Euphorbia heterophylla

ลูกเขยตายแม่ยายทำศพ เป็นชื่อไม้ล้มลุกชนิด Euphorbia cyathophora Murr. ในวงศ์ Euphorbiaceae มีสรรพคุณเป็นยา ทั้งยารักษาโรคและยาเสพติด นอกจากนี้ ยังเป็นวัชพืชที่ทนสารกำจัดวัชพืช แต่สวยงาม จึงมักใช้ประดับถนนหนทาง

ลูกเขยตายแม่ยายทำศพ
ลูกเขยตายแม่ยายทำศพกระถางหนึ่ง ในนครเคียวโตะ ประเทศญี่ปุ่น
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
โดเมน:	ยูแคริโอต
อาณาจักร:	พืช
เคลด:	พืชมีท่อลำเลียง
เคลด:	พืชดอก
เคลด:	พืชใบเลี้ยงคู่แท้
เคลด:	โรสิด
อันดับ:	อันดับโนรา
วงศ์:	วงศ์ยางพารา
เผ่า:
เผ่าย่อย:
สกุล:	L.
สปีชีส์:	Euphorbia heterophylla
ชื่อทวินาม
Euphorbia heterophylla L.
ชื่อพ้อง
Agaloma angustifolia Raf. Cyathophora ciliata Raf. Cyathophora heterophyla (L.) Raf. Cyathophora picta Raf. Euphorbia calyciflora Sessé & Moc. Euphorbia elliptica Lam. Euphorbia epilobiifolia W.T.Wang Euphorbia frangulifolia Kunth Euphorbia geniculata Ortega Euphorbia havanensis Willd. ex Boiss. nom. illeg. Euphorbia linifolia Vahl nom. illeg. Euphorbia lockhartii Steud. nom. inval. Euphorbia morisoniana Klotzsch Euphorbia pandurata Huber Euphorbia prunifolia Jacq. Euphorbia taiwaniana S.S.Ying Euphorbia trachyphylla A.Rich. Poinsettia frangulifolia (Kunth) Klotzsch & Garcke Poinsettia geniculata (Ortega) Klotzsch & Garcke Poinsettia havanensis Small Poinsettia heterophylla (L.) Klotzsch & Garcke Poinsettia morisoniana (Klotzsch) Klotzsch & Garcke Poinsettia prunifolia (Jacq.) Klotzsch & Garcke Poinsettia ruiziana Klotzsch & Garcke Tithymalus heterophyllus (L.) Haw. Tithymalus prunifolius (Jacq.) Haw.

ชื่อ

ลูกเขยตายแม่ยายทำศพยังมีชื่ออื่น ๆ อีก เช่น "ลูกเขยตายแม่ยายชักปรก", "หญ้ายาง", ตำรายาโบราณเรียก "พิษนาคราช", ชาวเหนือเรียก "หญ้าน้ำหมึก", ไทใหญ่ในจังหวัดแม่ฮ่องสอนเรียก "หญ้าหลังอึ่ง", และชาวสงขลาเรียก "ใบต่างดอก"

ชาวลาวเรียก "ดอกบานบา"

ส่วนชื่อชนิด Euphorbia cyathophora นั้น Euphorbia heterophylla หรือ Poinsettia cyathophora ก็ว่า

อนึ่ง ชื่อสามัญในภาษาอังกฤษของลูกเขยตายแม่ยายทำศพ คือ fireplant, Mexican fireplant, painted euphorbia, desert poinsettia, wild poinsettia, fire on the mountain, paint leaf หรือ kaliko plant

ลักษณะ

ลูกเขยตายแม่ยายทำศพเป็นไม้ล้มลุก มีลำต้นตั้งตรง อาจสูงได้ตั้งแต่หนึ่งเมตรถึงหกเมตร และมียางสีขาวขุ่นทั้งลำ ยางนั้นเป็นพิษ ทำให้ (dermatitis) และก่อแอนาฟิแล็กซิส (anaphylaxis) ได้

ใบนั้นเดี่ยว เป็นรูปรี หรือรูปแถบดังใบหอก กว้างราวหนึ่งถึงห้าเซนติเมตร ยาวได้ตั้งแต่ห้าถึงยี่สิบเซนติเมตร และเรียงเวียน ด้านบนสีเขียว และด้านล่างสีเขียวอ่อน ผิวใบมีขน และก้านใบก็มีขน

ขณะที่ดอกออกแต่ในฤดูฝน เป็นช่อที่แต่ละยอด โดยแยกเพศแต่ก็รวมกันอยู่ในช่อหนึ่ง ๆ นั้น ดอกเมียมีสัณฐานกลม ส่วนดอกผู้อยู่เคียงดอกเมียและมีเกสรสีเหลือง ดอกแต่ละช่อมีใบกระจุกรองรับ

ผลของลูกเขยตายแม่ยายทำศพมีลักษณะกลม เมื่อแห้งจะแตกกลางเป็นพูสามพู

การแพร่พันธุ์

ลูกเขยตายแม่ยายทำศพเป็นพืชประจำถิ่นในประเทศเม็กซิโก แต่อาจแพร่มาจากดินแดนแถวรัฐแคลิฟอร์เนียไปจนถึงทางตะวันออกของรัฐเท็กซัสหรือถึงอเมริกากลาง และแพร่เป็นอันมากในเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยเฉพาะในประเทศอินเดียและประเทศไทย ซึ่งน่าจะแพร่มานมนานถึงขนาดที่ปรากฏอยู่ในตำรายาไทยโบราณด้วย

ลูกเขยตายแม่ยายทำศพขึ้นได้ตามดินสวนทั่วไป และรุกรานพืชอื่น โดยจะดำรงอยู่เพียงหนึ่งปี

สรรพคุณ

พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 ว่า ลูกเขยตายแม่ยายทำศพใช้ทำยาได้ แต่ไม่ได้ระบุว่ายาอะไร ตำรายาไทยโบราณว่า เปลือกลำต้นมีรสร้อน ใช้รักษาฝี ทั้งฝีภายนอก และฝีภายใน, รักษาพิษนาคราช และช่วยขับน้ำนมได้ แต่ฐานข้อมูลสมุนไพรไทยว่า ส่วนที่ใช้คือ ราก มิใช่เปลือกลำต้น ขณะที่ (Federal Technological University of Paraná) ประเทศบราซิล ว่า ใบยังใช้ทำยาเสพติดอย่างใบกัญชาหรือใบกระท่อมได้ด้วย

นอกจากเป็นยา ทั้งยารักษาโรคและยาเสพติดแล้ว เพราะสีสันอันโดดเด่น หลาย ๆ เมืองจึงใช้ลูกเขยตายแม่ยายทำศพประดับหนทางเป็นทิวแถวเสมอ

อนึ่ง ลูกเขยตายแม่ยายทำศพทนสารกำจัดวัชพืช

อ้างอิง

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ ลูกเขยตายแม่ยายทำศพ

1. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-07-09. สืบค้นเมื่อ 2022-05-04.
2. . ราชบัณฑิตยสถาน. ม.ป.ป. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-03-03. สืบค้นเมื่อ 15 พฤศจิกายน 2554. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= ((help))
3. "หญ้ายาง". Kanchanapisek.or.th. 2006. สืบค้นเมื่อ 15 พฤศจิกายน 2554. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))^[]
4. วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม (ม.ป.ป.). "พจนานุกรมสมุนไพรไทย". สืบค้นเมื่อ 15 พฤศจิกายน 2554. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= ((help))^[]
5. "ฐานข้อมูลสมุนไพร - หญ้ายาง". ม.ป.ป. สืบค้นเมื่อ 15 พฤศจิกายน 2554. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= และ |date= ((help))^[]
6. "Euphorbia cyathophora Murr". สำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจากฐานชีวภาพ (องค์การมหาชน). 2009. สืบค้นเมื่อ 15 พฤศจิกายน 2554. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))^[]
7. "Euphorbia cyathophora". Rob's plants. 2009, 28 August. สืบค้นเมื่อ 15 November 2011. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |date= ((help))
8. A. K. Wilson (1981). "Euphorbia heterophylla: a Review of Distribution, Importance and Control". accessdate=15 November 2011. {{}}: ไม่มี pipe ใน: |publisher= ((help))
9. กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. 2553. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2013-12-20. สืบค้นเมื่อ 15 พฤศจิกายน 2554. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

แหล่งข้อมูลอื่น

• USDA Plants Profile for Euphorbia heterophylla (Mexican fireplant)