ดอกบุกยักษ์

บุกยักษ์, ดอกบุกยักษ์ หรือ ดอกซากศพ (ชื่อวิทยาศาสตร์: Amorphophallus titanum; อังกฤษ: titan arum) เป็นพืชในสกุลบุกที่มีดอกเป็นแท่งลักษณะคล้ายกับองคชาต ดอกสูงได้เกินกว่า 3 เมตร และบานเป็นเวลา 72 ชั่วโมง มีกลิ่นเหม็นคล้ายคาวปลา เนื้อสัตว์เน่า หรือซากศพ โดยทั่วไปมักใบงอกออกภายหลังจากดอกโรยแล้วและมีเพียงใบเดียวตลอดปี ใบมีความสูงได้ถึง 5 เมตร บุกยักษ์ถูกค้นพบครั้งแรกเมื่อ ค.ศ.1878 ในบริเวณหมู่เกาะสุมาตรา

ดอกบุกยักษ์
สถานะการอนุรักษ์
ใกล้สูญพันธุ์  (IUCN 3.1)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอต
อาณาจักร:	พืช
เคลด:	พืชมีท่อลำเลียง
เคลด:	พืชดอก
เคลด:	พืชใบเลี้ยงเดี่ยว
อันดับ:	อันดับขาเขียด
วงศ์:	วงศ์บอน
สกุล:	บุก () Becc. ex Arcang
สปีชีส์:	Amorphophallus titanum
ชื่อทวินาม
Amorphophallus titanum () Becc. ex Arcang
ชื่อพ้อง
Amorphophallus selebicus Nakai Conophallus titanum Becc.

การออกดอก

ในแหล่งเพาะปลูก โดยทั่วไปแล้วบุกยักษ์ต้องใช้เวลา 5 ถึง 10 ปีในการเจริญเติบโตก่อนที่จะออกดอกครั้งแรก หลังจากการออกดอกครั้งแรกของพืชแต่ละต้น ความถี่ในการออกดอกครั้งถัดไปอาจแตกต่างกันมาก ซึ่งเป็นไปตามสภาวะแวดล้อมของการเพาะปลูก พืชบางต้นอาจไม่ออกดอกอีกเป็นเวลานานถึง 7–10 ปี ในขณะที่บางต้นอาจออกดอกได้ทุกสองหรือสามปี

ที่ มีการสังเกตการณ์ภายใต้สภาวะการเพาะปลูกที่เหมาะสมซึ่งทำให้พืชผลิดอกสลับกันทุก ๆ สองปี ที่สวนพฤกษศาสตร์ในโคเปนเฮเกนสามารถบังคับให้ออกดอกเกือบทุกสองปีได้ (ช่วงปี 2014 ถึง 2020 และอาจจะออกดอกในปี 2022) มีการบันทึกถึงการออกดอกแบบหัวปีท้ายปีอย่างน่าอัศจรรย์ (ออกดอกสองครั้งภายในหนึ่งปี) และยังออกใบในเวลาเดียวกันกับช่อดอก นอกจากนี้ที่เมืองบ็อน ประเทศเยอรมนี บางครั้งยังพบว่าเหง้าที่มีน้ำหนักถึง 117 กิโลกรัม สามารถออกดอกพร้อมกันถึง 3 ดอก ในเดือนพฤษภาคม ปี 2020 มีดอกแฝดสามบานในชื่อ "ราชินีกำมะหยี่" แต่การชมถูกปิดไม่ให้สาธารณชนเข้าชมเนื่องจากโควิด-19

โดยทั่วไปแล้วกาบดอก (spathe) เริ่มเปิดออกในช่วงบ่ายถึงเย็น และตลอดทั้งคืน ในช่วงเวลานี้ดอกตัวเมียจะเปิดรับการผสมเกสร โดยทั่วไปกาบดอกจะเริ่มโรยตัวภายใน 12 ชั่วโมง แต่บางครั้งอาจยังคงเปิดอยู่เป็นเวลานานกว่า 24 จนถึง 48 ชั่วโมง เมื่อกาบดอกโรย ดอกตัวเมียจะหมดความสามารถในการผสมเกสร

การผสมเกสรภายดอกของต้นเดียวกันเคยถูกมองว่าเป็นเรื่องที่เป็นไปไม่ได้ แต่ในปี 1992 นักพฤกษศาสตร์ในเมืองบอนน์ได้ประสบความสำเร็จในการผสมเกสรดอกไม้ด้วยมือจากดอกตัวผู้ที่บดละเอียด ส่งผลให้มีผลและเมล็ดนับร้อย ซึ่งสามารถผลิตออกจำหน่ายเป็นต้นกล้าจำนวนมาก นอกจากนี้ในปี 2011 ที่สหรัฐ บุกยักษ์ที่วิทยาลัย Gustavus Adolphus ในมินนิโซตา ยังผสมเกสรด้วยตัวมันเองโดยไม่คาดคิด และผลิตเมล็ดพันธุ์จำนวนมากเช่นกัน

ระเบียงภาพ

• มุมมองเข้าไปในกาบดอกของบุกยักษ์ จะเห็นดอกที่เป็นแบบดอกรวม คือที่ไม่มีกลีบดอก บนฐานของฝักดอก ที่สวนพฤกษศาสตร์ มหาวิทยาลัยบ็อน วันที่ 28 มีนาคม 1997
• ผลของบุกยักษ์ ที่สวนพฤกษศาสตร์ มหาวิทยาลัยบ็อน กันยายน 2009
• ดอกตัวผู้ของบุกยักษ์ (บน, สีเหลือง) และดอกตัวเมีย (ล่าง, สีม่วง) ทั้งหมดอยู่ที่ฐานของฝักดอก (spadix) ที่สวนพฤกษศาสตร์ มหาวิทยาลัยบ็อน ภาพเมื่อเดือนมีนาคม 1987
• ใบอ่อนของต้นบุกยักษ์ ที่สวนพฤกษศาสตร์ มหาวิทยาลัยบ็อน ภาพเมื่อเดือนกรกฏาคม 2009
• ใบแก่และโรยแล้วของต้นบุกยักษ์ ในถิ่นอาศัยดั้งเดิมที่เกาะสุมาตรา เดือนกุมภาพันธ์ 1984

อ้างอิง

1. Yuzammi & Hadiah, J.T. (2018). "Amorphophallus titanum". IUCN Red List of Threatened Species. 2018: e.T118042834A118043213. doi:10.2305/IUCN.UK.2018-2.RLTS.T118042834A118043213.en.{{}}: CS1 maint: uses authors parameter ()
2. ThaiEditorail 2013-02-13 ที่ เวย์แบ็กแมชชีนดอกบุกยักษ์หรือดอกซากศพดอกไม้ที่เหม็นที่สุดในโลก
3. Barthlott, W. & W. Lobin (Eds.) (1998): Amorphophallus titanum. – A Monograph, 226 pp, F. Steiner Verlag, Stuttgart (= Trop. subtrop. Pflanzenwelt Vol, 99, Acad. Science. Mainz). Download: http://www.lotus-salvinia.de/pdf/180.%20BARTHLOTT,%20W.%20und%20LOBIN,%20W.%20(1998),%20Amorphophallus%20titanum.pdf (19,2 MB)
4. Barthlott, W., Szarzynski, J., Vlek, P., Lobin, W., & N. Korotkova (2009): A torch in the rainforest: thermogenesis of the Titan arum (Amorphophallus titanum). Plant Biol. 11 (4): 499-505 [doi:10.1111/j.1438-8677.2008.00147.x]
5. Lobin, W., Neumann, M., Radscheit, M. & W. Barthlott (2007): The cultivation of Titan Arum (Amorphophallus titanum) – A flagship species for Botanic Gardens, Sibbaldia 5: 69-86 https://journals.rbge.org.uk/rbgesib/article/view/8/8
6. Barthlott, W. & W. Lobin (Eds.) (1998): Amorphophallus titanum. – A Monograph, 226 pp, F. Steiner Verlag, Stuttgart (= Trop. subtrop. Pflanzenwelt Vol, 99, Acad. Science. Mainz). Download: http://www.lotus-salvinia.de/pdf/180.%20BARTHLOTT,%20W.%20und%20LOBIN,%20W.%20(1998),%20Amorphophallus%20titanum.pdf (19,2 MB)
7. Titan Arum in the, Botanical Gardens Bonn - http://www.botgart.uni-bonn.de/o_samm/titan/amor.php 2021-10-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
8. Eastern Illinois University's Three Titan Arum Blooms 2012 Retrieved 2013-08-11
9. 'Big Bucky' 5/2012 and 'Little Stinker' 9/2009, University of Wisconsin–Madison
10. Barthlott, W., Szarzynski, J., Vlek, P., Lobin, W., & N. Korotkova (2009): A torch in the rainforest: thermogenesis of the Titan arum (Amorphophallus titanum). Plant Biol. 11 (4): 499-505 [doi:10.1111/j.1438-8677.2008.00147.x]
11. University of Bonn Botanic Garden, Bonn, Germany Three blooms from one corm 2016-03-03 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน Retrieved 2013-08-11
12. "The Velvet Queen | Chicago Botanic Garden".
13. Eastern Illinois University's Three Titan Arum blooms 2012. Retrieved 2013-08-11
14. Barthlott, W. & W. Lobin (Eds.) (1998): Amorphophallus titanum. – A Monograph, 226 pp, F. Steiner Verlag, Stuttgart (= Trop. subtrop. Pflanzenwelt Vol, 99, Acad. Science. Mainz). Download: http://www.lotus-salvinia.de/pdf/180.%20BARTHLOTT,%20W.%20und%20LOBIN,%20W.%20(1998),%20Amorphophallus%20titanum.pdf (19,2 MB)
15. Titan Arum in the, Botanical Gardens Bonn - http://www.botgart.uni-bonn.de/o_samm/titan/amor.php 2021-10-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
16. Lobin, W., Neumann, M., Radscheit, M. & W. Barthlott (2007): The cultivation of Titan Arum (Amorphophallus titanum) – A flagship species for Botanic Gardens, Sibbaldia 5: 69-86 https://journals.rbge.org.uk/rbgesib/article/view/8/8
17. Gustavus Adolphus College Self-pollination 2011. Retrieved 2013-08-11