพระเพทราชา               8. สมเด็จพระเจ้าสุริเยนทราธิบดี                       17. นางกุสาวดี               4. สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ                             9. สมเด็จพระพันวษา                       2. เจ้าฟ้าธรรมธิเบศไชยเชษฐ์สุริยวงศ์                                   10. นายจบคชประสิทธิ์                       5. กรมหลวงอภัยนุชิต                             11. สตรีชาวบ้านสมอพลือ                       1. กรมหมื่นพิทักษ์ภูเบศร์                                         3. หม่อมพัน

อ้างอิง

1. พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา, หน้า 247
2. พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา, หน้า 251-252

บรรณานุกรม

• พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา เล่ม 2. สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช พิมพ์ขึ้นเป็นส่วนพระราชกุศลทานมัยในงานพระศพ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวรเสฐสุดา, พระอรรคชายาเธอ กรมขุนอรรควรราชกัญญา, สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมขุนพิจิตรเจษฎจันทร์ และสมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมขุนสวรรคโลกลักษณวดี. พ.ศ. 2455.