จิร วิชิตสงคราม

พลเอก จิร วิชิตสงคราม หรือ หลวงวิชิตสงคราม (4 ตุลาคม พ.ศ. 2440 - 21 มีนาคม พ.ศ. 2522) เป็นอดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงกลาโหม รัฐมนตรี ปลัดกระทรวงกลาโหม เสนาธิการกลาโหม และเสนาธิการกองทัพบก และเป็นนายทหารไทยที่ปฏิเสธยศจอมพล

พลเอก จิร วิชิตสงคราม ม.ป.ช., ม.ว.ม., ท.จ.ว., อ.ร.
รัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม
ดำรงตำแหน่ง 14 ตุลาคม พ.ศ. 2488 – 31 มกราคม พ.ศ. 2489
ก่อนหน้า	พลโท หลวงสินาดโยธารักษ์
ถัดไป	พลโท หลวงสินาดโยธารักษ์
ดำรงตำแหน่ง 24 มีนาคม พ.ศ. 2489 – 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490
ก่อนหน้า	พลโท หลวงสินาดโยธารักษ์
ถัดไป	พลโท หลวงชาตินักรบ
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	4 ตุลาคม พ.ศ. 2440 บ้านริมคลองบางหลวง เจริญพาศน์ ธนบุรี
เสียชีวิต	21 มีนาคม พ.ศ. 2522 (81 ปี)
ศาสนา	พุทธ

ประวัติ

พล.อ. จิร วิชิตสงคราม มีชื่อเดิมว่า จี๊ด ยุวนวรรธนะ เป็นบุตรของนายเหลี่ยม และนางทับทิม ยุวนวรรธนะ เกิดที่บ้านริมคลองบางหลวง ย่านกุฎีเจริญพาศน์ ฝั่งธนบุรี เมื่อวันที่ 4 ตุลาคม พ.ศ. 2440 เริ่มเข้าเป็นนักเรียนนายร้อยทหารบก โรงเรียนนายร้อยชั้นประถม เมื่อเดือนพฤษภาคม 2452 และสำเร็จจากโรงเรียนนายร้อยทหารบก รับพระราชทานยศ นายร้อยตรี เมื่อวันที่ 23 พฤษภาคม พ.ศ. 2459 รุ่นเดียวกับ จอมพล ป. พิบูลสงคราม, จอมพล ผิน ชุณหะวัณ และพล.ต.อ. อดุล อดุลเดชจรัส เริ่มรับราชการในกองทัพบก โดยได้รับบรรจุให้ประจำกรมทหารบกปืนใหญ่ที่ 2 ต่อมาได้เจริญก้าวหน้าในตำแหน่งราชการสำคัญต่าง ๆ เช่น เสนาธิการกองทัพบก แม่ทัพกองทัพพายัพ เสนาธิการกลาโหม รับราชการจนมียศสูงสุดที่ พลเอก และมีตำแหน่งสุดท้ายคือปลัดกระทรวงกลาโหม

พ.ศ. 2487 พล.ท. จิร วิชิตสงคราม ได้รับการแต่งตั้งเป็นรัฐมนตรีไม่ได้ประจำกระทรวงในรัฐบาลพ.ต. ควง อภัยวงศ์ ต่อมาได้ย้ายไปเป็นรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงกลาโหม และลาออกพร้อมคณะรัฐมนตรี ในพ.ศ. 2488 ได้รับการแต่งตั้งเป็นรัฐมนตรีไม่ได้ประจำกระทรวงในรัฐบาลม.ร.ว.เสนีย์ ปราโมช

เมื่อพ.ศ. 2489 ได้รับการแต่งตั้งเป็นรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหมอีกครั้งในรัฐบาลนายปรีดี พนมยงค์ และดำรงตำแหน่งต่อมาจนถึงรัฐบาลพล.ร.ต. ถวัลย์ ธำรงนาวาสวัสดิ์ จนกระทั่งพ้นจากตำแหน่งไปหลังคณะทหารแห่งชาติทำรัฐประหาร นอกจากนี้ยังได้รับการแต่งตั้งเป็นสมาชิกวุฒิสภาในวุฒิสภาไทย ชุดที่ 1

พล.อ. จิร วิชิตสงคราม ถึงแก่อนิจกรรมเมื่อวันที่ 21 มีนาคม พ.ศ. 2522 พระราชทานเพลิงศพ ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส เมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2522

ปฏิเสธยศจอมพล

พล.อ. จิร เป็นทหารที่ได้รับการยกย่องในฝีมือ กระทั่ง จอมพล ป. พิบูลสงคราม ซึ่งเป็นผู้บังคับบัญชา ที่มีความคิดทูลเกล้าฯ ขอพระราชทานยศจอมพล ซึ่งเป็นยศสูงสุดของกองทัพไทยให้พล.อ. จิร แต่พล.อ. จิร กลับปฏิเสธ

ส่วนเรื่องที่ปฏิเสธยศจอมพล มีนายพลหลายคนเล่าให้ข้อมูลตรงกัน เช่น

• พล.อ.อ. หะริน หงสกุล ซึ่งเป็นศิษย์ที่ทำงานใกล้ชิดคนหนึ่งเผยว่า

“ ผมเคยเป็นนายทหารฝ่ายเสนาธิการที่เราใช้อยู่ในวงในระยะหนึ่ง จึงได้ทราบว่า ฯพณฯ จอมพล ป. พิบูลสงครามได้ทำเรื่องราวขอพระราชทานยศจอมพลให้ท่านซึ่งก็เหมาะด้วยประการทั้งปวง ถ้าหากเป็นไปตามนั้นก็ไม่มีใครหาเหตุผลมาหักล้างหรือคัดค้านได้เลย แต่ก็มีผู้คัดค้านจนได้ และมีคนเดียวเท่านั้นที่คัดค้านคือตัวท่านเอง ท่านขอร้องและยืนยันแข็งว่าท่านไม่รับยศจอมพลโดยเด็ดขาด ”

• พล.ท. ประยูร ภมรมนตรี ขยายรายละเอียดว่า

“ คณะรัฐประหารเสนอ ให้พล.อ. ผิน ชุณหะวัณ ขึ้นเป็นจอมพลซ้อนขึ้นมา ท่านจอมพล ป. พิบูลสงคราม เลยเสนอตั้งเพิ่มขึ้นมาอีก 4 คน จึงเชิญพี่จี๊ดมาปรารภว่าจะสนองคุณความดีของพี่จี๊ดโดยแต่งตั้งให้เป็นจอมพล พี่จี๊ดเอะอะโวยวายว่า ฟุ้งซ่านกันไปถึงไหน ตัวท่านเป็นรองผู้อำนวยการ ส.ป.อ. (องค์การสนธิสัญญาป้องกันภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้) ซึ่งมีนายทหารอเมริกันชั้นพลเอกเป็นหัวหน้า ผิดระเบียบราชการทหารถ้าขืนแต่งตั้งขึ้นมาจะก็จะขอยื่นใบลาออกทันที ”

• พล.อ.ท. จำรัส วีณะคุปต์ ซึ่งเคยรับราชการใกล้ชิดในกรมเสนาธิการกลาโหมเล่าว่า

“ เช้าวันหนึ่งท่านเดินมาที่โต๊ะข้าพเจ้าวางซองจดหมายเล็กๆ บนโต๊ะแล้วบอกว่า ให้คุณหรือนายทหารที่คุณไว้ใจได้นำจดหมายฉบับนี้ไปส่งให้ถึงมือท่านนายกฯ เองทีเดียว ท่านไปแล้วข้าพเจ้าดูจ่าหน้าซองถึงจอมพล ป. พิบูลสงคราม ตรงกลางขอบบนซองเขียน (ส่วนตัว) มุมซ้ายล่างเป็นชื่อย่อ จ. วิชิตสงคราม อีก 2-3 สัปดาห์ต่อมาข้าพเจ้าได้ข่าวว่าเสนาธิการกลาโหมไม่ยอมรับยศจอมพล ข้าพเจ้าจึงเข้าใจว่าจดหมายฉบับนั้นเองที่ขอไม่รับยศอันเกรียงไกรนี้ ”

เวลาผ่านมาหลายปี ก่อนหน้าพล.อ. จิร ถึงแก่อนิจกรรม 4-5 ปี พล.อ.ท. จำรัส วีณะคุปต์ จึงเรียนถาม ซึ่งพล.อ. จิร จึงตอบว่า

“ โดยตำแหน่งผมเป็นผู้แทนไทยในกิจการทหารของ ส.ป.อ. หัวหน้าผู้แทนประเทศอื่น ๆ มียศสูงเพียงพลเอก ถ้าผมเป็นจอมพลขึ้นมา ผมก็ต้องเป็นประธานที่ประชุมทุกปีไป (ประชุมปีละ 2 ครั้ง) จะผลัดเปลี่ยนกันดังที่เคยปฏิบัติเป็นธรรมเนียมอยู่แล้วย่อมไม่ได้ ดูจะไม่งาม ”

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

พลเอก จิร วิชิตสงคราม ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทั้งไทยและต่างประเทศ ดังนี้

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• พ.ศ. 2499 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นที่เชิดชูยิ่งช้างเผือก ชั้นสูงสุด มหาปรมาภรณ์ช้างเผือก (ม.ป.ช.)
• พ.ศ. 2497 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นสูงสุด มหาวชิรมงกุฎ (ม.ว.ม.)
• พ.ศ. 2503 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2462 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีศักดิ์รามาธิบดี ชั้นที่ 4 อัศวิน (อ.ร.)
• พ.ศ. 2486 – เหรียญกล้าหาญ (ร.ก.)
• พ.ศ. 2484 – เหรียญชัยสมรภูมิ สงครามอินโดจีน (ช.ส.)
• พ.ศ. 2486 – เหรียญชัยสมรภูมิ สงครามมหาเอเชียบูรพา (ช.ส.)
• พ.ศ. 2462 – เหรียญงานพระราชสงครามยุโรป
• พ.ศ. 2477 – เหรียญพิทักษ์รัฐธรรมนูญ (พ.ร.ธ.)
• พ.ศ. 2486 – เหรียญช่วยราชการเขตภายใน การรบสงครามมหาเอเชียบูรพา (ช.ร.)
• พ.ศ. 2472 – เหรียญจักรมาลา (ร.จ.ม.)
• พ.ศ. 2481 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 8 ชั้นที่ 3 (อ.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2497 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 9 ชั้นที่ 3 (ภ.ป.ร.3)
• พ.ศ. 2454 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 6 (ร.ร.ศ.6)
• พ.ศ. 2468 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 7 (ร.ร.ศ.7)
• พ.ศ. 2493 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)
• พ.ศ. 2466 – เหรียญชัย
• พ.ศ. 2475 – เหรียญเฉลิมพระนคร 150 ปี (ร.ฉ.พ.)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

•  ฝรั่งเศส :
  • พ.ศ. 2464 – เหรียญกรัวเดอแกร์
  • พ.ศ. 2501 – เครื่องอิสริยาภรณ์เลฌียงดอเนอร์ ชั้นที่ 2 กร็องตอฟีซีเย
•  สหรัฐ :
  • พ.ศ. 2502 – ลีเจียนออฟเมอริต ชั้นผู้บังคับบัญชา
•  ฟิลิปปินส์ :
  • พ.ศ. 2502 – ลีเจียนออฟออเนอร์ ชั้นที่ 2 โกมันดัน

อ้างอิง

1. พระราชทานยศนายทหารบก (หน้า ๔๙๘)
2. พระบรมราชโองการ ประกาศ แต่งตั้งรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงกลาโหม (พลโท จีระ วิชิตสงคราม)
3. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-06-04. สืบค้นเมื่อ 2015-05-08.
4. พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งและแต่งตั้งรัฐมนตรี (พลโท จิระ วิชิตสงคราม, นายทองอินทร์ ภูริพัฒน์, นายถวิล อุดล)
5. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-06-04. สืบค้นเมื่อ 2015-05-08.
6. พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งและแต่งตั้งรัฐมนตรี (จำนวน ๑๖ ราย)
7. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-11-03. สืบค้นเมื่อ 2015-05-08.
8. พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งและแต่งตั้งรัฐมนตรี (จำนวน ๑๖ ราย)
9. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2008-01-03. สืบค้นเมื่อ 2015-05-08.
10. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-11-03. สืบค้นเมื่อ 2015-05-08.
11. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-02-02. สืบค้นเมื่อ 2015-05-08.
12. พระบรมราชโองการ ประกาศ ตั้งและแต่งตั้งรัฐมนตรี (จำนวน ๒๒ ราย)
13. วุฒิสภา ชุดที่ ๑ (สมาชิกพฤฒสภา พ.ศ. ๒๔๘๙)^[]
14. อนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พลเอก จิร วิชิตสงคราม ม.ป.ช.,ม.ว.ม.,ท.จ.ว.
15. ศิลปวัฒนธรรม SILPA-MAG.COM, พลเอก จิร วิชิตสงคราม นายทหารผู้ปฏิเสธยศ “จอมพล” ให้ตนเอง, 23 พฤษภาคม พ.ศ. 2566
16. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๗๔ ตอนที่ ๖ ง หน้า ๓๕, ๑๒ มกราคม ๒๕๐๐
17. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักคณะรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๗๑ ตอนที่ ๘๔ ง หน้า ๒๘๐๘, ๑๔ ธันวาคม ๒๔๙๗
18. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์, เล่ม ๗๗ ตอนที่ ๔๑ ง หน้า ๑๔๓๕, ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๐๓
19. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศพระราชทานฐานันดร แห่งเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีศักดิ์รามาธิบดี และเหรียญรามมาลา, เล่ม ๓๖ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๕๔, ๒๗ เมษายน ๒๔๖๒
20. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญกล้าหาญ, เล่ม ๖๐ ตอนที่ ๖๓ ง หน้า ๓๗๐๕, ๓๐ พฤศจิกายน ๒๔๘๖
21. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญชัยสมรภูมิและเครื่องหมายเปลวระเบิด สำหรับผู้กระทำความชอบได้รับบาดเจ็บ, เล่ม ๕๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๘๑๑, ๑๕ เมษายน ๒๔๘๔
22. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญชัยสมรภูมิ, เล่ม ๖๐ ตอนที่ ๓๘ ง หน้า ๒๓๒๓, ๑๓ กรกฎาคม ๒๔๘๖
23. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์แก่นายทหารผู้มีความชอบและผู้ปฎิบัติราชการ เกี่ยวเนื่องด้วยการส่งกองทหารในงานพระราชสงครามที่ยุโรป, เล่ม ๓๖ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๑๗๓๒, ๓๑ กันยายน ๒๔๖๒
24. ราชกิจจานุเบกษา, บัญชีรายนามผู้ได้รับพระราชทานเหรียญพิทักษ์รัฐธรรมนูญ, เล่ม ๕๑ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๒๓๑, ๗ ตุลาคม ๒๔๗๗
25. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญช่วยราชการเขตภายใน, เล่ม ๖๐ ตอนที่ ๔๔ ง หน้า ๒๖๙๔, ๒๔ สิงหาคม ๒๔๘๖
26. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และเหรียญ, เล่ม ๔๖ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๒๙๒๔, ๑ ธันวาคม ๒๔๗๒
27. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์, เล่ม ๕๕ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๖๐๗, ๒๓ มกราคม ๒๔๘๑
28. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักคณะรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์, เล่ม ๗๑ ตอนที่ ๘๕ ง หน้า ๒๘๕๒, ๒๑ ธันวาคม ๒๔๙๗
29. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๓๘ ตอนที่ ๐ ง หน้า ๓๑๑๗, ๒๒ มกราคม ๒๔๖๔
30. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักคณะรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๗๕ ตอนที่ ๗๖ ง หน้า ๒๗๐๗, ๓๐ กันยายน ๒๕๐๑
31. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักคณะรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๗๖ ตอนที่ ๘ ง หน้า ๕๘, ๑๓ มกราคม ๒๕๐๒
32. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม ๗๖ ตอนที่ ๔๖ ง หน้า ๑๒๐๙, ๒๑ เมษายน ๒๕๐๒