บทความน ไม ม การอ างอ งจากแหล งท มาใดกร ณาช วยปร บปร งบทความน โดยเพ มการอ างอ งแหล งท มาท น าเช อถ อ เน อความท ไม ม แหล

ระบบประสาทกลาง หรือ ระบบประสาทส่วนกลาง หรือ ซีเอ็นเอส (อังกฤษ: central nervous system; ตัวย่อ: CNS) เป็นโครงสร้างที่ใหญ่ที่สุดของระบบประสาท ประกอบด้วยสมองและไขสันหลัง ทำหน้าที่ร่วมกับระบบประสาทนอกส่วนกลาง (peripheral nervous system) ในการควบคุมพฤติกรรม โครงสร้างของระบบประสาทกลางจะอยู่ภายในช่องลำตัวด้านหลัง (dorsal cavity) สมองอยู่ในช่องลำตัวด้านศีรษะ (cranial cavity) และไขสันหลังอยู่ในช่องไขสันหลัง (spinal cavity) โครงสร้างเหล่านี้ถูกปกคลุมด้วยเยื่อหุ้มสมองและไขสันหลัง (meninges) สมองยังถูกปกคลุมด้วยกะโหลกศีรษะและไขสันหลังยังมีกระดูกสันหลังช่วยป้องกันการกระทบกระเทือน

แผนภาพแสดงซีเอ็นเอส:
1. สมอง
2. ระบบประสาทกลาง (สมองและไขสันหลัง)
3. ไขสันหลัง

หน้าที่

จากอิทธิพลของทฤษฎีของในทศวรรษที่ 1950 การทำความเข้าใจระบบประสาทกลางโดยการคิดว่าเป็นระบบประมวลข้อมูล ซึ่งข้อมูลสั่งการ (motor output) จะออกมาจากการประมวลข้อมูลรับความรู้สึกเข้ามา (sensory input) แม้ว่าจะมีผลการวิจัยจำนวนมากแสดงให้เห็นว่ากิจกรรมการเคลื่อนไหวของกล้ามเนื้อ (motor activity) เกิดขึ้นมาและมีประสิทธิภาพก่อนที่จะมีการพัฒนาเต็มที่ของระบบรับความรู้สึก ความรู้สึกจะมีอิทธิพลต่อพฤติกรรมเท่านั้นโดยไม่ได้ควบคุมมัน ซึ่งความคิดนี้นำมาสู่แนวคิดว่าระบบประสาทกลางเป็นระบบที่ทำงานโดยอย่างอิสระ (autonomous systems)

การเจริญ

ในการพัฒนาของทารกในครรภ์ ระบบประสาทกลางจะเริ่มจากการสร้างเป็น (neural plate) ซึ่งเป็นโครงสร้างพิเศษของเอกโทเดิร์ม (ectoderm) ซึ่งเป็นเนื้อเยื่อของตัวอ่อนชั้นนอกที่สุด ระหว่างการเจริญของเอ็มบริโอ นิวรัล เพลตจะพับขึ้นและเกิดเป็นท่อเรียกว่า (neural tube) ช่องว่างกลวงภายในท่อนิวรัล ทูบจะพัฒนาต่อมาเป็นระบบช่องว่างในสมองและไขสันหลัง (ventricular system) บริเวณในนิวรัล ทูบจะมีการเปลี่ยนสภาพของเซลล์ (Cellular differentiation) เป็น transversal systems ในตอนแรกนิวรัล ทูบจะพัฒนาเปลี่ยนแปลงไปเป็น 2 ส่วนหลักๆ ได้แก่ สมอง อยู่ด้านหัว (rostral/cephalic) และไขสันหลัง ที่อยู่ด้านหาง (caudal) ต่อมาสมองจะพัฒนาเป็นสมองส่วนหน้าหรือโปรเซนเซฟาลอน (procencephalon) และก้านสมอง (brain stem) หลังจากนั้นสมองส่วนหน้าจะแบ่งออกเป็นเทเลนเซฟาลอน (telencephalon) และ (diencephalon) ส่วนก้านสมองจะแบ่งเป็นสมองส่วนกลางหรือมีเซนเซฟาลอน (mesencephalon) และหรือรอมเบนเซฟาลอน (rhombencephalon)

ประสาทกายวิภาคศาสตร์

เทเลนเซฟาลอนจะพัฒนาเป็น (striatum) [คอเดต นิวเคลียส (caudate nucleus) และพูทาเมน (putamen)], ฮิปโปแคมปัส (hippocampus) , และ (neocortex) ส่วนช่องว่างที่เป็นโพรงภายในจะเป็นโพรงสมองข้าง (lateral ventricle) (โพรงสมองที่หนึ่งและสอง) ส่วนไดเอนเซฟาลอนจะพัฒนาเป็น (subthalamus) , ไฮโปทาลามัส (hypothalamus) , ทาลามัส (thalamus) และ (epithalamus) ส่วนช่องว่างภายในจะเป็น (third ventricle) สมองส่วนกลางจะเจริญเป็นเทคตัม (tectum) , (pretectum) , (crerbral peduncle) และช่องว่างตรงกลางเจริญเป็นท่อน้ำสมอง (cerebral aqueduct) หรือ ท่อมีเซนเซฟาลิก (mesencephalic duct) และสุดท้ายสมองส่วนท้ายจะเจริญไปเป็นพอนส์ (pons) , ซีรีเบลลัม (cerebellum) และ (medulla oblonngata) ส่วนช่องว่างก็กลายเป็นโพรงสมองที่สี่ (fourth ventricle)

ซีเอ็นเอส	สมอง (Brain)	สมองส่วนหน้า (Procencephalon)	เทเลนเซฟาลอน (Telencephalon)	(Rhinencephalon) , อะมิกดาลา (Amygdala) , ฮิปโปแคมปัส (Hippocampus) , (Neocortex) , โพรงสมองข้าง (Lateral ventricles)
			(Diencephalon)	(Epithalamus) , ทาลามัส (Thalamus) , ไฮโปทาลามัส (Hypothalamus) , (Subthalamus) , ต่อมใต้สมอง (Pituitary gland) , ต่อมไพเนียล (Pineal gland) , Third ventricle
		ก้านสมอง (Brain stem)	สมองส่วนกลาง (Mesencephalon)	เทคตัม (Tectum) , (Cerebral peduncle) , (Pretectum) , ท่อน้ำสมอง (Mesencephalic duct)
			(Rhombencephalon)	(Metencephalon)	พอนส์ (Pons) , ซีรีเบลลัม (Cerebellum) ,
				(Myelencephalon)	(Medulla oblongata)
	ไขสันหลัง (Spinal cord)

วิวัฒนาการ

โครงสร้างพื้นฐานของซีเอ็นเอสมีการเก็บรักษาเอาไว้ในระหว่างวิวัฒนาการของสัตว์มีกระดูกสันหลังหลายชนิด วิวัฒนาการของสมองที่เห็นได้ชัดเจนคือการเจริญเป็นเทเลนเซฟาลอน ในสมองของสัตว์เลื้อยคลานโครงสร้างดังกล่าวเป็นเพียงแค่ติ่งเมื่อเทียบกับออลแฟคทอรี บัลบ์ (olfactory bulb) ที่มีขนาดใหญ่ ในขณะที่ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมกลับมีขนาดใหญ่จนเป็นโครงสร้างส่วนใหญ่ของระบบประสาทส่วนกลาง ในสมองของมนุษย์ส่วนเทเลนเซฟาลอนจะใหญ่จนคลุมส่วนไดเอนเซฟาลอนและสมองส่วนกลาง ในการศึกษาการเจริญเติบโตของสมองที่สัมพันธ์กับการเจริญเติบโตของสิ่งมีชีวิต (allometric study) ในระหว่างสัตว์แต่ละชนิดแสดงให้เห็นความต่อเนื่องที่โดดเด่นระหว่างหนูถึงปลาวาฬ และทำให้ทราบเกี่ยวกับความรู้ด้านวิวัฒนาการของระบบประสาทกลางจากการศึกษารอยบนกะโหลกที่เกิดจากสมอง

ดูเพิ่ม

แหล่งข้อมูลอื่น

Sylvius: 400+ structure neuroanatomical visual glossary
High-Resolution Cytoarchitectural Primate Brain Atlases
Human Brains: A Learning Tool 2007-06-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน.
Explaining the human nervous system 2017-06-26 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน.
Nervous System - Back Pain - Anatomy (info on nerve pairs) 2007-08-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน.
Textbook in Medical Physiology And Pathophysiology, many links 2009-08-03 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
Brain and Cranial Nerves, Anatomy and Physiology Lecture, Northland Community College 2007-07-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
Latest Research on the Brain and Central Nervous System From ScienceDaily