Tilapia

ปลาทิลาเพีย (อังกฤษ: Tilapia, /tɪˈlɑːpiə/ tih-LAH-pee-ə) เป็นชื่อสามัญของปลาน้ำจืดจำนวนมากนับร้อยชนิด จำพวกปลาหมอสี ในเผ่า (โดยสกุลที่สำคัญ ได้แก่ Oreochromis, และ Tilapia) พบกระจายพันธุ์อย่างกว้างขวางในทวีปแอฟริกา โดยเป็นปลาที่พบได้ทั้งน้ำจืดและน้ำกร่อย อาศัยอยู่ตามแหล่งน้ำธรรมชาติต่าง ๆ เช่น หนอง, บึง, ทะเลสาบ, แม่น้ำ, เขื่อนกักเก็บน้ำต่าง ๆ มีประโยชน์เป็นปลาเศรษฐกิจสำหรับการบริโภคกันมาอย่างยาวนาน

ปลานิล (Oreochromis niloticus) เป็นปลาทิลาเพียที่เป็นที่รู้จักกันดี

ปริมาณการประมงปลาทิลาเพีย (เป็นตัน) ขององค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ (FAO) ระหว่างปี ค.ศ. 1950–2009

ปลาทิลาเพียปรากฏในหลักฐานทางประวัติศาสตร์ตั้งแต่ยุคอียิปต์โบราณด้วยเป็นตัวอักษรไฮเออโรกลีฟ ตาม

ซึ่งเป็นสัญลักษณ์หมายถึงความอุดมสมบูรณ์ คำว่า Tilapia เป็นรูปภาษาละตินของคำว่า thiape ใน แปลว่า "ปลา" และกลายมาเป็นชื่อสกุลทางวิทยาศาสตร์ซึ่งตั้งขึ้นในปี ค.ศ. 1840 โดย นักสัตววิทยาชาวสกอต และใช้เป็นชื่อสกุลของปลาน้ำจืดหลายชนิดมาอย่างยาวนาน จนกระทั่งมีการจำแนกออกเป็นสกุลใหม่ ๆ ในช่วงคริสต์ทศวรรษ 1980 แต่ปัจจุบัน ได้มีการจำแนกใหม่จนเหลือเพียงแค่ 4 ชนิด โดยการวิเคราะห์ทางดีเอ็นเอในปี ค.ศ. 2013

ปัจจุบัน ปลาทิลาเพียเป็นปลาเศรษฐกิจน้ำจืดที่มีความสำคัญมากระดับโลก มีการนำเข้าและเพาะเลี้ยงกันอย่างแพร่หลาย เช่น ปลานิล (Oreochromis niloticus) ในประเทศไทย ที่ถูกนำเข้ามาเมื่อปี ค.ศ. 1965 จนได้มีการพัฒนาเป็นสายพันธุ์ต่าง ๆ มากมายจากชนิดพันธุ์ดั้งเดิม เช่น ปลานิลจิตรลดา, ปลานิลแดง, ปลาทับทิม หรือปลานิลซูเปอร์เมล นับเป็นปลาน้ำจืดลำดับต้น ๆ ที่มีความสำคัญทางเศรษฐกิจในประเทศการเพาะพันธุ์ปลานิลในประเทศไทยเริ่มมีการบันทึกสถิติในปี ค.ศ. 1974 นับจากนั้นมา ปลานิลหน้าฟาร์มได้สร้างรายได้ให้แก่เกษตรกรไม่น้อยกว่า 107,000 ล้านบาท จนถึงปัจจุบัน ประเทศไทยมีการผลิตปลานิลไม่น้อยกว่า 220,000 ตันต่อปี คิดเป็นมูลค่าหน้าฟาร์ม 12,000 ล้านบาท ปลานิลยังเป็นปลาน้ำจืดเพื่อการส่งออกที่มีศักยภาพสูงกว่าปลาชนิดอื่น ในปี ค.ศ. 2006 องค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ (FAO) รายงานว่า ประเทศไทยสามารถผลิตปลานิลได้เป็นอันดับที่ 4 ของภูมิภาคเอเชีย รองลงมาจากประเทศจีน, ฟิลิปปินส์ และอินโดนีเซีย

และบางชนิดได้ถูกนำเข้ามาในฐานะปลาสวยงาม เช่น ปลาหมอบัตเตอร์ (Heterotilapia buttikoferi) และด้วยความที่สามารถปรับตัวให้เข้ากับสิ่งแวดล้อมใหม่ได้ง่าย จึงกลายมาเป็นปัญหาสิ่งแวดล้อมในประเทศต่าง ๆ ในฐานะ(ชนิดพันธุ์ต่างถิ่น) เช่น สหรัฐอเมริกา, ออสเตรเลีย รวมถึงประเทศไทย

เนื้อปลาทิลาเพียมีประโยชน์ทางโภชนาการ มีสารอาหารประเภทโอเมกา3 ในสัดส่วนที่น้อยกว่า และในทางการแพทย์

ทั้งเกล็ดและหนังปลาทิลาเพียยังนำมาประยุกต์ใช้รักษาแผลผิวหนังที่ได้รับบาดเจ็บจากการถูกไฟไหม้หรือไฟลวกได้ดีอีกด้วย โดยมีการทดลองใช้ครั้งแรกในประเทศบราซิล โดยสามารถเก็บรักษาไว้ได้นานถึง 2 ปี

ในเคนยา ได้มีการใช้ปลาทิลาเพียในการกินลูกน้ำเพื่อการควบคุมและกำจัดยุงซึ่งเป็นพาหนะของโรคมาเลเรีย

อ้างอิง

1. Fisheries and Aquaculture Department Statistics UN Food and Agriculture Department
2. สมโภชน์ อัคคะทวีวัฒน์. สาระน่ารู้ ปลาน้ำจืดไทย เล่ม ๒. กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, 2547. 257 หน้า. หน้า 160. ISBN 
3. "Oreochromis". . 16 August. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= และ |year= / |date= ไม่ตรงกัน ((help))
4. "Sarotherodon". . 16 August. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= และ |year= / |date= ไม่ตรงกัน ((help))
5. "Tilapia". . 16 August. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= และ |year= / |date= ไม่ตรงกัน ((help))
6. Chapman, Frank A. (July 1992). "Culture of Hybrid Tilapia: A Reference Profile". Circular 1051. University of Florida, Institute of Food and Agricultural Sciences. สืบค้นเมื่อ 2007-08-17.
7. Dunz, A.R., and Schliewen, U.K. (2013). Molecular phylogeny and revised classification of the haplotilapiine cichlid fishes formerly referred to as “Tilapia”. Molecular Phylogenetics and Evolution, online 29 March 2013. doi:10.1016/j.ympev.2013.03.015
8. ชวลิต วิทยานนท์. ปลาน้ำจืดไทย. กรุงเทพฯ : นานมีบุ๊คส์, 2544. 116 หน้า. หน้า 100. ISBN 
9. หน้า 8 ข่าวเศรษฐกิจไทยรัฐ, ในหลวงผู้ทรงงานหนักตลอดการครองราชย์ 70 ปี โดย ทีมเศรษฐกิจ. ไทยรัฐปีที่ 67 ฉบับที่ 21356: วันจันทร์ที่ 11 กรกฎาคม พ.ศ. 2559 ขึ้น 7 ค่ำ เดือน 8 ปีวอก
10. "Keeping Tilapia in Aquariums". Tilapia. AC Tropical Fish. 2008. สืบค้นเมื่อ 2009-01-19.
11. . Department of Agriculture, Fisheries and Forestry. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-03-29. สืบค้นเมื่อ 2016-06-30. {{}}: ระบุ |accessdate= และ |access-date= มากกว่าหนึ่งรายการ ((help)); ระบุ |archivedate= และ |archive-date= มากกว่าหนึ่งรายการ ((help)); ระบุ |archiveurl= และ |archive-url= มากกว่าหนึ่งรายการ ((help))
12. "ตะลึง! แพทย์บราซิลใช้หนังปลานิล รักษาคนไข้ไฟไหม้ ทดลองใช้กับคนไข้แล้วกว่า 50 คน". เวอร์จินเรดิโอ. 2016-12-29. สืบค้นเมื่อ 2017-05-28.^[]
13. Petr, T (2000). "Interactions between fish and aquatic macrophytes in inland waters. A review". FAO Fisheries Technical Papers. 396.

หนังสืออ่านเพิ่มเติม

• Logan, Cheryl A.; Alter, S. Elizabeth; Haupt, Alison J.; Tomalty, Katharine; Palumbi, Stephen R. (2008). "An impediment to consumer choice: Overfished species are sold as Pacific red snapper". Biological Conservation. 141 (6): 1591–1599. doi:10.1016/j.biocon.2008.04.007. ISSN 0006-3207.
• FAO Fishery Information, Data and Statistics Service (1993). "Aquaculture production (1985-1991)". FAO Fisheries Circular. Food and Agriculture Organization of the United Nations. 815: 20–21.
• Trewavas, Ethelwynn (1983). Tilapiine fish of the genera Sarotherodon, Oreochromis and Danakilia. London: British Museum (Natural History). ISBN .
• McCrary, Jeffrey K; Castro, Mark; McKaye, Kenneth R. (2005). (PDF). Environmental Pollution. pp. 513–518. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-10-03. สืบค้นเมื่อ 2016-06-30. {{}}: ระบุ |accessdate= และ |access-date= มากกว่าหนึ่งรายการ ((help)); ระบุ |archivedate= และ |archive-date= มากกว่าหนึ่งรายการ ((help)); ระบุ |archiveurl= และ |archive-url= มากกว่าหนึ่งรายการ ((help))

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ Tilapia