เขาอกทะล เป นเขาใน อำเภอเม องพ ทล ง จ งหว ดพ ทล ง ชาวพ ทล งเช อก นว าเป นภ เขาศ กด ส ทธ และเปร ยบเสม อนเสาหล กเม อง ทางร

เขาอกทะลุ เป็นเขาใน อำเภอเมืองพัทลุง จังหวัดพัทลุง ชาวพัทลุงเชื่อกันว่าเป็นภูเขาศักดิ์สิทธิ์และเปรียบเสมือนเสาหลักเมือง ทางราชการได้นำภาพเขาอกทะลุและเจดีย์บนยอดเขาทำเป็นตราสัญลักษณ์ของจังหวัดพัทลุง

เขาอกทะลุ

จุดสูงสุด
ความสูง เหนือระดับน้ำทะเล	177 เมตร (581 ฟุต)
พิกัด	7°37′30″N 100°05′30″E / 7.62500°N 100.09167°E / 7.62500; 100.09167
ข้อมูลทางภูมิศาสตร์
เขาอกทะลุ ประเทศไทย
ที่ตั้ง	อำเภอเมืองพัทลุง จังหวัดพัทลุง
เทือกเขา	เทือกเขาตะนาวศรี
ข้อมูลทางธรณีวิทยา
ประเภทภูเขา	หินปูน
การพิชิต
เส้นทางง่ายสุด	ทางรถ

เขาอกทะลุเป็นเขาหินปูน เขามีความสูง 250 เมตร มีบันไดสำหรับขึ้นยอดเขาเพื่อชมทิวทัศน์ของเมืองพัทลุง มีความยาวประมาณ 2 กิโลเมตร ส่วนกว้างที่สุดประมาณ 1 กิโลเมตร บริเวณตรงกลางเกือบถึงตอนปลายของยอดเขา มีโพรงขนาดใหญ่ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางราว 10 เมตร จึงเป็นที่มาของชื่อเขา พื้นที่เชิงเขามีประชาชนอยู่อาศัยและใช้เป็นพื้นที่เกษตรกรรม ด้านทิศตะวันตกและทิศเหนือมีลำคลองไหลผ่าน เรียกว่า ด้านใต้ของภูเขามีคลองตำนานไหลผ่านเขาอกทะลุ

แหล่งโบราณคดี

เขาอกทะลุยังเป็นแหล่งโบราณคดีที่สำคัญของจังหวัดภายในถ้ำต่าง ๆ บนเขามีการค้นพบพระพิมพ์ดินดิบศิลปะศรีวิชัย (พุทธศตวรรษที่ 12–13) จำนวนมาก

ถ้ำพิมพ์หรือถ้ำเขาอกทะลุเป็นถ้ำที่ตั้งอยู่ทิศตะวันตกของเขาอกทะลุปากถ้ำหันไปทางทิศตะวันตกกว้างประมาณ 5 เมตร ลึกประมาณ 20 เมตร ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ได้เคยเสด็จไปขุดพระพิมพ์ดินดิบที่ถ้ำแห่งนี้เมื่อ พ.ศ. 2445 พระพิมพ์ดินดิบที่ทรงขุดได้ในครั้งนั้นจำนวนหนึ่งได้นำไปเก็บรักษาไว้ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติกรุงเทพฯ ส่วนใหญ่เป็นรูปพระโพธิสัตว์อวโลกิตเตศวร พระโพธิสัตว์ปัทมปาณี พระเจ้าอมิตภะพระศรีศากยะมุนีและสถูป

ถ้ำคุรำตั้งอยู่ทางทิศเหนือของถ้ำพิมพ์ห่างกันประมาณ 1.5 กิโลเมตร ปากถ้ำหันไปทางทิศตะวันตกกว้างประมาณ 20 เมตร ลึกประมาณ 20 เมตร ภายในมีถ้ำมีกรุพระพิมพ์ดินดิบสมัยศรีวิชัยจำนวนมาก ปัจจุบันสภาพถ้ำถูกทำลายจากการขุดขี้ค้างคาวและการย่อยหิน

ถ้ำตลับตั้งอยู่ทางทิศใต้ของถ้ำคุรำห่างกันประมาณ 50 เมตร ปากถ้ำหันไปทางทิศตะวันตก เป็นถ้ำขนาดใหญ่มากมีหินงอกหินย้อยและแอ่งน้ำ ภายในถ้ำมีกรุพระพิมพ์ดินดิบสมัยศรีวิชัย ปัจจุบันถ้ำตลับและถ้ำคุรำเป็นที่ตั้งของสำนักสงฆ์ถ้ำตลับ

เจดีย์ยอดเขาจังตั้งอยู่บนยอดเขาจังซึ่งเป็นยอดเขาหนึ่งในภูเขาอกทะลุด้านทิศเหนือมีความสูงประมาณ 240 เมตรสภาพปัจจุบันทรุดโทรมมาก เหลือเพียงซากฐานเจดีย์สี่เหลี่ยม

เจดีย์ยอดเขาอกทะลุเล่ากันว่าพ่อหลวงนุ้ยเจ้าอาวาสกับท่านรักษ์วัดเดียวกันได้ชักชวนชาวบ้านผู้มีจิตศรัทธาสร้างขึ้นเมื่อพ.ศ. 2453 มีการนำเอาสำเภาเงินสำเภาทองบรรจุไว้ในเจดีย์ด้วยได้ทำสระน้ำเล็ก ๆ ไว้กลางกองเจดีย์ ปัจจุบันเจดีย์บนยอดเขาอกทะลุก่ออิฐถือปูนมีฐานเป็นรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสขนาด 4.50 X 4.50 เมตร รากฐานที่เหลือสูงประมาณ 1.50 เมตร ทางทิศเหนือของเจดีย์มีแนวบันไดขึ้นสู่ฐานทักษิณกว้างประมาณ 2 เมตร ฐานทักษิณเดิมปรุด้วยกระเบื้องแต่หักไปหมดแล้ว ส่วนองค์เจดีย์มีรูปแบบอย่างไรไม่ปรากฏหลักฐานที่แน่ชัด แต่บางท่านกล่าวว่าคล้ายเจดีย์วัดควนสาด กล่าวคือเป็นเจดีย์ย่อมุมไม้สิบสองฐานทักษิณปรุด้วยกระเบื้องสีเขียว

อ้างอิง

"เขาอกทะลุ". การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.).
สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. อักขรานุกรมภูมิศาสตร์ไทย เล่ม ๔ (อักษร ย-ฮ) ฉบับราชบัณฑิตยสภา. พิมพ์ครั้งที่ ๔. กรุงเทพมหานคร : สหมิตรพริ้นติ้งแอนด์พับลิสชิ่ง, ๒๕๖๑. (แก้ไขปรับปรุงข้อมูลเมื่อ พ.ศ. ๒๕๖๓)
"ตำนานเขาอกทะลุ". ฐานข้อมูลท้องถิ่นภาคใต้-มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์.
กรมศิลปากร. "เขาอกทะลุ(เขาอกทลุ)" ระบบภูมิสารสนเทศ แหล่งมรดกทางศิลปวัฒนธรรม. (ออนไลน์). เข้าถึงเมื่อ 20 มกราคม 2567. เข้าถึงจาก http://gis.finearts.go.th/fineart/

[1] "เขาอกทะลุ". การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.).

[2] สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. อักขรานุกรมภูมิศาสตร์ไทย เล่ม ๔ (อักษร ย-ฮ) ฉบับราชบัณฑิตยสภา. พิมพ์ครั้งที่ ๔. กรุงเทพมหานคร : สหมิตรพริ้นติ้งแอนด์พับลิสชิ่ง, ๒๕๖๑. (แก้ไขปรับปรุงข้อมูลเมื่อ พ.ศ. ๒๕๖๓)

[3] "ตำนานเขาอกทะลุ". ฐานข้อมูลท้องถิ่นภาคใต้-มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์.

[4] กรมศิลปากร. "เขาอกทะลุ(เขาอกทลุ)" ระบบภูมิสารสนเทศ แหล่งมรดกทางศิลปวัฒนธรรม. (ออนไลน์). เข้าถึงเมื่อ 20 มกราคม 2567. เข้าถึงจาก http://gis.finearts.go.th/fineart/