Aplocheilus panchax

ปลาหัวตะกั่ว
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Actinopterygii
อันดับ:	Cyprinodontiformes
วงศ์:	Aplocheilidae
สกุล:	Aplocheilus
สปีชีส์:	A.  panchax
ชื่อทวินาม
Aplocheilus panchax (, 1822)
ชื่อพ้อง
ชื่อพ้อง Aplocheilus melanostigma McClelland, 1839 Aplocheilus melastigmus McClelland, 1839 Aplochelus melastigmus McClelland, 1839 Esox panchax Hamilton, 1822 Oryzias melastigmus (McClelland, 1839)

ระวังสับสนกับ ปลาซิวหัวตะกั่ว

ปลาหัวตะกั่ว หรือ ปลาหัวเงิน หรือ ปลาหัวงอน (อังกฤษ: Blue panchax, Whitespot panchax) เป็นปลาน้ำจืดขนาดเล็กชนิดหนึ่ง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Aplocheilus panchax อยู่ในวงศ์ปลาหัวตะกั่ว (Aplocheilidae)

มีลักษณะทั่วไปคล้ายกับปลาในวงศ์ปลาซิวข้าวสาร (Adrianichthyidae) ซึ่งเป็นปลาต่างวงศ์กัน มีลำตัวกลมยาว หัวโตกว้าง มองด้านข้างเห็นปลายแหลม สันหัวแบน ปากซึ่งอยู่ปลายสุดเชิดขึ้น ตาโต และอยู่ชิดแนวสันหัว เกล็ดใหญ่ ครีบต่าง ๆ มีขอบกลม ครีบหลังมีขนาดเล็กอยู่ใกล้ครีบหาง พื้นลำตัวมีสีเทาอมเหลือง ครีบต่าง ๆ สีออกเหลือง โคนครีบหลังสีดำ มีจุดเด่น คือ มีจุดกลมเหมือนสีของตะกั่วขนาดใหญ่โดดเด่นอยู่บนสันหัวระหว่างนัยน์ตา อันเป็นที่มาของชื่อเรียก

มีขนาดยาวประมาณ 8 เซนติเมตร แต่มีขนาดโดยเฉลี่ยประมาณ 3-6 เซนติเมตร พบกระจายพันธุ์ทั่วไปในแหล่งน้ำจืดและน้ำกร่อยตั้งแต่อนุทวีปอินเดียและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้จนถึงอินโดนีเซีย สำหรับในประเทศไทยพบกระจายอยู่ทุกภาค จัดเป็นปลาที่หาได้ง่าย และเป็นเพียงชนิดเดียวเท่านั้นในวงศ์นี้ที่พบได้ในประเทศ

มีพฤติกรรมอยู่รวมกันเป็นฝูง กินของ เช่น ลูกน้ำและแพลงก์ตอนสัตว์เป็นอาหาร ตัวผู้มีขนาดตัวที่ใหญ่กว่าตัวเมีย ครีบใหญ่กว่าและสีสันต่าง ๆ ก็สดกว่า และมีนิสัยก้าวร้าวชอบกัดกันเองในฝูง ผู้คนในสมัยโบราณจึงนักนิยมจับมาเลี้ยงดูเพื่อการกัดกันเป็นการพนันเหมือนปลากัดหรือปลาเข็ม

หลวงมัศยจิตรการและโชติ สุวัตถิ ได้กล่าวถึงปลาหัวตะกั่วเมื่อปี พ.ศ. 2503 ไว้ว่า

ปลาชนิดนี้รู้จักกันในชื่อ หัวตะกั่ว มากกว่าชื่ออื่น แม้ว่าจะมีชื่อ หัวเงิน และ หัวงอน ก็ตาม เป็นปลาขนาดเล็ก ชอบอยู่ตามผิวน้ำ ซึ่งอาจจะแลเห็นจุดขาวตะกั่วบนหัวได้เสมอ เนื่องจากปลาชนิดนี้ชอบกินลูกน้ำ จึงนับว่าทำประโยชน์ให้แก่มนุษย์อย่างหนึ่ง

ปลาหัวตะกั่วมีชื่อเรียกในภาษาใต้ว่า "หัวกั่ว" ปัจจุบันมีการเพาะขยายพันธุ์กันเป็นปลาสวยงาม

อ้างอิง

1. [https://web.archive.org/web/20120717163219/http://rirs3.royin.go.th/new-search/word-41-search.asp เก็บถาวร 2012-07-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน หัวตะกั่ว ๑ น.ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542]
2. สมโภชน์ อัคคะทวีวัฒน์. สาระน่ารู้ปลาน้ำจืดไทย เล่ม ๒. กรุงเทพฯ : องค์การค้าของคุรุสภา, 2547. 257 หน้า. หน้า 107. ISBN 

แหล่งข้อมูลอื่น

• รูปและข้อมูลจาก Fishbase.org