Sarcogyps

พญาแร้ง
สถานะการอนุรักษ์
(IUCN 3.1)
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Animalia
ไฟลัม:	Chordata
ชั้น:	Aves
อันดับ:	Accipitriformes
วงศ์:	Accipitridae
สกุล:	Sarcogyps (, 1842)
สปีชีส์:	S.  calvus
ชื่อทวินาม
Sarcogyps calvus (, 1786)
แผนที่แสดงการกระจายพันธุ์
ชื่อพ้อง
Aegypius calvus Torgos calvus

พญาแร้ง (ชื่อวิทยาศาสตร์: Sarcogyps calvus) เป็นนกจำพวกอีแร้งชนิดหนึ่ง จัดเป็นอีแร้งขนาดใหญ่ และเป็นนกเพียงชนิดเดียวที่อยู่ในสกุล Sarcogyps

ลักษณะ

มีขนาดลำตัวโตเต็มที่ประมาณ 76–80 เซนติเมตร น้ำหนักประมาณ 3.5–6.3 กิโลกรัม ระยะระหว่างปลายปีก 2 ข้างกว้าง 1.99–2.6 เมตร ตัวผู้และตัวเมียมีลักษณะคล้ายกัน เมื่อโตเต็มที่หัวและคอเปลือยมีสีแดงถึงส้ม เท้ามีสีแดง ขนตามลำตัวสีดำ ปีกมีแถบสีขาว–เทาขน ที่หน้าอกและโคนขามีสีขาว ที่คอมีสีขาวขึ้นโดยรอบมองดูคล้ายสวมพวงมาลัย ตัวที่ยังไม่โตเต็มที่ ขนบริเวณหัวและอกมีสีขาว ปีกสีน้ำตาล

การกระจายพันธุ์

พบในทวีปเอเชีย พบมากในภูมิภาคเอเชียใต้, จีน, พม่า จนถึงภูมิภาคอินโดจีน สำหรับในประเทศไทยในอดีตพบอยู่เกือบทุกภาคยกเว้นภาคอีสานและภาคตะวันออก แต่ในปัจจุบันพบเห็นได้ยากมากแล้ว และไม่มีรายงานพบมานานกว่า 2 ทศวรรษ คาดว่าสูญพันธ์ไปจากประเทศไทยแล้ว หลังจากพญาแร้งฝูงสุดท้ายในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง ตายจากยาฆ่าแมลงที่พรานล่าสัตว์ป่า ใช้เป็นยาเบื่อใส่ไว้ในซากเก้ง หวังจะว่าเบื่อเสือโคร่ง ในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2535 เหตุการณ์ครั้งนั้นทำให้พญาแร้งในป่าห้วยขาแข้ง ตายไปนับสิบตัว ทำให้พญาแร้งลดจำนวนลงและไม่พบในป่าห้วยขาแข้งอีกเลยในปัจจุบัน แต่ประเทศไทยกำลังมีโครงการเพาะขยายพันธ์พญาแร้งในกรงเลี้ยงเพื่อนำกับสู่ธรรมชาติของไทย ที่สวนสัตว์นครราชสีมา และสถานีเพาะเลี้ยงสัตว์ป่าห้วยขาแข้ง จังหวัดอุทัยธานี

ในอดีตมีพญาแร้งมีการกระจายพันธุ์ในกลุ่มประเทศเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ในช่วงเวลาหลายสิบปีที่ผ่านมาพญาแร้งมีจำนวนลดลงมากในทั้ง 2 กลุ่มประเทศ ในประเทศเนปาลเป็นนกที่พบน้อย ประมาณ 200–400 ตัว มีการกระจายตัวทั่วไปในประเทศอินเดีย แต่มีแนวโน้มลดลงบางพื้นที่พบน้อยมากจนไม่พบเลย เช่น บางพื้นที่ในรัฐคุชราต และหลายรัฐทางตะวันออกเฉียงเหนือ พบปานกลางในพื้นที่ทางทิศตะวันตกของเชิงเขาหิมาลัย พบยากในประเทศบังกลาเทศ ภูฏาน พม่า ในลาว เดิมพบได้ทั่วไป ปัจจุบันพบเห็นเป็นครั้งคราวคาดว่าเป็นกลุ่มประชากรเดียวกับที่พบในกัมพูชา ในเวียดนาม เดิมพบมากในพื้นที่ภาคกลาง ปัจจุบันพบน้อยเป็นครั้งคราว คาดว่าเป็นกลุ่มประชากรเดียวกับที่พบในกัมพูชา ในกัมพูชา เดิมพบได้ทั่วไป ปัจจุบันพบได้น้อยและจำกัดพื้นที่เฉพาะทางตอนเหนือและตะวันออก ในมาเลเซีย เดิมพบมากในพื้นที่ทางภาคเหนือ ปัจจุบันไม่พบ พื้นที่จีนตอนใต้ไม่พบพญาแร้งตั้งแต่ช่วง พ.ศ. 2503–2512 ในประเทศไทยเข้าใกล้สถานภาพสูญพันธุ์

พฤติกรรมและการขยายพันธุ์

ไม่ชอบอยู่รวมกันเป็นฝูงใหญ่เหมือนอีแร้งชนิดอื่น ๆ แต่จะบินลงมากินซากสัตว์ตาย ก่อนอีแร้งชนิดอื่น ๆ ที่มีลำดับทางสังคมต่ำกว่า คือ อีแร้งเทาหลังขาว พญาแร้งหากินอยู่ตามที่โล่งแจ้ง โดยบินร่อนเป็นวงกลมบนท้องฟ้าระดับสูง มีสายตาไว สามารถร่อนกลางอากาศอยู่นานนับชั่วโมง โดยไม่ต้องกระพือปีกเลย กินซากสัตว์เน่าตายตามพื้นดิน โดยร่อนบินหาอาหารกลางอากาศ เมื่อพบจึงบินลงมาจิกกิน

มีฤดูผสมพันธุ์ในช่วงเดือนธันวาคม–เมษายน ทำรังด้วยกิ่งไม้ขัดสานกันอย่างไม่เป็นระเบียบ แล้วใช้ใบไม้รองพื้น มักทำรังอยู่บนต้นไม้ใหญ่ใกล้กับชุมชนของมนุษย์ วางไข่ครั้งละ 1 ฟอง ทั้งตัวผู้และตัวเมียต่างช่วยกันฟักไข่ และใช้รังเดิมวางไข่ในปีถัดไป

สถานภาพปัจจุบัน

เป็นนกประจำถิ่นของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่หายากมากที่สุดชนิดหนึ่ง มีสถานภาพใกล้สูญพันธุ์ขั้นวิกฤติ ในประเทศไทยจัดเป็นสัตว์ป่าคุ้มครอง ตาม

อ้างอิง

1. (2013). "Sarcogyps calvus". IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2. สืบค้นเมื่อ 26 November 2013.
2. จาก itis.gov (อังกฤษ)
3. WWF- Red-headed Vulture (2011).
4. Raptors of the World by Ferguson-Lees, Christie, Franklin, Mead & Burton. Houghton Mifflin (2001), ISBN 
5. Inskipp, C., Inskipp, T. and Baral, H.S. (in press). National Red Data Book of Birds of Nepal
6. Hla, H.; Shwe, N. M.;Htun, T. W.; Zaw, S. M.;Mahood, S.; Eames, J. C. and Pilgrim, J. D. 2011.
7. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-01-24. สืบค้นเมื่อ 2010-06-03.

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ พญาแร้ง

แหล่งข้อมูลอื่น

ข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับ Sarcogyps calvus ที่วิกิสปีชีส์