พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ฉบับตัวเขียน

พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ฉบับตัวเขียน เป็นพงศาวดารสยาม เนื้อหาเริ่มตั้งแต่พระเจ้าเชียงรายและชาวเมืองอพยพมาสร้างกรุงศรีอยุธยา จนถึงนายบุญเรืองเผาตัวในปี พ.ศ. 2333 (ตรงกับรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช) รวมเป็นสมุดไทย 42 เล่ม

ประวัติ

ต้นฉบับของพระราชพงศาวดารฉบับนี้สูญหาย ฉบับตัวเขียนที่หลงเหลือในปัจจุบันนี้เป็นฉบับที่พระอาลักษณ์ในกรมพระราชวังบวรสถานมงคลโดยมีหลวงลิขิตปรีชา (คุ้ม โรจนกุล) เจ้ากรมพระอาลักษณ์ ขุนสาราบรรจง ปลัดกรมจำลอง และขุนจำนงสุนทร ปลัดกรม แบ่งกันคัดลอกราวรัชกาลที่ 4-5 ได้เป็นสมุดไทย 42 เล่ม ที่บานแพนกระบุว่า ในปี พ.ศ. 2338 พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเสด็จออกพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท โปรดให้ชำระพระราชพงศาวดาร แล้วสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน กับสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระปรมานุชิตชิโนรส ได้ร่วมกันชำระตรวจสอบและเรียบเรียงเรื่องต่อมา สันนิษฐานว่าใช้พระราชพงศาวดาร ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) เป็นหลักในการชำระ

ต่อมาพระราชพงศาวดารฉบับนี้ได้ใช้เป็นต้นฉบับพระราชพงศาวดารอีก 2 ฉบับ คือ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท ทรงใช้ในการตรวจชำระจนได้เป็นพระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา และเจ้าพระยาทิพากรวงศ์มหาโกษาธิบดี (ขำ บุนนาค) ก็ใช้ในการเรียบเรียง

บัญชีเอกสารของหอสมุดแห่งชาติระบุว่าพระราชพงศาวดารฉบับนี้เป็นพระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา เนื่องจากทั้งสองฉบับเนื้อความคล้ายกันมาก ต่างกันที่ฉบับพระราชหัตถเลขาฉบับจริงมีลายพระหัตถ์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวที่ทรงแก้ไขคำและสำนวนเท่านั้น นอกจากนี้ยังมักเข้าใจผิดว่าพระราชพงศาวดารฉบับนี้คือฉบับเดียวกับพระราชพงศาวดาร ฉบับหมอบรัดเล แต่เมื่อเปรียบเทียบทั้งสองฉบับแล้วพบว่าเนื้อหาตั้งแต่รัชสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศถึงต้นรัชสมัยสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีต่างกันมาก จึงไม่ใช่สำนวนเดียวกัน แต่มีการนำฉบับหมอบรัดเลมาตีพิมพ์เผยแพร่โดยระบุว่าเป็นฉบับสมเด็จกรมพระปรมานุชิตชิโนรสบ้าง เป็นฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพนบ้าง โดยที่ต้นฉบับจริงยังไม่ถูกตีพิมพ์เผยแพร่ จนกระทั่งมูลนิธิ "ทุนพระพุทธยอดฟ้า" ในพระบรมราชูปถัมภ์ ได้จัดพิมพ์ในการพระราชทานเพลิงศพพระธรรมปัญญาบดี (ถาวร ติสฺสานุกโร) ในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2558

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ตรวจสอบชำระจากเอกสารตัวเขียน, หน้า 502
2. พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ตรวจสอบชำระจากเอกสารตัวเขียน, หน้า (63)
3. พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ตรวจสอบชำระจากเอกสารตัวเขียน, หน้า (1)
4. การชำระพระราชพงศาวดารในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก, หน้า 35
5. พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ตรวจสอบชำระจากเอกสารตัวเขียน, หน้า (44)
6. พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ตรวจสอบชำระจากเอกสารตัวเขียน, หน้า (45)
7. การชำระพระราชพงศาวดารในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก, หน้า 48
8. การชำระพระราชพงศาวดารในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก, หน้า 36
9. การชำระพระราชพงศาวดารในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก, หน้า 37
10. พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ตรวจสอบชำระจากเอกสารตัวเขียน, หน้า (50)

บรรณานุกรม

• ศานติ ภักดีคำ. พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ฉบับตัวเขียน. พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ตรวจสอบชำระจากเอกสารตัวเขียน. กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง, 2558. 558 หน้า. หน้า (35)-(50). ISBN  [จัดพิมพ์โดยเสด็จพระราชกุศลในการพระราชทานเพลิงศพพระธรรมปัญญาบดี (ถาวร ติสฺสานุกโร ป.ธ.๔)]
• อุบลศรี อรรถพันธุ์. การชำระพระราชพงศาวดารในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก. กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2524. 273 หน้า. หน้า 34-37. [วิทยานิพนธ์หลักสูตรปริญญาอักษรศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ภาควิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร]

แหล่งข้อมูลอื่น

• พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ตรวจสอบชำระจากเอกสารตัวเขียน. เผยแพร่โดย คลังสารสนเทศของสถาบันนิติบัญญัติ สำนักงานเลขาธิการสภาผู้แทนราษฎร.