พระบัณฑิตโพธิศาละราช

พระบัณฑิตโพธิศาละราช ทรงเป็นญาติทางพระราชมารดาของพระเจ้าวรวงศาธรรมิกราช เกิดเมื่อ พ.ศ. 2095 ได้เป็นพระยาแสนหลวงในรัชกาลพระเจ้าวรวงศาธรรมิกราช เมื่อพระเจ้าวรวงศามีปัญหาขัดแย้งกับพระวรปิตา เนื่องจากพระวรปิตาต้องการกำจัดพระองค์เพื่อขึ้นเป็นกษัตริย์เสียเอง พระยาแสนหลวงได้คุ้มครองและให้การสนับสนุน พระเจ้าวรวงศาจึงได้ขึ้นครองราชย์ในที่สุด ต่อมา พระยาแสนหลวงได้ตามเสด็จพระเจ้าวรวงศาไปกวาดต้อนครัวลาวที่เชียงใหม่ พระวรปิตาได้ก่อกบฏปิดเมืองไม่ให้พระเจ้าวรวงศาเสด็จเข้า พระยาแสนหลวงได้เป็นผู้นำทัพเข้าสู้รบกับพระวรปิตาใน พ.ศ. 2142 แต่คณะสงฆ์เข้าไกลเกลี่ยให้คืนดีกัน พระวรปิตาไปครองเมืองมรุกขนคร ส่วนพระเจ้าวรวงศาธรรมิกราชขึ้นครองราชย์ดังเดิม ต่อมา ใน พ.ศ. 2145 กษัตริย์อังวะได้ยกทัพมารบกับไทใหญ่ พระยาแสนหลวงได้ติดตามพระเจ้าวรวงศายกทัพขึ้นไประวังเหตุที่หลวงพระบาง พระวรปิตาก่อกบฏยกทัพมายึดเวียงจันทน์ไว้ได้ พระยาแสนหลวงได้ยกทัพลงมาปราบปรามได้ พระวรปิตายอมออกบวชตลอดชีวิต พระยาแสนหลวงได้เป็นพระยานครหลวงพิชิตไปครองเมืองมรุกขนครแทนจนสิ้นรัชกาลพระอุปยุวราช

พระยาแสนหลวง (เวียง) ต้องการยกพระหม่อมแก้วขึ้นเป็นกษัตริย์ แต่เสนาอำมาตย์ในเวียงจันทน์ไม่เห็นด้วยและไปเชิญพระยานครหลวงพิชิตมาขึ้นครองราชย์แทนนามว่า พระบัณฑิตโพธิศาละราช ใน พ.ศ. 2166 ขณะพระชนม์ได้ 71 พรรษา พระองค์ตั้งให้เจ้าหม่อมไชยเป็นอุปราช และจัดระเบียบการปกครองใหม่ ทำให้พระยาแสนหลวง (เวียง) เสียผลประโยชน์ จึงก่อกบฏขึ้นอีกใน พ.ศ. 2167 แต่ถูกปราบปรามได้ พระยาแสนหลวง (เวียง) ได้หลบหนีไป พระองค์ครองราชย์สมบัติได้ 4 ปี สวรรคตเมื่อ พ.ศ. 2170

อ้างอิง

• มหาบุนมี เทบสีเมือง. ความเป็นมาของชนชาติลาว เล่ม 2 อาณาจักรลาวล้านช้างตอนต้น. แปลโดย ไผท ภูธา. กทม. สุขภาพใจ. 2554. หน้า 331 - 332