Syncope (medicine)

หมดสติชั่วคราว (อังกฤษ: syncope, "ซิงคะพี") คือการที่ผู้ป่วยมีทั้งอาการและกล้ามเนื้ออ่อนแรงทั่วตัว พร้อมกัน มีลักษณะเฉพาะคือ เป็นเร็ว เป็นอยู่ไม่นาน และหายได้เอง ส่วนใหญ่เกิดจากการที่มีเลือดไปเลี้ยงสมองน้อยลงจากสาเหตุต่างๆ ที่พบบ่อยคือภาวะความดันเลือดต่ำ บางครั้งอาจพบมีอาการนำมาก่อน เช่น เวียนศีรษะ เหงื่อแตก ตัวซีด ตาลาย คลื่นไส้ อาเจียน หรือร้อนวูบวาบ เป็นต้น ขณะมีอาการอาจมีกล้ามเนื้อกระตุกเป็นระยะเวลาสั้นๆ ได้ กรณีที่ไม่ได้หมดสติโดยสิ้นเชิงและกล้ามเนื้อยังมีความตึงตัวอยู่บ้างอาจเรียกว่า วิงเวียน หรือ presyncope/lightheadedness ในทางการแพทย์แนะนำให้ตรวจรักษาผู้ป่วยที่มีอาการวิงเวียนแบบเดียวกันกับผู้ป่วยที่มีอาการหมดสติชั่วคราว

หมดสติชั่วคราว (Syncope)
ชื่ออื่น	Fainting, blacking out, passing out, swooning
ภาพสีน้ำมัน Fainting ("คนเป็นลม") วาดโดย เมื่อ ค.ศ. 1744
การออกเสียง	/ˈsɪŋkəpi/ sing-kə-pee
สาขาวิชา	ประสาทวิทยา, หทัยวิทยา
อาการ	หมดสติและกล้ามเนื้ออ่อนแรงชั่วคราว
ภาวะแทรกซ้อน	การบาดเจ็บ
การตั้งต้น	รวดเร็ว
ระยะดำเนินโรค	ไม่นาน
ประเภท	หัวใจ, รีเฟล็กซ์, การเปลี่ยนท่า
สาเหตุ	การไหลของเลือดไปยังสมองลดลง
วิธีวินิจฉัย	การซักประวัติ, การตรวจร่างกาย, การตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ
การรักษา	แตกต่างกันไปตามสาเหตุ
พยากรณ์โรค	แตกต่างกันไปตามสาเหตุ
ความชุก	~5 - 1,000 ครั้ง ต่อปี

สาเหตุของอาการนี้มีหลากหลาย มีตั้งแต่สาเหตุที่ไม่เป็นอันตรายใดๆ ไปจนถึงอาจเป็นอันตรายถึงแก่ชีวิต แบ่งออกเป็น 3 กลุ่มหลักๆ ได้แก่ จากระบบหัวใจหลอดเลือด และ สาเหตุจากระบบหัวใจหลอดเลือดคิดเป็นประมาณ 10% ของทั้งหมด และมักเป็นกลุ่มที่อาจมีอันตรายได้มากที่สุด ส่วนจากระบบประสาทนั้นพบบ่อยที่สุด สาเหตุที่เกี่ยวกับหัวใจที่สำคัญ เช่น หัวใจเต้นผิดจังหวะ โรคลิ้นหัวใจ และการอุดกั้นหลอดเลือดจากสาเหตุต่างๆ เช่น ลิ่มเลือดอุดหลอดเลือดปอด หรือการฉีกเซาะของหลอดเลือดเอออร์ตา เป็นต้น การหมดสติชั่วคราวที่มีสาเหตุจากระบบประสาทเกิดขึ้นเมื่อหลอดเลือดขยายและลงอย่างไม่สัมพันธ์กัน อาจเกิดจากมีสิ่งกระตุ้น เช่น การเห็นเลือด ความเจ็บปวด ความรู้สึกรุนแรง หรือกิจกรรมบางอย่าง เช่น การปัสสาวะ การอาเจียน หรือการไอ การถูกกระตุ้นที่บริเวณซึ่งอยู่บริเวณคอก็สามารถทำให้เกิดการหมดสติชั่วคราวจากระบบประสาทได้อีกทางหนึ่ง สาเหตุกลุ่มสุดท้ายคือเกิดจากการลดลงอย่างรวดเร็วของความดันเลือดเมื่อเปลี่ยนท่าทาง เช่น จากนอนอยู่เปลี่ยนเป็นยืนขึ้น เป็นต้น เรียกว่า พบได้ในคนที่กินยาบางชนิด และยังสัมพันธ์กับภาวะขาดน้ำ การเสียเลือด หรือการติดเชื้อ ได้ด้วย นอกจากนี้ยังพบว่าการเกิดภาวะหมดสติชั่วคราวส่วนหนึ่งสัมพันธ์กับปัจจัยทางพันธุกรรมด้วย

การหาสาเหตุที่ดีที่สุดทำได้โดยการซักประวัติ การตรวจร่างกาย และการตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ โดยการตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจจะช่วยให้สามารถตรวจพบภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ โรคหลอดเลือดหัวใจ และความผิดปกติทางไฟฟ้าอื่นๆ ของหัวใจ เช่น กลุ่มอาการระยะคิวทียาว และ เป็นต้น ผู้ป่วยหมดสติชั่วคราวที่มีสาเหตุมาจากหัวใจมักมีประวัติอาการนำมาก่อนด้วย การตรวจพบความดันเลือดต่ำและชีพจรเร็วหลังการหมดสติมักบ่งบอกว่ามีการสูญเสียน้ำหรือเลือด ในขณะที่การตรวจพบออกซิเจนในเลือดต่ำมักพบร่วมกับการเกิดลิ่มเลือดอุดตันที่หลอดเลือดปอด ในผู้ป่วยบางรายที่สาเหตุยังไม่ชัดเจน อาจจำเป็นต้องตรวจเพิ่มเติมด้วยเครื่องมืออื่นๆ เช่น หรือ เป็นต้น โดยทั่วไปแล้วไม่จำเป็นต้องทำซีทีสแกนยกเว้นจะมีข้อบ่งชี้ ภาวะอื่นที่ใกล้เคียงกันที่อาจต้องนึกถึงและตรวจ ได้แก่ อาการชัก โรคหลอดเลือดสมองเฉียบพลัน ออกซิเจนต่ำ น้ำตาลในเลือดต่ำ และโรคทางจิตเวชบางอย่าง เป็นต้น การรักษาจะขึ้นกับสาเหตุ ผู้ป่วยกลุ่มเสี่ยงสูงจากการตรวจเบื้องต้นอาจต้องเข้ารับการรักษาหรือสังเกตอาการในโรงพยาบาลเพื่อติดตามอาการและการเต้นของหัวใจ

อ้างอิง

1. Peeters, SY; Hoek, AE; Mollink, SM; Huff, JS (April 2014). "Syncope: risk stratification and clinical decision making". Emergency Medicine Practice. 16 (4): 1–22, quiz 22–23. PMID 25105200.
2. อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ Ru2013
3. อ้างอิงผิดพลาด: ป้ายระบุ <ref> ไม่ถูกต้อง ไม่มีการกำหนดข้อความสำหรับอ้างอิงชื่อ NIH2020
4. Hadji-Turdeghal, Katra (2019). "Genome-wide association study identifies locus at chromosome 2q32. 1 associated with syncope and collapse". Cardiovascular Research. 116: 138–48. doi:10.1093/cvr/cvz106. PMC 6918066. PMID 31049583.

แหล่งข้อมูลอื่น

การจำแนกโรค	D ICD-10: R55 ICD-: 780.2 MeSH: D013575 : 27303
ทรัพยากรภายนอก	: 003092 : med/3385 ped/2188 emerg/876