Marvel Cinematic Universe

จักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล (อังกฤษ: Marvel Cinematic Universe; MCU) เป็นสื่อแฟรนไชส์อเมริกันและจักรวาลร่วมซึ่งมีศูนย์กลางอยู่ที่ภาพยนตร์ชุดของภาพยนตร์ซูเปอร์ฮีโรที่สร้างโดยมาร์เวลสตูดิโอส์ ซึ่งสร้างจากตัวละครที่ปรากฏอยู่ในหนังสือการ์ตูนอเมริกันที่ตีพิมพ์โดยมาร์เวลคอมิกส์ แฟรนไชส์ยังประกอบด้วย หนังสือการ์ตูน ภาพยนตร์สั้น ละครชุดโทรทัศน์และดิจิทัลซีรีส์ จักรวาลร่วมนั้นเหมือนกับจักรวาลมาร์เวลในหนังสือการ์ตูน ที่มีการข้ามฝั่งระหว่างองค์ประกอบโครงเรื่องทั่วไป สถานที่ดำเนินเรื่อง นักแสดงและตัวละคร

จักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล
โลโก้จักรวาลภาพยนตร์มาร์เวลจาก มาร์เวลสตูดิโอส์: แอสแซมบลิงอะยูนิเวิร์ส (2014)
สร้างโดย	มาร์เวลสตูดิโอส์
งานต้นฉบับ	ไอรอนแมน มหาประลัย คน เกราะ เหล็ก (2008)
เจ้าของ	เดอะวอลต์ดิสนีย์
ปี	ค.ศ. 2008–ปัจจุบัน
สื่อสิ่งพิมพ์
หนังสือ	หนังสือจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล
การ์ตูน	หนังสือการ์ตูนพ่วงขาย จักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล
ภาพยนตร์และโทรทัศน์
ภาพยนตร์	ภาพยนตร์ในจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล
ภาพยนตร์สั้น	มาร์เวลวันช็อตส์
ละครโทรทัศน์	ละครชุดทางโทรทัศน์ในจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล
เว็บซีรีส์	ดิจิทัลซีรีส์ในจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล
รายการโทรทัศน์พิเศษ	รายการพิเศษในจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล
เกม
วิดีโอเกม	วิดีโอเกมพ่วงขายในจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล
เสียง
เพลงต้นฉบับ	ดนตรีของจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล
เบ็ดเตล็ด
สวนสนุก	สวนสนุกธีมมาร์เวล

มาร์เวลสตูดิโอส์ฉายภาพยนตร์เป็นกลุ่มที่เรียกว่า "เฟส" โดยสามเฟสแรกเรียกว่า "ดิอินฟินิตีซากา" และสามเฟสหลังเรียกว่า "เดอะมัลติเวิร์สซากา" ภาพยนตร์เรื่องแรกของจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวลคือ ไอรอนแมน มหาประลัย คน เกราะ เหล็ก (2008) เป็นการเริ่มต้นเฟสหนึ่ง ก่อนจะสิ้นสุดที่ภาพยนตร์ข้ามฝั่ง ดิ อเวนเจอร์ส (2012) เฟสสอง เริ่มต้นด้วย ไอรอนแมน 3 (2013) และสิ้นสุดที่ มนุษย์มดมหากาฬ (2015) เฟสสาม เริ่มต้นด้วย กัปตันอเมริกา: ศึกฮีโร่ระห่ำโลก (2016) และสิ้นสุดที่ สไปเดอร์-แมน ฟาร์ ฟรอม โฮม (2019) เฟสสี่ เริ่มต้นด้วย แบล็ค วิโดว์ (2021) และสิ้นสุดที่ แบล็ค แพนเธอร์: วาคานด้าจงเจริญ (2022) เฟสห้า เริ่มต้นด้วย แอนท์-แมน และ เดอะ วอสพ์: ตะลุยมิติควอนตัม (2023) และสิ้นสุดที่ ธันเดอร์โบลต์ส (2025) เฟสหก เริ่มต้นด้วย (2025) และสิ้นสุดที่ (2026) และ (2027)

มาร์เวลเทเลวิชัน ขยายจักรวาลไปยังเครือข่ายโทรทัศน์ด้วย ชี.ล.ด์. ทีมมหากาฬอเวนเจอร์ส ทางช่องเอบีซี ในปี ค.ศ. 2013 ก่อนจะขยายละครโทรทัศน์ไปยังการออกอากาศผ่านสัญญาณต่อเนื่องบนเน็ตฟลิกซ์และ และการออกอากาศผ่านสายเคเบิลทางช่อง มาร์เวลเทเลวิชันสร้างดิจิทัลซีรีส์ชื่อว่า ต่อมา มาร์เวลสตูดิโอส์ ได้สร้างละครโทรทัศน์เองเพื่อออกอากาศใน เริ่มต้นด้วย วันด้าวิสชั่น ในปี ค.ศ. 2021 เป็นการเริ่มต้นเฟสสี่ และพวกเขายังขยายเฟสนี้ด้วยรายการพิเศษทางโทรทัศน์ในชื่อ ผลงานพิเศษของมาร์เวลสตูดิโอส์ โดยเรื่องแรกคือ แวร์วูล์ฟ บาย ไนท์ (2022) จักรวาลภาพยนตร์มาร์เวลยังประกอบด้วย หนังสือการ์ตูนไทอิน ที่ตีพิมพ์โดยมาร์เวลคอมิกส์ นอกจากนี้มาร์เวลสตูดิโอส์ยังได้สร้างภาพยนตร์สั้นชุดสำหรับวางจำหน่ายลงแผ่น เรียกว่า มาร์เวลวันช็อตส์ และแคมเปญการตลาดแบบปากต่อปากของแต่ละภาพยนตร์และในจักรวาลด้วย และ รายการที่เลียนแบบรายการข่าว

แฟรนไชส์ประสบความสำเร็จในเชิงพาณิชย์และได้รับการตอบรับที่ดีจากนักวิจารณ์ และยังได้สร้างแรงบันดาลใจให้กับสตูดิโอภาพยนตร์และโทรทัศน์อื่น ๆ ที่มีสิทธิ์ในการดัดแปลงตัวละครในหนังสือการ์ตูน โดยพยายามสร้างจักรวาลร่วมที่คล้ายคลึงกับจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล นอกเหนือจากสื่อในจักรวาลร่วมแล้ว จักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล ยังมีสถานที่ท่องเที่ยวหลายแห่ง, นิทรรศการศิลปะ, รายการโทรทัศน์พิเศษ, หนังสือแนะนำสำหรับภาพยนตร์แต่ละเรื่อง, วิดีโอเกมไทอินและโฆษณาจำนวนมาก

การพัฒนา

ภาพยนตร์ชุดและละครชุดโดยมาร์เวลสตูดิโอส์

ภาพยนตร์ชุดในดิอินฟินิตีซากา

"มันไม่เคยทำมาก่อนและนั่นเป็นสิ่งที่ทุกคนยอมรับ ผู้สร้างภาพยนตร์คนอื่นไม่คุ้นเคยกับการรับนักแสดงจากภาพยนตร์เรื่องอื่นที่ผู้สร้างภาพยนตร์คนอื่นเคยคัดเลือกไว้ โครงเรื่องบางเรื่องที่เชื่อมโยงกันหรือสถานที่บางแห่งที่เชื่อมโยงกัน แต่ผมคิดว่า... ทุกคนทำงานให้กับมันและคิดว่ามันสนุก ส่วนใหญ่เป็นเพราะเราพูดเสมอว่าภาพยนตร์ที่เราสร้างนั้นต้องมาก่อน ร่างแหที่เกี่ยวพันทั้งหมด ทั้งหมดนั้นก็สนุกและจะมีความสำคัญมากถ้าคุณต้องการให้เป็น หากแฟน ๆ ต้องการค้นหาเพิ่มเติมและการเชื่อมโยง พวกเขาก็อยู่ที่นั่น เห็นได้ชัดว่ามีบางสิ่งที่ยิ่งใหญ่ซึ่งหวังว่าผู้ชมกระแสหลักจะสามารถติดตามได้เช่นกัน แต่... เหตุผลที่ผู้สร้างภาพยนตร์ทุกคนมีส่วนร่วมคือภาพยนตร์ของพวกเขาต้องยืนหยัดด้วยตัวเอง พวกเขาต้องมีวิสัยทัศน์ที่สดใหม่ โทนภาพยนตร์ที่ไม่เหมือนใครและความจริงที่ว่าพวกเขาสามารถเชื่อมต่อถึงกันได้ หากคุณต้องการติดตามเกล็ดขนมปังเหล่านั้นซึ่งเป็นของแถม"

—เควิน ไฟกี ประธานฝ่ายผลิตของมาร์เวลสตูดิโอส์เกี่ยวกับการสร้างจักรวาลภาพยนตร์ที่ใช้ร่วมกัน

ในปี ค.ศ. 2005 มาร์เวลเอนเตอร์เทนเมนต์ ได้เริ่มวางแผนที่จะสร้างภาพยนตร์ของตนเองโดยอิสระและจัดจำหน่ายผ่าน พาราเมาต์พิกเจอส์ ก่อนหน้านี้ มาร์เวลสร้าง(ภาพยนตร์ซูเปอร์ฮีโรหลายเรื่อง)ร่วมกับ โคลัมเบียพิคเจอร์ส, นิวไลน์ซินีมา, ทเวนตีท์เซนจูรีฟอกซ์และอื่น ๆ มาร์เวลทำกำไรได้ค่อนข้างน้อยจากข้อตกลงด้านลิขสิทธิ์กับสตูดิโออื่น ๆ และต้องการหารายได้เพิ่มเติมจากภาพยนตร์ ในขณะที่ยังคงการควบคุมทางศิลปะของโครงการและการจัดจำหน่ายอาวี อาราด หัวหน้าฝ่ายภาพยนตร์ของมาร์เวล พอใจกับ(ภาพยนตร์ไอ้แมงมุมของแซม เรย์มี)ของโซนี่พิคเจอร์ส แต่ไม่ค่อยพอใจกับภาพยนตร์เรื่องอื่น ทำให้อาราดตัดสินใจก่อตั้ง มาร์เวลสตูดิโอส์ สตูดิโอภาพยนตร์อิสระขนาดใหญ่แห่งแรกของฮอลลิวูด นับตั้งแต่ ดรีมเวิกส์ ใน ค.ศ. 1994เควิน ไฟกี รองหัวหน้าของอาราด ตระหนักว่า มาร์เวลยังคงเป็นเจ้าของสิทธิ์ในตัวสมาชิกหลักของ อเวนเจอร์ส ไม่เหมือนกับ สไปเดอร์-แมน, และเอ็กซ์เมน ซึ่งมีโซนี่, นิวไลน์และฟอกซ์เป็นเจ้าของลิขสิทธิ์ภาพยนตร์ ตามลำดับ ไฟกีซึ่งอธิบายตัวเองว่าเป็น "แฟนบอย" จินตนาการถึงการสร้างจักรวาลที่ใช้ร่วมกัน เช่นเดียวกับผู้สร้าง สแตน ลีและ ที่ทำกับหนังสือการ์ตูนในช่วงต้นทศวรรษ 1960

สตูดิโอได้เงินทุนจากวงเงินสินเชื่อหมุนเวียน 7 ปี มูลค่า 525 ล้านดอลลาร์สหรัฐกับ แผนการณ์ของมาร์เวลคือเปิดตัวละครหลักของพวกเขาในภาพยนตร์แต่ละเรื่อง แล้วรวมเข้าด้วยกันในภาพยนตร์ข้ามฝั่ง อาราด ผู้ซึ่งสงสัยในแผนการณ์นี้ ยืนกรานว่าเป็นเพราะชื่อเสียงของเขาที่ช่วยให้สตูดิโอสามารถจัดหาเงินทุนเริ่มต้นมาได้ เขาลาออกในปีถัดมา ในปี ค.ศ. 2007 ไฟกีได้รับการแต่งตั้งเป็นหัวหน้าสตูดิโอ มาร์เวลสตูดิโอส์ได้จัดตั้งคณะกรรมการสร้างสรรค์จำนวนหกคนที่คุ้นเคยกับตำนานหนังสือการ์ตูนเพื่อรักษาความมั่นคงทางศิลปะ ได้แก่ ไฟกี, ประธานร่วมของมาร์เวลสตูดิโอส์, ประธานสำนักพิมพ์, หัวหน้าฝ่ายสร้างสรรค์ของมาร์เวล, นักเขียนและ ประธานมาร์เวลเอนเตอร์เทนเมนต์ ซึ่งเป็นผู้ดูแลคณะกรรมการ ในตอนแรก ไฟกีกล่าวถึงความต่อเนื่องของการเล่าเรื่องร่วมกันของภาพยนตร์เหล่านี้ว่า "จักรวาลโรงภาพยนตร์มาร์เวล (Marvel Cinema Universe)" แต่ต่อมาใช้คำว่า "จักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล (Marvel Cinematic Universe)" เนื่องจากแฟรนไชส์ขยายไปสู่สื่ออื่น ๆ ชื่อนี้จึงถูกใช้โดยบางคนเพื่ออ้างถึงภาพยนตร์เท่านั้น

ภาพยนตร์ในจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวลฉายเป็นกลุ่มที่เรียกว่า "เฟส" เริ่มต้นด้วยเฟสหนึ่งและเฟสสองเดอะวอลต์ดิสนีย์ซื้อมาร์เวลเอนเตอร์เทนเมนต์ในเดือนธันวาคม ค.ศ. 2009 มูลค่า 4 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ดิสนีย์กล่าวว่าภาพยนตร์ในอนาคตของมาร์เวลสตูดิโอส์ จะจัดจำหน่ายโดยสตูดิโอของตัวเอง เมื่อข้อตกลงที่มีอยู่กับพาราเมาต์สิ้นสุดลง ภาพยนตร์ในเฟสสาม ประกาศในงานแถลงข่าวพิเศษในเดือนตุลาคม ค.ศ. 2014 มาร์เวลสตูดิโอส์ถูกรวมเข้ากับวอลต์ดิสนีย์สตูดิโอส์ในเดือนกันยายน ค.ศ. 2015 โดยไฟกีขึ้นตรงต่อ ประธานวอลต์ดิสนีย์สตูดิโอส์ แทนที่ ซีอีโอของมาร์เวลเอนเตอร์เทนเมนต์ คณะกรรมการสร้างสรรค์ของสตูดิโอจะมีส่วนร่วม "เล็กน้อย" ในภาพยนตร์ต่อจากนี้ แม้ว่าพวกเขาจะยังคงให้คำปรึกษากับ มาร์เวลเทเลวิชัน ซึ่งยังคงอยู่ภายใต้การควบคุมของเพิร์ลมัตเตอร์ การตัดสินใจครั้งสำคัญในภาพยนตร์ทั้งหมดต่อจากนี้จะต้องกระทำโดย ไฟกี, เดสโปซิโตและ สตูดิโอได้ก่อตั้ง ซึ่งเป็น "ความไว้วางใจทางสมอง" ของผู้บริหารที่ทำงานมายาวนานในบริษัท ซึ่งจะช่วยยกระดับโครงการของกันและกันหากเป็นไปได้ ไฟกีกล่าวในเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 2017 ว่า อเวนเจอร์ส: เผด็จศึก (2019) จะให้จุดจบที่สมบูรณ์แบบแก่ภาพยนตร์และเส้นเรื่องในเวลานั้นและเริ่มยุคใหม่สำหรับแฟรนไชส์ เขากล่าวในภายหลังว่าเฟสสามจะเป็นการสิ้นสุด "ดิอินฟินิตีซากา"

ภาพยนตร์ชุดและละครชุดในเดอะมัลติเวิร์สซากา

ในเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 2017 ดิสนีย์กำลังพัฒนาละครชุดมาร์เวลเรื่องใหม่ เพื่อนำมาลงในบริการสตรีมมิง ในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 2018 ไฟกี กล่าวว่าได้เริ่มการสนทนากับดิสนีย์เกี่ยวกับการมีส่วนร่วมใด ๆ ที่อาจเกิดขึ้นกับมาร์เวลสตูดิโอส์กับบริการสตรีมมิง เนื่องจากไฟกีรู้สึกว่าบริการนี้เป็นสิ่งสำคัญสำหรับบริษัท ในเดือนกันยายน ค.ศ. 2018 มีรายงานว่ามาร์เวลสตูดิโอส์กำลังพัฒนาละครชุดจำกัด โดยมีศูนย์กลางอยู่ที่ตัวละคร "ชั้นสอง" จากภาพยนตร์ในจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวลที่ไม่มีและไม่น่าจะมีภาพยนตร์ของตัวเอง ละครชุดแต่ละเรื่องคาดว่าจะมีหกถึงแปดตอน และจะสร้างโดยมาร์เวลสตูดิโอส์มากกว่าจะเป็นมาร์เวลเทเลวิชัน โดยไฟกีได้รับ "บทบาทภาคปฏิบัติ" ในการพัฒนาละครชุดแต่ละเรื่อง ไฟกีกล่าวว่าละครชุดที่ได้รับการพัฒนาสำหรับบริการสตรีมมิงจะ "บอกเล่าเรื่องราว... ที่เราไม่สามารถบอกได้จากประสบการณ์ในโรงภาพยนตร์ – การเล่าเรื่องในรูปแบบที่ยาวกว่า" นอกจากนี้ เขายังเสริมด้วยว่าการที่ดิสนีย์ขอให้สร้างละครชุดเหล่านี้ "เติมพลังให้ทุกคนอย่างสร้างสรรค์" ภายในมาร์เวลสตูดิโอส์เนื่องจากพวกเขาสามารถ "เล่นในสื่อใหม่และโยนกฎออกไปนอกหน้าต่างในแง่ของโครงสร้างและรูปแบบ" รายการโทรทัศน์พิเศษจากสตูดิโอจะทำการตลาดในชื่อ "ผลงานพิเศษของมาร์เวลสตูดิโอส์"รวมพันธุ์นักสู้พิทักษ์จักรวาล ตอนพิเศษรับวันหยุด (2022) เป็นโครงการแรกที่มาร์เวลสตูดิโอส์เริ่มวางแผนให้กับดิสนีย์+

ในเดือนธันวาคม ค.ศ. 2017 เดอะวอลต์ดิสนีย์ จาก ทเวนตีเฟิสต์เซนจูรีฟอกซ์ ร่วมไปถึงทเวนตีท์เซนจูรีฟอกซ์ ธุรกรรมปิดอย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 19 มีนาคม ค.ศ. 2019 การเข้าซื้อกิจการได้เห็นการกลับมาของลิขสิทธิ์ภาพยนตร์ เดดพูล, ตัวละครเอ็กซ์เมนและตัวละครแฟนแทสติกโฟร์ คืนสู่มาร์เวลสตูดิโอส์ ในเดือนธันวาคม ค.ศ. 2020 ในวันนักลงทุนของดิสนีย์ มาร์เวลสตูดิโอส์ให้ข้อมูลเกี่ยวกับภาพยนตร์และละครชุดที่ประกาศไปก่อนหน้านี้ และประกาศละครชุดและรายการพิเศษเพิ่มเติมอีกบนดิสนีย์+ และยืนยันว่าจะเป็นส่วนหนึ่งของเฟสสี่ องค์ประกอบแรกบางส่วนที่ก่อนหน้านี้ถูกควบคุมโดยทเวนตีท์เซนจูรีฟอกซ์แล้วรวมเข้ากับจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล ได้แก่ องค์กร ใน วันด้าวิสชั่น ละครชุดบนดิสนีย์+ และ ประเทศสมมติในละครชุด ฟัลคอนและวินเทอร์ โซลเยอร์ นอกจากนี้ แพทริก สจวร์ต ปรากฏตัวเป็น ศาสตราจารย์ ในภาพยนตร์ จอมเวทย์มหากาฬ ในมัลติเวิร์สมหาภัย (2022) โดยแสดงเป็นตัวละครนี้ในจักรวาลอื่น หลังเขาเคยแสดงเป็นตัวละครนี้ในภาพยนตร์ชุด X-เม็น ของฟอกซ์ ขณะที่ พบว่ามีการกลายพันธุ์ทางพันธุกรรมใน มิสมาร์เวลไอมาน เวลลานี ยืนยันว่าเธอเป็น (คำที่เกี่ยวข้องกับ X-เม็น) คนแรกในจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล ก็ได้รับการเปิดเผยว่าเป็นมนุษย์กลายพันธุ์ในภาพยนตร์ แบล็ค แพนเธอร์: วาคานด้าจงเจริญ (2022) เหมือนกับเขาในการ์ตูน

เควิน ไฟกี ช่วยสร้างสื่อที่ใช้จักรวาลร่วมกันจากทรัพย์สินของมาร์เวล

ในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 2019 ประกาศรายชื่อสื่อในเฟสสี่ที่งาน ซึ่งประกอบด้วยภาพยนตร์และละครชุดบน เฟสสี่ประกอบด้วย (สมมุติว่า...?) แอนิเมชันชุดเรื่องแรกจากมาร์เวลสตูดิโอส์ และในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 2021 สตูดิโอกำลังสร้าง "สาขาแอนิเมชันและสตูดิโอขนาดเล็ก" ในชื่อ มาร์เวลสตูดิโอส์แอนิเมชัน เพื่อมุ่งเน้นไปที่เนื้อหาแอนิเมชันนอกเหนือจาก สมมุติว่า...? อลอนโซกล่าวว่า มาร์เวลมีโครงการประมาณ 31 โครงการที่อยู่ในขั้นตอนการพัฒนาต่าง ๆ ในเดือนกันยายน ค.ศ. 2021 ไฟกีกล่าวในเดือนเมษายน ค.ศ. 2022 ว่าเขาและมาร์เวลสตูดิโอส์อยู่ระหว่างการพักผ่อนอย่างสร้างสรรค์ เพื่อวางแผนและหารือเกี่ยวกับภาพยนตร์ในจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวลในอีก 10 ปีข้างหน้า ไฟกีประกาศภาพยนตร์และละครชุดบางเรื่องสำหรับเฟสห้าและเฟสหก ที่งาน ซานดิเอโกคอมมิก-คอน ในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 2022 และเปิดเผยว่าเฟสสี่, ห้าและหก เรียกรวมกันว่า "เดอะมัลติเวิร์สซากา" หลังจาก "ประสบการณ์สร้างสรรค์" ของการสิ้นสุดเฟสสามและ "ดิอินฟินิตีซากา" ด้วย อเวนเจอร์ส: มหาสงครามล้างจักรวาล (2018) และ อเวนเจอร์ส: เผด็จศึก และการขยายจำนวนโครงการที่สตูดิโอสร้างในระยะเวลาอันสั้น มาร์เวลสตูดิโอส์ตัดสินใจเลิกมีภาพยนตร์ข้ามฝั่งของอเวนเจอร์สในตอนจบของแต่ละเฟส และตัดสินใจที่จะมีภาพยนตร์ข้ามฝั่งในตอนจบของ "เดอะมัลติเวิร์สซากา" ด้วย (2026) และ (2027) สตูดิโอรู้สึกตื่นเต้นที่จะได้สำรวจ ในฐานะจอมวายร้ายหลักของมัลติเวิร์สซากา หลัง ธานอส ในดิอินฟินิตีซากา เพราะแคงเป็นตัวร้ายที่แตกต่างกันในบางส่วน เพราะเขามีหลายตัวแปรจากเส้นเวลาที่แตกต่างกันภายในพหุภพ ในตอนแรกสตูดิโอไม่ได้วางแผนที่จะสร้างเรื่องราวต่อไปเกี่ยวกับแคง และตัดสินใจแบบนั้นหลังจากเห็นการแสดงของ จอนาทัน เมเจอส์ ในปีหนึ่งของละครชุด โลกิ (2021) ของดิสนีย์+ รวมถึงภาพจากการถ่ายทำใน แอนท์-แมน และ เดอะ วอสพ์: ตะลุยมิติควอนตัม (2023) หลังเมเจอส์ถูกตัดสินว่ามีความผิดท่ามกลางประเด็นทางกฎหมายในเดือนธันวาคม ค.ศ. 2023 เขาถูกไล่ออกจากดิสนีย์และมาร์เวลสตูดิโอส์ ทำให้สตูดิโออ้างอิงถึง เดอะแคงไดแนสตี ภายในว่า อเวนเจอร์ส 5

อลอนโซถูกไล่ออกจากบทบาทของเธอที่มาร์เวลสตูดิโอส์ในเดือนมีนาคม ค.ศ. 2023 เนื่องจากรับหน้าที่เป็นผู้อำนวยการสร้างให้กับภาพยนตร์เรื่อง (2022) ของ โดยละเมิดข้อตกลงเมื่อ ค.ศ. 2018 ระหว่างอลอนโซและดิสนีย์ที่จะไม่ทำงานให้กับสตูดิโอคู่แข่ง การตัดสินใจดังกล่าวเกิดขึ้นโดยกลุ่มซึ่งประกอบด้วย อลัน เบิร์กแมน ประธานร่วมของ และฝ่ายทรัพยากรบุคคลและกฎหมายของดิสนีย์ มีรายงานว่า อลอนโซไม่ได้ขออนุญาตเพื่อทำงานกับภาพยนตร์เรื่องนี้ และถูกดิสนีย์ขอให้หยุดทำงานหรือส่งเสริมภาพยนตร์เรื่องนี้ สถานการณ์ดังกล่าวถือว่าร้ายแรงมากพอที่ดิสนีย์ขอลงนามข้อตกลงฉบับใหม่ และบริษัทเตือนเธออยู่เสมอถึงเรื่องนี้ ในขณะที่เธอยังคงส่งเสริมภาพยนตร์เรื่องนี้ต่อไปหลังจากการฉายรอบปฐมทัศน์ในเดือนกันยายน ค.ศ. 2022 ซึ่งท้ายที่สุดก็นำไปสู่การไล่เธอออก ทนายความของอลอนโซหักล้างคำกล่าวอ้างเหล่านี้ โดยกล่าวว่าดิสนีย์ทราบและตกลงที่จะให้เธอทำงานใน อาร์เจนตินา 1985 และอลอนโซ "ถูกปิดปาก [และ] ถูกไล่ออก เมื่อเธอปฏิเสธที่จะทำสิ่งที่เธอเชื่อว่าน่าตำหนิ"; มีรายงานว่าสิ่งนี้เป็นความขัดแย้งกับผู้บริหารของดิสนีย์เรื่องการเซ็นเซอร์ใน ตะลุยมิติควอนตัม ทำให้ภาพยนตร์เรื่องนี้ได้เข้าฉายในคูเวตตาม โฆษกของดิสนีย์ย้ำว่าอลอนโซถูกไล่ออกเนื่องจาก "การละเมิดสัญญาที่ไม่อาจโต้แย้งได้ และการละเมิดนโยบายของบริษัทโดยตรง" ท่ามกลางปัจจัยอื่น ๆ ดิสนีย์และอลอนโซบรรลุข้อตกลงค่าชดเชยหลายล้านดอลลาร์ในเดือนเมษายน

ซีอีโอของดิสนีย์ กล่าวในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 2023 ว่าบริษัทจะลดปริมาณเนื้อหาของมาร์เวลที่สร้างขึ้นในอนาคต โดยยอมรับว่าการขยายธุรกิจของมาร์เวลสตูดิโอส์ไปสู่ละครชุดดิสนีย์+ และการสร้างภาพยนตร์จำนวนมากทำให้ "จุดสนใจและความสนใจลดลง" หลังภาพยนตร์หลายเรื่องทำเงินได้น้อยลงในบ็อกซ์ออฟฟิศ เขาชี้แจงแผนของพวกเขาในเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 2024 โดยกล่าวว่าตอนนี้ดิสนีย์จะเปิดตัวภาพยนตร์มาร์เวลสองเรื่องหรือมากที่สุดสามเรื่อง และละครชุดมาร์เวลสองเรื่องต่อปี ซึ่งลดลงจากภาพยนตร์สี่เรื่องและมีละครชุดประมาณสี่เรื่องที่ออกฉายในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา บริษัทกำลังลดการผลิตและมุ่งเน้นไปที่คุณภาพในทุกแผนก แต่ไอเกอร์รู้สึกว่าการเปลี่ยนแปลงมีความจำเป็นอย่างยิ่งสำหรับมาร์เวลโดยเฉพาะ ไฟกีและเดเอสโปซิโต กล่าวว่า ค.ศ. 2023 ถือเป็นปีที่ยากลำบากและเป็น "ช่วงเวลาที่ยากลำบาก" สำหรับสตูดิโอ แต่พวกเขาได้เรียนรู้บทเรียนเกี่ยวกับการพยายามสร้างเนื้อหามากเกินไปในคราวเดียว พวกเขาเสริมว่าการที่ "อยู่อันดับต้น ๆ" ของบ็อกซ์ออฟฟิศอีกต่อไปทำให้พวกเขาต้องตกเป็นรองอีกครั้ง เหมือนอย่างที่พวกเขาเคยเป็นเมื่อเริ่มทำงานในเฟสหนึ่ง และพวกเขาจะ "กลับมาแข็งแกร่ง" ด้วยความหวังว่าจะทำให้ผู้ชมประหลาดใจและเกินความคาดหมาย

ใน ค.ศ. 2024 มาร์เวลสตูดิโอส์เปิดตัวแบนเนอร์ "มาร์เวลแอนิเมชัน" และ "มาร์เวลเทเลวิชัน" สำหรับแอนิเมชันชุดและละครชุดคนแสดงตามลำดับ ร่วมกับแบนเนอร์ "มาร์เวลสปอตไลต์" ที่ทำไว้ก่อนหน้านี้ เพื่อช่วยระบุให้ผู้ชมทราบว่าพวกเขาไม่จำเป็นต้องดูโครงการทั้งหมดของสตูดิโอเพื่อทำความเข้าใจเรื่องราวโดยรวม และสามารถเลือกเรื่องราวและตัวละครที่จะติดตามภายใต้แบนเนอร์เหล่านี้ได้

ละครชุดของมาร์เวลเทเลวิชัน

เจฟ โลบ อดีตหัวหน้าของมาร์เวลเทเลวิชัน เคยทำหน้าที่เป็นผู้อำนวยการสร้างให้กับละครชุดทุกเรื่องบน เอบีซี, เน็ตฟลิกซ์, ฮูลูและฟรีฟอร์ม

ในเดือนมิถุนายน ค.ศ. 2010 มาร์เวลเทเลวิชันก่อตั้งขึ้นโดยมี เจฟ โลบ เป็นหัวหน้า ในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 2012 มาร์เวลเทเลวิชันเข้าสู่การเจรจากับเอบีซี เพื่อสร้างรายการที่ดำเนินเรื่องอยู่ในจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล ในที่สุดเครือข่ายก็สร้างละครชุด ชี.ล.ด์. ทีมมหากาฬอเวนเจอร์ส, เอเจนต์ คาร์เตอร์ สายลับสาวกู้โลก และ ยอดคนเหนือพิภพจักรวาล ซึ่งร่วมสร้างกับ ในเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 2013 ดิสนีย์จัดหาละครชุดคนแสดงให้กับเน็ตฟลิกซ์ ซึ่งได้แก่ แดร์เดวิล, เจสซิก้า โจนส์, ลุค เคจ และ ไอรอน ฟิสต์ นำไปสู่ละครชุดสั้น เดอะ ดีเฟนเดอร์ส ในเดือนเมษายน ค.ศ. 2016 เน็ตฟลิกซ์สั่งละครชุด เดอะ พันนิชเชอร์ ละครชุดแยกของ แดร์เดวิล ในเดือนกุมภาพันธ์ เน็ตฟลิกซ์ยกเลิกละครชุดทั้งหมดของมาร์เวล ในเดือนมกราคม ค.ศ. 2021 ไฟกีกล่าวว่า "ไม่เคยพูดว่าไม่เคย" ที่อาจจะฟื้นฟูละครชุด แต่สังเกตว่ามาร์เวลสตูดิโอส์ให้ความสำคัญกับละครชุดบนดิสนีย์+ ใหม่ของพวกเขาที่ประกาศในเวลานั้น ในเดือนเมษายน ค.ศ. 2016 ช่อง เครือข่ายเคเบิลซึ่งดิสนีย์เป็นเจ้าของ ประกาศ โคล้กและแดกเกอร์ ในเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 2017 มาร์เวลประกาศว่า รันอะเวย์ส ได้รับคำสั่งให้ละครชุดจากฮูลู ในเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 2019 มาร์เวลประกาศว่า เฮลสตรอม ได้รับการอนุมัติจากฮูลู

ในเดือนตุลาคม ค.ศ. 2019 การปรับโครงสร้างองค์กรเพิ่มเติมทำให้ไฟกีได้รับการแต่งตั้งเป็นหัวหน้าฝ่ายสร้างสรรค์ของมาร์เวลเอนเตอร์เทนเมนต์ โดยมาร์เวลเทเลวิชันกลายเป็นส่วนหนึ่งของมาร์เวลสตูดิโอส์และผู้บริหารของมาร์เวลเทเลวิชันขึ้นตรงต่อไฟกี ในเดือนธันวาคม ค.ศ. 2019 มาร์เวลเทเลวิชันถูกรวมเข้ากับมาร์เวลสตูดิโอส์ โดยที่มาร์เวลสตูดิโอส์เข้ามารับช่วงต่อสร้างละครชุดปัจจุบันในขณะนั้น ไม่มีละครชุดเพิ่มเติมจากมาร์เวลเทเลวิชันที่ได้รับการพิจารณาให้พัฒนาต่อ ในเดือนมกราคม ค.ศ. 2021 ไฟกีกล่าวว่า "ไม่เคยพูดว่าไม่เคย" ที่จะนำละครชุดเน็ตฟลิกซ์กลับมาอีกครั้ง แต่ตั้งข้อสังเกตว่ามาร์เวลสตูดิโอส์มุ่งเน้นไปที่ละครชุดดิสนีย์+ ใหม่ของพวกเขา ในเดือนพฤษภาคม ค.ศ. 2022 มาร์เวลสตูดิโอส์เปิดเผยว่ากำลังพัฒนาละครชุด แดร์เดวิล ใหม่สำหรับดิสนีย์+ โดยประกาศชื่อเรื่องในเดือนกรกฎาคมว่า แดร์เดวิล: บอร์นอะเกน

ภาพยนตร์

มาร์เวลสตูดิโอส์ฉายภาพยนตร์เป็นกลุ่มที่เรียกว่า "เฟส" (อังกฤษ: Phases)

ดิอินฟินิตีซากา

ภาพยนตร์ในสามเฟสแรกนั้นเรียกรวมกันว่า "ดิอินฟินิตีซากา" โดยเฟสหนึ่งประกอบด้วย ไอรอนแมน มหาประลัย คน เกราะ เหล็ก (2008), มนุษย์ตัวเขียวจอมพลัง (2008), ไอรอนแมน 2 (2010), ธอร์ เทพเจ้าสายฟ้า (2011), กัปตันอเมริกา: อเวนเจอร์ที่ 1 (2011) และปิดท้ายด้วย ดิ อเวนเจอร์ส (2012) ซึ่งเป็นภาพยนตร์ข้ามฝั่งเฟสสองประกอบด้วย ไอรอนแมน 3 (2013), ธอร์ เทพเจ้าสายฟ้าโลกาทมิฬ (2013), กัปตันอเมริกา: มัจจุราชอหังการ (2014), รวมพันธุ์นักสู้พิทักษ์จักรวาล (2014), อเวนเจอร์ส: มหาศึกอัลตรอนถล่มโลก (2015) และ มนุษย์มดมหากาฬ (2015)เฟสสามประกอบด้วย กัปตันอเมริกา: ศึกฮีโร่ระห่ำโลก (2016), จอมเวทย์มหากาฬ (2016), รวมพันธุ์นักสู้พิทักษ์จักรวาล 2 (2017), สไปเดอร์แมน: โฮมคัมมิ่ง (2017), ธอร์: ศึกอวสานเทพเจ้า (2017), แบล็ค แพนเธอร์ (2018), อเวนเจอร์ส: มหาสงครามล้างจักรวาล (2018), แอนท์-แมน และ เดอะ วอสพ์ (2018), กัปตัน มาร์เวล (2019), อเวนเจอร์ส: เผด็จศึก (2019) และ สไปเดอร์แมน: ฟาร์ ฟรอม โฮม (2019)

เดอะมัลติเวิร์สซากา

ภาพยนตร์ในสามเฟสที่สองนั้นเรียกรวมกันว่า "เดอะมัลติเวิร์สซากา" และรวมถึงละครชุดทางโทรทัศน์บนเฟสสี่ประกอบด้วย แบล็ค วิโดว์ (2021), ชาง-ชี กับตำนานลับเท็นริงส์ (2021), ฮีโร่พลังเทพเจ้า (2021), สไปเดอร์แมน: โน เวย์ โฮม (2021), จอมเวทย์มหากาฬ ในมัลติเวิร์สมหาภัย (2022), ธอร์: ด้วยรักและอัสนี (2022) และ แบล็ค แพนเธอร์: วาคานด้าจงเจริญ (2022)เฟสห้าประกอบด้วย แอนท์-แมน และ เดอะ วอสพ์: ตะลุยมิติควอนตัม (2023), รวมพันธุ์นักสู้พิทักษ์จักรวาล 3 (2023), เดอะ มาร์เวลส์ (2023),เดดพูล วูล์ฟเวอรีน (2024), กัปตัน อเมริกา: ศึกฮีโร่จักรวาลใหม่ (2025) และ ธันเดอร์โบลต์ส (2025)เฟสหกประกอบด้วย (2025), (2025), (2026) และ (2027)

ละครโทรทัศน์

ละครชุดโดยมาร์เวลเทเลวิชัน

มาร์เวลเทเลวิชัน ผลิตละครโทรทัศน์หลายเรื่องที่ดำเนินเรื่องอยู่ในจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล ผ่านการออกอากาศ, สตรีมมิงและเคเบิล ซึ่งออกอากาศทางช่องเอบีซี ได้แก่ ชี.ล.ด์. ทีมมหากาฬอเวนเจอร์ส (2013–2020), เอเจนต์ คาร์เตอร์ สายลับสาวกู้โลก (2015–2016) และ อินฮิวแมนส์ (2017) ละครชุด "มาร์เวล ไนท์ส" ซึ่งสตรีมมิงบนเน็ตฟลิกซ์ ได้แก่ แดร์เดวิล (2015–2018), เจสซิก้า โจนส์ (2015–2019), ลุค เคจ (2016–2018), ไอรอน ฟิสต์ (2017–2018), มินิซีรีส์ข้ามฝั่ง เดอะ ดีเฟนเดอร์ส (2017) และ เดอะ พันนิชเชอร์ (2017–2019) ละครชุดสำหรับเยาวชน ได้แก่ รันอะเวย์ส (2017–2019) สตรีมมิงบน และ โคล้กและแดกเกอร์ (2018–2019) ออกอากาศทางช่อง ขณะที่ เฮลสตรอม (2020) ซึ่งสตรีมมิงบน แต่เดิมตั้งใจให้เป็นจุดเริ่มต้นของแฟรนไชส์ ที่วางแผนไว้ ผู้เป็นโชว์รันเนอร์กล่าวว่า แต่ท้ายที่สุดแล้วละครชุดก็ "ไม่ได้เชื่อมโยงกับจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวล"

ละครชุดโดยมาร์เวลสตูดิโอส์

เฟสสี่ประกอบด้วยละครชุด ได้แก่ วันด้าวิสชั่น (2021), เดอะฟอลคอนและเดอะวินเทอร์โซลเจอร์ (2021), ของ โลกิ (2021), ปีที่หนึ่งของแอนิเมชัน (สมมุติว่า...?) (2021), ฮอคอาย (2021), มูนไนท์ (2022), มิสมาร์เวล (2022) และ ชี-ฮัลค์: ทนายสายลุย (2022) ส่วนรายการพิเศษ แวร์วูล์ฟ บาย ไนท์ (2022) และ รวมพันธุ์นักสู้พิทักษ์จักรวาล ตอนพิเศษรับวันหยุด (2022) ก็รวมอยู่ในเฟสนี้เช่นกัน เฟสห้าประกอบด้วย มหันตภัยอำพราง (2023), ปีที่สองของ โลกิ (2023) และ สมมุติว่า...? (2023), เอคโค (2024), อากาธาออลอะลอง (2024), แดร์เดวิล: บอร์นอะเกน (2025) และ ไอรอนฮาร์ต (2025)

นักแสดงและตัวละครประจำ

รายการตัวบ่งชี้

ส่วนนี้รวมถึงตัวละครที่จะปรากฏตัวหรือปรากฏตัวแล้วในภาพยนตร์/ละครชุดอย่างน้อยสามเรื่องในจักรวาลภาพยนตร์มาร์เวลและมีชื่ออยู่ในเครดิตอย่างน้อยสองแฟรนไชส์

• ส่วนที่ว่างเป็นสีเทาเข้ม หมายถึง ตัวละครไม่ได้อยู่ในสื่อหรือว่าการปรากฏตัวของตัวละครยังไม่ได้รับการยืนยัน
•  ^P หมายถึง ปรากฏตัวเป็นภาพถ่ายในภาพยนตร์
•  ^V หมายถึง ปรากฏตัวเฉพาะเสียง

ตัวละคร	ภาพยนตร์	ละครชุด	ภาพยนตร์สั้น	ดิจิทัลซีรีส์	แอนิเมชัน
	ฟลอเรนซ์ คาซัมบา
บรูซ แบนเนอร์ ฮัลค์	เอ็ดเวิร์ด นอร์ตัน ลู เฟอร์ริกโน^V มาร์ก รัฟฟาโล	มาร์ก รัฟฟาโล			มาร์ก รัฟฟาโล
เจมส์ "บักกี" บาร์นส์ วินเทอร์ โซลเยอร์ / ไวต์ วูล์ฟ	เซบาสเตียน สแตน				เซบาสเตียน สแตน
คลินต์ บาร์ตัน ฮอว์กอาย	เจเรมี เรนเนอร์				เจเรมี เรนเนอร์
	ลินดา คาร์เดลลินี
	ฟลอเรนซ์ พิว
	ทิม รอท
		ไมค์ โคลเตอร์
เพ็กกี คาร์เตอร์	เฮย์ลีย์ แอตเวลล์				เฮย์ลีย์ แอตเวลล์
	เอมิลี แวนแคมป์				เอมิลี แวนแคมป์
แฟรงก์ แคสเซิล พันนิชเชอร์		จอน เบิร์นธัล
ฟิล โคลสัน	คลาร์ก เกรกก์
แครอล แดนเวอร์ส กัปตันมาร์เวล	บรี ลาร์สัน				อเล็กซานดรา แดเนียลส์
แดร็กซ์ผู้พิฆาต	เดฟ บอทิสตา				เฟร็ด ทาทาซิโอเร
โฮป แวน ดายน์ วอสพ์	อีแวนเจไลน์ ลิลลี				อีแวนเจไลน์ ลิลลี
		วินเซนต์ โดนอฟรีโอ
	จูเลีย หลุยส์-ไดรฟัส
นิค ฟิวรี	ซามูเอล แอล. แจ็กสัน				ซามูเอล แอล. แจ็กสัน
กาโมรา	โซอี ซัลดานา				ซินเธีย แมควิลเลียมส์
กรูท	วิน ดีเซล^V				เฟร็ด ทาทาซิโอเร
	แซม ร็อกเวลล์		แซม ร็อกเวลล์		แซม ร็อกเวลล์
	อิดริส เอลบา				อิดริส เอลบา
	โคบี สมัลเดอส์				โคบี สมัลเดอส์
	จอน แฟฟโรว์				จอน แฟฟโรว์
	ไอมาน เวลลานี				ไอมาน เวลลานี
		ซิโมน มิสซิก
	จีมง อูนซู				จีมง อูนซู
สกอตต์ แลง แอนท์-แมน	พอล รัด			พอล รัด
	แคท เดนนิงส์				แคท เดนนิงส์
โลกิ	ทอม ฮิดเดิลสตัน				ทอม ฮิดเดิลสตัน
	ปอม เกลม็องตีแย็ฟ
วันด้า แม็กซิมอฟฟ์ สการ์เล็ตวิทช์	อลิซาเบธ โอลเซน				อลิซาเบธ โอลเซน
	ชาร์ลี ค็อกซ์				ชาร์ลี ค็อกซ์
เนบิวลา	คาเรน กิลแลน				คาเรน กิลแลน
		เอลเดน เฮนสัน
	ดาไน กูริรา				ดาไน กูริรา
		เด็บโบราห์ แอนน์ โวลล์
ปีเตอร์ ปาร์คเกอร์ สไปเดอร์-แมน	ทอม ฮอลแลนด์			ทอม ฮอลแลนด์	ฮัดสัน เทมส์
	กวินเน็ธ พัลโทรว์				เบท ฮอยต์
	ไมเคิล ดักลาส				ไมเคิล ดักลาส
ปีเตอร์ ควิลล์ สตาร์-ลอร์ด	คริส แพร็ตต์				ไบรอัน ที. เดลานีย์
	อะกิระ อักบาร์ ทียอนาห์ แพร์ริส	ทียอนาห์ แพร์ริส
	แองเจลา บาสเซตต์				แองเจลา บาสเซตต์
		ฟินน์ โจนส์
เจมส์ "โรดีย์" โรดส์ วอร์มะชีน / ไอรอนเพเทรียต	เทร์เรนซ์ ฮาวเวิร์ด ดอน ชีเดิล	ดอน ชีเดิล			ดอน ชีเดิล
ร็อคเก็ต	แบรดลีย์ คูเปอร์^V
สตีฟ โรเจอร์ส กัปตันอเมริกา	คริส อีแวนส์				จอช คีตัน
นาตาชา โรมานอฟฟ์ แบล็ควิโดว์	สการ์เลตต์ โจแฮนส์สัน				เล้ก เบลล์
	มาร์ติน ฟรีแมน
	วิลเลียม เฮิร์ต แฮร์ริสัน ฟอร์ด				ไมก์ แมคกิลล์
เอริก เซลวิก	สเต็ลลัน สกอชกวด
	ลิทีเชีย ไรต์				โอซิโอมา อาคาฮา
เทรเวอร์ สแลตเทอรี	เบน คิงสลีย์
	เจอราร์ด แซนเดอร์ส^P จอห์น สแลตเทอรี โดมินิก คูเปอร์	โดมินิก คูเปอร์			โดมินิก คูเปอร์ จอห์น สแลตเทอรี
โทนี สตาร์ก ไอรอนแมน	รอเบิร์ต ดาวนีย์ จูเนียร์				มิก วินเกิร์ต
ดร. สตีเฟน สเตรนจ์	เบเนดิกต์ คัมเบอร์แบตช์				เบเนดิกต์ คัมเบอร์แบตช์
	เบน เมนเดลโซห์น
ทีชัลลา แบล็กแพนเทอร์	แชดวิก โบสแมน				แชดวิก โบสแมน
แคลร์ เทมเพิล		โรซาริโอ ดอว์สัน
ธอร์	คริส เฮมส์เวิร์ท		คริส เฮมส์เวิร์ท		คริส เฮมส์เวิร์ท
	เทสซา ธอมป์สัน				เทสซา ธอมป์สัน
วิชัน จาร์วิส	พอล เบ็ตตานีย์				พอล เบ็ตตานีย์
แซม วิลสัน ฟัลคอน / กัปตันอเมริกา	แอนโทนี แมกกี
		เจสสิกา เฮนวิก
	เบเนดิกต์ หว่อง				เบเนดิกต์ หว่อง
	แรนดัลล์ พาร์ก

สื่ออื่น

วิดีโอเกมพ่วงขาย

Video games of the Marvel Cinematic Universe

ชื่อ	วันวางจำหน่ายในสหรัฐ	ผู้จัดจำหน่าย	ผู้พัฒนา	แพลตฟอร์ม
	2 พฤษภาคม ค.ศ. 2008 (2008-05-02)	เซกา		เพลย์สเตชัน 3, เอกซ์บอกซ์ 360 เพลย์สเตชัน 2, วี, ไมโครซอฟท์ วินโดวส์, นินเท็นโด ดีเอส, เพลย์สเตชัน พอร์เทเบิล อุปกรณ์พกพาต่าง ๆ
	5 มิถุนายน ค.ศ. 2008 (2008-06-05)		แฮนด์ส-ออนโมบาย	เพลย์สเตชัน 2, เพลย์สเตชัน 3, เอกซ์บอกซ์ 360, ไมโครซอฟท์ วินโดวส์, วี นินเท็นโด ดีเอส อุปกรณ์พกพาต่าง ๆ
	4 พฤษภาคม ค.ศ. 2010 (2010-05-04)			เพลย์สเตชัน 3, เอกซ์บอกซ์ 360 วี, เพลย์สเตชัน พอร์เทเบิล นินเท็นโด ดีเอส
				ไอโอเอส, แบล็คเบอร์รี
	3 พฤษภาคม ค.ศ. 2011 (2011-05-03)	เซกา	ลิกควิดเอนเทอร์เทนเมนต์	เพลย์สเตชัน 3, เอกซ์บอกซ์ 360 วี, นินเท็นโด 3ดีเอส นินเท็นโด ดีเอส
	19 กรกฎาคม ค.ศ. 2011 (2011-07-19)		ไฮโวลทิจซอฟต์แวร์ กราไฟต์เกมส์	เพลย์สเตชัน 3, เอกซ์บอกซ์ 360 วี, นินเท็นโด 3ดีเอส นินเท็นโด ดีเอส
ดิอเวนเจอร์ส: เดอะโมบายเกม	2 พฤษภาคม ค.ศ. 2012 (2012-05-02)	เกมลอฟต์		ไอโอเอส, แอนดรอยด์, แบล็คเบอร์รี
	25 เมษายน ค.ศ. 2013 (2013-04-25)			ไอโอเอส, แอนดรอยด์
ธอร์: เดอะดาร์กเวิลด์ – ดิออฟฟิเชียลเกม	31 ตุลาคม ค.ศ. 2013 (2013-10-31)
กัปตันอเมริกา: เดอะวินเทอร์โซลเยอร์ – ดิออฟฟิเชียลเกม	27 มีนาคม ค.ศ. 2014 (2014-03-27)			ไอโอเอส, แอนดรอยด์, วินโดวส์โฟน
	26 มกราคม ค.ศ. 2016 (2016-01-26)			เพลย์สเตชัน 4, เอกซ์บอกซ์วัน, ไมโครซอฟท์ วินโดวส์, เพลย์สเตชัน 3, เอกซ์บอกซ์ 360, วียู, นินเท็นโด 3ดีเอส, เพลย์สเตชัน วิตา
	10 มีนาคม ค.ศ. 2016 (2016-03-10)			แมคโอเอส
สไปเดอร์-แมน: โฮมคัมมิง – เวอร์ชวลรีแอลลิทีอิกซ์เพียเรียนซ์	30 มิถุนายน ค.ศ. 2017 (2017-06-30)	โซนี่พิกเจอร์สเวอร์ชวลรีแอลลิที	ครีเอตวีอาร์	เพลย์สเตชัน วีอาร์, ,
สไปเดอร์-แมน: ฟาร์ ฟรอม โฮม – เวอร์ชวลรีแอลลิทีอิกซ์เพียเรียนซ์	25 มิถุนายน ค.ศ. 2019 (2019-06-25)
	30 พฤษภาคม ค.ศ. 2024 (2024-05-30)	แอปเปิล		แอปเปิลวิชันโปร

อ้างอิง

1. Philbrick, Jami (April 26, 2010). . . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ September 30, 2012. สืบค้นเมื่อ May 10, 2010.
2. Fritz, Ben; Harris, Dana (April 27, 2005). "Paramount pacts for Marvel pix". . จากแหล่งเดิมเมื่อ March 8, 2014. สืบค้นเมื่อ February 12, 2014.
3. Benezra, Karen (July 8, 1996). "Marvel wants to be a movie mogul". . . 6 (28).
4. Waxman, Sharon (June 18, 2007). "Marvel Wants to Flex Its Own Heroic Muscles as a Moviemaker". The New York Times. p. 2. จากแหล่งเดิมเมื่อ December 21, 2013. สืบค้นเมื่อ February 1, 2009.
5. Leonard, Devin (April 3, 2014). . . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ April 3, 2014. สืบค้นเมื่อ April 3, 2014.
6. Russo, Tom (April 25, 2012). "Super Group". . จากแหล่งเดิมเมื่อ October 28, 2014.
7. Beall, Mark (September 14, 2006). "Marvel Avengers Update". Cinematical. จากแหล่งเดิมเมื่อ September 14, 2010. สืบค้นเมื่อ August 2, 2010.
8. Guedj, Philippe (May 2, 2014). "Avi Arad : 'J'ai pardonné à Kevin Feige, il suivait des ordres' (Exclu Daily Mars)". Daily Mars. จากแหล่งเดิมเมื่อ July 23, 2015. สืบค้นเมื่อ July 23, 2015.
9. Orange, B. Alan (June 5, 2009). "Marvel's Kevin Feige on the Future of The Avengers, Thor, Ant Man, Doctor Strange, and Captain America!". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 26, 2012. สืบค้นเมื่อ October 19, 2010.
10. Douglas, Edward (April 25, 2010). "Exclusive: Marvel Studios Production Head Kevin Feige". . จากแหล่งเดิมเมื่อ April 3, 2013.
11. Foutch, Haleigh (November 29, 2018). "Marvel's Netflix Heroes Were Considered for 'Infinity War', Confirm Russo Brothers". . จากแหล่งเดิมเมื่อ January 9, 2019. สืบค้นเมื่อ January 12, 2019.
12. Jaworski, Michelle (August 15, 2018). "This is what the Marvel Cinematic Universe phases look like". . จากแหล่งเดิมเมื่อ December 28, 2019. สืบค้นเมื่อ April 1, 2020.
13. McEwan, Cameron K.; Longridge, Chris (August 7, 2019). "Marvel's 'Phases' explained: What goes when & why". . จากแหล่งเดิมเมื่อ August 20, 2019. สืบค้นเมื่อ April 1, 2020.
14. Vejvoda, Jim (August 31, 2009). "The Disney/Marvel Deal: What It Means for Movies". IGN. จากแหล่งเดิมเมื่อ August 12, 2012. สืบค้นเมื่อ May 23, 2012.
15. Fixmer, Andy; Rabil, Sarah (September 1, 2009). . . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ November 10, 2013. สืบค้นเมื่อ May 23, 2012.
16. Siegel, Lucas (October 28, 2014). "Marvel Announces Black Panther, Captain Marvel, Inhumans, Avengers: Infinity War Films, Cap & Thor 3 Subtitles". . จากแหล่งเดิมเมื่อ October 28, 2014. สืบค้นเมื่อ October 28, 2014.
17. Masters, Kim; Belloni, Matthew (August 31, 2015). "Marvel Shake-Up: Film Chief Kevin Feige Breaks Free of CEO Ike Perlmutter (Exclusive)". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 3, 2015. สืบค้นเมื่อ August 31, 2015.
18. Faraci, Drew (September 2, 2015). "The Marvel Creative Committee Is Over". จากแหล่งเดิมเมื่อ September 5, 2015. สืบค้นเมื่อ September 2, 2015.
19. Kit, Borys; Masters, Kim (September 3, 2015). "Marvel's Civil War: Why Kevin Feige Demanded Emancipation from CEO Ike Perlmutter". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 4, 2015. สืบค้นเมื่อ September 3, 2015.
20. Eisenberg, Eric (November 9, 2022). "What Is The Marvel Studios Parliament? Producer Nate Moore Explains The Role Of Marvel's Behind-The-Scenes Group". . จากแหล่งเดิมเมื่อ November 10, 2022. สืบค้นเมื่อ May 8, 2024.
21. Robinson, Joanna (November 27, 2017). "Secrets of the Marvel Universe". . จากแหล่งเดิมเมื่อ November 30, 2017. สืบค้นเมื่อ November 30, 2017.
22. Ridgely, Charlie (June 24, 2019). "Kevin Feige Confirms Spider-Man: Far From Home Is the Conclusion to Marvel's Infinity Saga". . จากแหล่งเดิมเมื่อ June 26, 2019. สืบค้นเมื่อ June 25, 2019.
23. Littleton, Cynthia (November 9, 2017). "New 'Star Wars' Trilogy in Works With Rian Johnson, TV Series Also Coming to Disney Streaming Service". . จากแหล่งเดิมเมื่อ November 10, 2017. สืบค้นเมื่อ November 10, 2017.
24. Sciretta, Peter (July 6, 2018). "Kevin Feige Explains How They Planned 'Ant-Man and The Wasp' Alongside 'Infinity War,' the Disney Streaming Service and More [Interview]". . จากแหล่งเดิมเมื่อ July 19, 2018. สืบค้นเมื่อ July 18, 2018.
25. Kroll, Justin (September 18, 2018). "Loki, Scarlet Witch, Other Marvel Heroes to Get Own TV Series on Disney Streaming Service (Exclusive)". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 20, 2018. สืบค้นเมื่อ September 18, 2018.
26. Ford, Rebecca (November 2, 2018). "'I'm Not Going to Get You a Bear Playing a Tambourine': The Producer Roundtable". . จากแหล่งเดิมเมื่อ November 5, 2018. สืบค้นเมื่อ November 4, 2018.
27. Coggan, Devan (November 10, 2020). "Honey, I'm Chrome: Marvel prepares to take over TV with WandaVision". Entertainment Weekly. จากแหล่งเดิมเมื่อ November 10, 2020. สืบค้นเมื่อ November 10, 2020.
28. George, Joe (September 10, 2022). "Marvel's Werewolf by Night Trailer: Man-Thing, Elsa Bloodstone, and More Hidden MCU Details". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 12, 2022. สืบค้นเมื่อ September 12, 2022.
29. Lovett, Jamie (September 14, 2022). "James Gunn Confirms Guardians of the Galaxy Holiday Special Is a Marvel Studios Special Presentation". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 14, 2022. สืบค้นเมื่อ September 14, 2022.
30. Graves, Sabina (November 18, 2022). "The Guardians of the Galaxy Holiday Special Was the First Marvel Studios Project Created for Disney+". . จากแหล่งเดิมเมื่อ November 19, 2022. สืบค้นเมื่อ November 19, 2022.
31. "The Walt Disney Company To Acquire Twenty-First Century Fox, Inc., After Spinoff of Certain Businesses, For $52.4 Billion in Stock" (Press release). The Walt Disney Company. December 14, 2017. จากแหล่งเดิมเมื่อ December 14, 2017. สืบค้นเมื่อ December 14, 2017.
32. Szalai, Georg (March 19, 2019). "Disney Closes $71.3 Billion Fox Deal, Creating Global Content Powerhouse". . จากแหล่งเดิมเมื่อ March 21, 2019. สืบค้นเมื่อ March 21, 2019.
33. Peters, Jay; Gartenberg, Chaim; Alexander, Julia (December 10, 2020). "Here are all the new Marvel, Star Wars, and other projects Disney announced at its investor day". . จากแหล่งเดิมเมื่อ December 11, 2020. สืบค้นเมื่อ December 11, 2020.
34. White, Brett (March 19, 2021). "'Falcon and Winter Soldier' Easter Eggs: 5 Things You May Have Missed in Episode 1". . จากแหล่งเดิมเมื่อ March 19, 2021. สืบค้นเมื่อ March 19, 2021.
35. Romano, Nick (April 2, 2021). "The Falcon and the Winter Soldier shows how Marvel is weaving X-Men elements into the MCU". Entertainment Weekly. จากแหล่งเดิมเมื่อ April 4, 2021. สืบค้นเมื่อ April 4, 2021.
36. Garbutt, Emily (May 5, 2022). "The Illuminati members in Doctor Strange 2, listed and explained". . . จากแหล่งเดิมเมื่อ May 5, 2022. สืบค้นเมื่อ May 5, 2022.
37. Kleinman, Jake (July 13, 2022). "Ms. Marvel Ending Explained: Is Kamala Khan a [Spoilers]?". . จากแหล่งเดิมเมื่อ July 13, 2022. สืบค้นเมื่อ July 13, 2022.
38. Brail, Nathaniel (July 14, 2022). "Ms. Marvel Star Breaks Silence Since Mutant Reveal". . จากแหล่งเดิมเมื่อ July 15, 2022. สืบค้นเมื่อ July 15, 2022.
39. Travis, Ben (September 26, 2022). "Namor Is 'A Dream Antagonist' For Black Panther: Wakanda Forever, Says Ryan Coogler – Exclusive Image". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 26, 2022. สืบค้นเมื่อ September 26, 2022.
40. Coggan, Devan (February 14, 2023). "Kevin Feige opens up about Phase 5, Kang, and the future of the MCU". Entertainment Weekly. จากแหล่งเดิมเมื่อ February 14, 2023. สืบค้นเมื่อ February 14, 2023.
41. Couch, Aaron; Kit, Borys (July 20, 2019). "Marvel Unveils Post-'Endgame' Slate with 'Eternals', 'Shang-Chi' and Multiple Sequels". . จากแหล่งเดิมเมื่อ July 21, 2019. สืบค้นเมื่อ July 20, 2019.
42. Shanfeld, Ethan (July 20, 2021). "Marvel's Victoria Alonso Teases 'Mini Studio' for Animation and Discusses Representation in Superhero Stories at NALIP Summit". . จากแหล่งเดิมเมื่อ July 20, 2021. สืบค้นเมื่อ July 20, 2021.
43. Lee, Chris (January 13, 2023). "Inside the VFX Union Brewing in Hollywood". . จากแหล่งเดิมเมื่อ January 25, 2023. สืบค้นเมื่อ February 1, 2023. Alonso heads up Marvel's dedicated "mini-studio," Marvel Studios Animation, which is behind such shows as What If ...? [...] and the summer 2022 series of Vin Diesel–voiced original shorts, I Am Groot.
44. Graff, Nicholas (September 29, 2021). "Marvel Studios Has 31 Projects In Development Confirms Executive". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 29, 2021. สืบค้นเมื่อ April 10, 2023.
45. Gardner, Chris; Giardina, Carolyn; McClintock, Pamela (April 27, 2022). "Disney Debuts First Look at David O. Russell's Star-Packed Film, 'Lightyear' and 'Doctor Strange' at CinemaCon". . จากแหล่งเดิมเมื่อ April 28, 2022. สืบค้นเมื่อ April 28, 2022.
46. Vary, Adam B. (July 23, 2022). "Marvel Studios' Phases 5 and 6: Everything We Learned at Comic-Con About the Multiverse Saga". . จากแหล่งเดิมเมื่อ July 24, 2022. สืบค้นเมื่อ July 24, 2022.
47. Lovett, Jamie (July 24, 2022). "Comic-Con 2022: Marvel's Kevin Feige Reveals Biggest Lessons Learned from Phase Four (Exclusive)". . จากแหล่งเดิมเมื่อ July 24, 2022. สืบค้นเมื่อ July 24, 2022.
48. McPherson, Christopher (May 22, 2023). "Marvel Reportedly "Changed All Their Plans" Due to Jonathan Majors' Performance in 'Loki'". . จากแหล่งเดิมเมื่อ May 23, 2023. สืบค้นเมื่อ May 24, 2023.
49. Couch, Aaron; Kit, Borys (December 18, 2023). "Marvel Drops Jonathan Majors After Assault, Harassment Verdict". . จากแหล่งเดิมเมื่อ December 18, 2023. สืบค้นเมื่อ December 18, 2023.
50. Kit, Borys (March 24, 2023). "Inside the Firing of Victoria Alonso: Her Oscar-Nominated Movie 'Argentina, 1985' at Center of Exit (Exclusive)". . จากแหล่งเดิมเมื่อ March 24, 2023. สืบค้นเมื่อ March 24, 2023.
51. Donnelly, Matt; Vary, Adam B. (March 22, 2023). "Inside Victoria Alonso's Shocking Exit From Marvel Studios". . จากแหล่งเดิมเมื่อ March 23, 2023. สืบค้นเมื่อ March 23, 2023.
52. Vary, Adam B.; Donnelly, Matt (March 24, 2023). "Victoria Alonso Attorney Blasts 'Ridiculous' Claim She Was Fired Over 'Argentina, 1985,' Says Executive Was 'Silenced' by Disney (Exclusive)". . จากแหล่งเดิมเมื่อ March 26, 2023. สืบค้นเมื่อ March 27, 2023.
53. Patten, Dominic; D'Alessandro, Anthony (March 24, 2023). "Victoria Alonso Weighing Legal Action Against Disney, Marvel Over Sudden Firing; "Serious Consequences" Promises Lawyer Patty Glaser As Mouse House Points At "Indisputable Breach of Contract"". . จากแหล่งเดิมเมื่อ March 26, 2023. สืบค้นเมื่อ March 27, 2023.
54. McClintock, Pamela; Couch, Aaron (March 28, 2023). "Victoria Alonso Clashed With Marvel Over Blurring Gay Pride References in 'Ant-Man 3' for Kuwait (Exclusive)". . จากแหล่งเดิมเมื่อ March 29, 2023. สืบค้นเมื่อ March 29, 2023.
55. D'Alessandro, Anthony; Patten, Dominic (April 20, 2023). "Disney Settles With Former Marvel Exec Victoria Alonso Over Sudden Firing". . จากแหล่งเดิมเมื่อ April 20, 2023. สืบค้นเมื่อ April 20, 2023.
56. Rizzo, Lillian (July 13, 2023). "Disney pulling back on making Marvel, Star Wars content, Iger says". CNBC. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ July 13, 2023. สืบค้นเมื่อ July 13, 2023.
57. Sharf, Zack (July 13, 2023). "Marvel 'Diluted' Audience's 'Focus and Attention' by Making So Many Disney+ TV Shows, Says Bob Iger". . จากแหล่งเดิมเมื่อ July 13, 2023. สืบค้นเมื่อ July 14, 2023.
58. Maas, Jennifer (May 7, 2024). "Marvel Will Release No More Than Three Movies and Two Shows Per Year, Bob Iger Says". . จากแหล่งเดิมเมื่อ May 7, 2024. สืบค้นเมื่อ May 7, 2024.
59. Travis, Ben (May 7, 2024). "Marvel's Louis D'Esposito Reflects On 'Rough Time' At The Studio: 'We're Coming Back Strong' – Exclusive". . จากแหล่งเดิมเมื่อ May 7, 2024. สืบค้นเมื่อ May 8, 2024.
60. Vary, Adam B. (May 21, 2024). "Why Marvel Is Rebranding Its Television Shows to Eliminate the 'Pressure' to 'Watch Absolutely Everything'". . จากแหล่งเดิมเมื่อ May 21, 2024. สืบค้นเมื่อ May 23, 2024.
61. Andreeva, Natalie (June 28, 2010). "Marvel Entertainment Launches TV Division". . จากแหล่งเดิมเมื่อ January 9, 2016. สืบค้นเมื่อ January 9, 2016.
62. Andreeva, Nellie (July 27, 2012). "ABC And Marvel Eying 'Avengers'-Themed TV Series". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 6, 2012. สืบค้นเมื่อ July 29, 2012.
63. Goldberg, Lesley (January 17, 2014). "Marvel's 'Agent Carter': Hayley Atwell, Writers, Showrunners Confirmed for ABC Drama". . จากแหล่งเดิมเมื่อ March 28, 2014. สืบค้นเมื่อ January 18, 2014.
64. "'Marvel's The Inhumans' Coming To IMAX & ABC in 2017". . November 14, 2016. จากแหล่งเดิมเมื่อ June 7, 2017. สืบค้นเมื่อ November 14, 2016.
65. Goldberg, Lesley (November 14, 2016). "Marvel, ABC Set 'The Inhumans' TV Series". . จากแหล่งเดิมเมื่อ November 15, 2016. สืบค้นเมื่อ November 14, 2016.
66. Andreeva, Nellie (February 28, 2017). "'Marvel's Inhumans': 'Hell on Wheels' Anson Mount To Star As Black Bolt in ABC Series". . จากแหล่งเดิมเมื่อ February 28, 2017. สืบค้นเมื่อ February 28, 2017.
67. Lieberman, David (November 7, 2013). "Disney To Provide Netflix With Four Series Based on Marvel Characters". . จากแหล่งเดิมเมื่อ April 14, 2014. สืบค้นเมื่อ November 7, 2013.
68. Hibberd, James (April 29, 2016). "Marvel's The Punisher spin-off ordered by Netflix". Entertainment Weekly. จากแหล่งเดิมเมื่อ May 2, 2016. สืบค้นเมื่อ April 29, 2016.
69. Patten, Dominic (February 18, 2019). "'The Punisher' & 'Jessica Jones' Canceled By Netflix; Latter's 3rd Season Still To Air". . จากแหล่งเดิมเมื่อ February 19, 2019. สืบค้นเมื่อ February 18, 2019.
70. D'Alessandro, Anthony (January 10, 2021). "Marvel Boss Kevin Feige On 'Black Panther 2' Post Boseman, 'Black Widow' Release & Why Streaming Plans Won't Burn MCU At The B.O." . จากแหล่งเดิมเมื่อ January 11, 2021. สืบค้นเมื่อ January 13, 2021.
71. Wagmeister, Elizabeth (April 7, 2016). "Freeform Greenlights Marvel Romance Superhero Series 'Cloak and Dagger' (Exclusive)". . จากแหล่งเดิมเมื่อ April 7, 2016. สืบค้นเมื่อ April 7, 2016.
72. Goldberg, Lesley (May 3, 2017). "Marvel's 'Runaways,' From 'The O.C.' Creators, Ordered to Series at Hulu". . จากแหล่งเดิมเมื่อ May 3, 2017. สืบค้นเมื่อ May 3, 2017.
73. Goldberg, Leslie (May 1, 2019). "'Ghost Rider,' 'Helstrom' Marvel Live-Action Dramas a Go at Hulu". . จากแหล่งเดิมเมื่อ May 3, 2019. สืบค้นเมื่อ May 1, 2019.
74. Fleming, Mike Jr. (October 15, 2019). "Marvel Studios President Kevin Feige Adds Marvel Chief Creative Officer Title; He'll Oversee All Creative & Story Initiatives". . จากแหล่งเดิมเมื่อ October 16, 2019. สืบค้นเมื่อ October 15, 2019.
75. Goldberg, Lesley (December 8, 2019). "Marvel TV Division Folded Into Studio Unit, Layoffs Expected". . จากแหล่งเดิมเมื่อ December 11, 2019. สืบค้นเมื่อ December 11, 2019.
76. Otterson, Joe (May 19, 2022). "'Daredevil' Disney+ Series in the Works With Matt Corman, Chris Ord Set to Write (Exclusive)". . จากแหล่งเดิมเมื่อ May 19, 2022. สืบค้นเมื่อ May 19, 2022.
77. McClintock, Pamela (October 18, 2010). "Disney, Paramount restructure Marvel deal". . จากแหล่งเดิมเมื่อ October 23, 2010. สืบค้นเมื่อ October 18, 2010.
78. Russell, Bradley (September 12, 2022). "Marvel Phase 4: recap, release dates, news, and more". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 14, 2022. สืบค้นเมื่อ September 19, 2022.
79. Sandwell, Ian; Longridge, Chris (November 10, 2023). "Marvel's 'Phases' explained: What is Phase 5? What happened in Phase 3?". . จากแหล่งเดิมเมื่อ November 14, 2023. สืบค้นเมื่อ November 14, 2023.
80. Couch, Aaron; McClintock, Pamela (February 14, 2024). "Fantastic Four Cast Revealed for Marvel Movie". . จากแหล่งเดิมเมื่อ February 14, 2024. สืบค้นเมื่อ February 14, 2024.
81. Patten, Dominic (August 12, 2019). "Marvel TV Boss Jeph Loeb On Secret ABC Series, Disney+, 'Legion' End, More Crossovers, 'Ghost Rider' & Hulu Plans". . จากแหล่งเดิมเมื่อ August 12, 2019. สืบค้นเมื่อ August 13, 2019.
82. Barnhardt, Andrew (October 18, 2020). "Here's How Helstrom Connects to Marvel World". . จากแหล่งเดิมเมื่อ October 18, 2020. สืบค้นเมื่อ October 18, 2020.
83. Kit, Borys (September 1, 2023). "Marvel Shuffles TV Calendar with New Dates for 'Agatha,' 'Echo,' X-Men '97' (Exclusive)". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 1, 2023. สืบค้นเมื่อ September 1, 2023.
84. Campione, Katie (May 14, 2024). "Marvel Teases Disney+ Release Dates For 'Agatha All Along,' 'Daredevil: Born Again' & 'Ironheart'". . จากแหล่งเดิมเมื่อ May 14, 2024. สืบค้นเมื่อ May 14, 2024.
85. Damshenas, Sam (July 28, 2022). "Michaela Coel confirmed to play iconic queer hero in Black Panther: Wakanda Forever". . จากแหล่งเดิมเมื่อ August 3, 2022. สืบค้นเมื่อ November 25, 2022.
86. Fernandez, Jay A. (August 15, 2007). "Signing on to a writing co-op". Los Angeles Times. จากแหล่งเดิมเมื่อ May 14, 2021. สืบค้นเมื่อ August 24, 2021.
87. (June 12, 2008). "The Incredible Hulk (PG-13)". . จากแหล่งเดิมเมื่อ June 14, 2021. สืบค้นเมื่อ August 24, 2021.
88. (July 23, 2010). "Toldja! Marvel & Ruffalo Ink Hulk Deal". . จากแหล่งเดิมเมื่อ March 15, 2011. สืบค้นเมื่อ July 23, 2010.
89. Paige, Rachel (December 10, 2020). "Tatiana Maslany Stars in new 'She-Hulk' Comedy Series Coming to Disney+". . จากแหล่งเดิมเมื่อ December 11, 2020. สืบค้นเมื่อ December 10, 2020.
90. Carbone, Gina (April 12, 2019). "Yes! Chris Hemsworth Is Down For A Team Thor TV Show With Darryl". . จากแหล่งเดิมเมื่อ June 2, 2022. สืบค้นเมื่อ July 29, 2022.
91. Mancuso, Vinnie (July 20, 2019). "Marvel's 'What If?' Announces Massive Voice Cast of MCU Stars & Jeffrey Wright as The Watcher". . จากแหล่งเดิมเมื่อ July 21, 2019. สืบค้นเมื่อ July 27, 2019.
92. Freitag, Lee (September 12, 2022). "MCU Star Sebastian Stan Opens Up About Finally Joining the Thunderbolts". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 27, 2022. สืบค้นเมื่อ November 25, 2022.
93. Robbins, Jason (November 23, 2021). "Hawkeye Movies in Order: How to Watch All of the Avenger's MCU Appearances So Far". . จากแหล่งเดิมเมื่อ December 15, 2021. สืบค้นเมื่อ November 25, 2022.
94. Theil, Michele (October 14, 2021). "Marvel's Hawkeye trailer confirms MCU character's return". . จากแหล่งเดิมเมื่อ November 18, 2021. สืบค้นเมื่อ February 19, 2023.
95. Anderton, Joe (October 22, 2022). "Florence Pugh has another Marvel movie lined up after Thunderbolts". . จากแหล่งเดิมเมื่อ November 2, 2022. สืบค้นเมื่อ November 25, 2022.
96. Knight, Rosie (October 13, 2022). "Abomination's final She-Hulk scene makes Marvel's least loved film weirdly relevant". . จากแหล่งเดิมเมื่อ October 30, 2022. สืบค้นเมื่อ November 25, 2022.
97. Busch, Jenna (June 13, 2022). "Would Mike Colter Return As Luke Cage In The MCU?". . จากแหล่งเดิมเมื่อ June 23, 2022. สืบค้นเมื่อ July 29, 2022.
98. Chitwood, Adam (May 10, 2014). "First Poster and Synopsis for New ABC Series Marvel's Agent Carter". . จากแหล่งเดิมเมื่อ May 17, 2022. สืบค้นเมื่อ July 29, 2022.
99. Singh, Olivia (April 27, 2021). "'The Falcon and the Winter Soldier' star Emily VanCamp says the big reveal about her character 'made perfect sense'". . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ November 25, 2022. สืบค้นเมื่อ November 25, 2022.
100. Campbell, Scott (August 1, 2021). "Here Are All the Marvel Actors Doing Voices in 'What If...?'". . จากแหล่งเดิมเมื่อ August 2, 2021. สืบค้นเมื่อ August 1, 2021.
101. Kit, Borys; Couch, Aaron (March 7, 2023). "Jon Bernthal Returning as The Punisher for 'Daredevil: Born Again'". . จากแหล่งเดิมเมื่อ March 7, 2023. สืบค้นเมื่อ March 9, 2023.
102. Laverde, Jake (August 10, 2020). "Agents of SHIELD's Agent Coulson Has One Last Message for His Fans". . จากแหล่งเดิมเมื่อ November 25, 2022. สืบค้นเมื่อ November 25, 2022.
103. "Watch Marvel's Agents of SHIELD: Slingshot in Full!". . December 13, 2016. จากแหล่งเดิมเมื่อ December 15, 2016. สืบค้นเมื่อ December 14, 2016.
104. Sarkisian, Jacob (September 12, 2022). "Brie Larson addresses MCU future after The Marvels". . จากแหล่งเดิมเมื่อ October 5, 2022. สืบค้นเมื่อ November 25, 2022.
105. Gallagher, Simon (August 25, 2021). "What If...? Episode 3 Cast Guide: Every New & Returning MCU Character". . จากแหล่งเดิมเมื่อ August 25, 2021. สืบค้นเมื่อ August 25, 2021.
106. Sharma, Abhishek (May 21, 2021). "Shirtless Drax Scenes Are a Big Reason Why Dave Bautista Is Retiring from the MCU". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 26, 2022. สืบค้นเมื่อ November 25, 2022.
107. Gallagher, Simon (August 18, 2021). "What If...? Episode 2 Cast Guide: Every New & Returning MCU Character". . จากแหล่งเดิมเมื่อ August 18, 2021. สืบค้นเมื่อ August 18, 2021.
108. Kroll, Justin (November 1, 2019). "'Ant-Man 3' Moving Forward With Director Peyton Reed". . จากแหล่งเดิมเมื่อ November 1, 2019. สืบค้นเมื่อ November 2, 2019.
109. Warner, Sam (September 2, 2022). "Daredevil: Born Again's Vincent D'Onofrio shares strange Kingpin tease". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 26, 2022. สืบค้นเมื่อ November 25, 2022.
110. Dockterman, Eliana (November 11, 2022). "How a Major Reveal About Valentina in Wakanda Forever Sets Up The Thunderbolts". Time. จากแหล่งเดิมเมื่อ November 24, 2022. สืบค้นเมื่อ November 25, 2022.
111. Otterson, Joe (September 25, 2020). "Samuel L. Jackson to Play Nick Fury in New Marvel Disney Plus Series (Exclusive)". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 25, 2020. สืบค้นเมื่อ September 25, 2020.
112. West, Amy (February 15, 2022). "Zoe Saldaña teases Guardians of the Galaxy 3's emotional story". . จากแหล่งเดิมเมื่อ December 2, 2022. สืบค้นเมื่อ February 19, 2023.
113. Lethbridge, Thomas (October 6, 2021). "What If...? Episode 9 Cast Guide: Every New & Returning MCU Character". . จากแหล่งเดิมเมื่อ October 6, 2021. สืบค้นเมื่อ October 6, 2021.
114. Dick, Jeremy (June 5, 2022). "I Am Groot Poster Reveals August Premiere Date". . จากแหล่งเดิมเมื่อ June 5, 2022. สืบค้นเมื่อ June 5, 2022.
115. Young, Kai (December 29, 2023). "Every MCU Actor Replaced In Marvel's What If...? Season 2". ScreenRant (ภาษาอังกฤษ). จากแหล่งเดิมเมื่อ December 31, 2023. สืบค้นเมื่อ December 31, 2023.
116. Snider, Mike (June 9, 2009). "First look: Mickey Rourke suits up as Whiplash for 'Iron Man 2'". USA Today. จากแหล่งเดิมเมื่อ January 17, 2010. สืบค้นเมื่อ December 31, 2023.
117. Wheeler, Andrew (March 28, 2014). . . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ July 1, 2014. สืบค้นเมื่อ December 31, 2023.
118. Schreur, Brandon (December 22, 2023). "Disney Confirms Which MCU Stars Are Returning to Voice Characters in What If? Season 2". . จากแหล่งเดิมเมื่อ December 23, 2023. สืบค้นเมื่อ December 31, 2023.
119. Nolan, Liam (August 19, 2022). "Idris Elba Suggests Heimdall May Return to the MCU". . จากแหล่งเดิมเมื่อ October 4, 2022. สืบค้นเมื่อ February 19, 2023.
120. Parvanae (May 14, 2022). "Maria Hill: Every Time Cobie Smulders Played the Character in the MCU, Ranked". . จากแหล่งเดิมเมื่อ December 2, 2022. สืบค้นเมื่อ February 19, 2023.
121. "Jon Favreau receives star on Hollywood Walk of Fame". . February 13, 2023. จากแหล่งเดิมเมื่อ February 17, 2023. สืบค้นเมื่อ February 19, 2023.
122. Miller, Liz Shannon (December 10, 2020). "'Captain Marvel 2' Reveals New Release Date, Roles for Ms. Marvel and Monica Rambeau". . จากแหล่งเดิมเมื่อ December 11, 2020. สืบค้นเมื่อ December 31, 2023.
123. Kroll, Justin (September 30, 2020). "Newcomer Iman Vellani To Play Title Role In Marvel's 'Ms. Marvel' Series For Disney Plus". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 30, 2020. สืบค้นเมื่อ December 31, 2023.
124. Millheim, Russ (November 28, 2023). "Disney Plus' Marvel Zombies Show Gets Exciting Production Update from Star (Exclusive)". The Direct. จากแหล่งเดิมเมื่อ November 28, 2023. สืบค้นเมื่อ November 28, 2023.
125. Nemiroff, Perri (March 13, 2022). "Patton Oswalt Attempts to Follow Up His 'Parks and Rec' Boba Fett Prediction With One for the MCU". . จากแหล่งเดิมเมื่อ June 24, 2022. สืบค้นเมื่อ July 29, 2022.
126. Schaeffer, Sandy (December 14, 2021). "Guardians Of The Galaxy Villain Djimon Hounsou Would Like To Return To The MCU". . จากแหล่งเดิมเมื่อ May 23, 2022. สืบค้นเมื่อ July 29, 2022.
127. . . December 19, 2013. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ May 19, 2014. สืบค้นเมื่อ December 19, 2013.
128. Fischer, Russ; Sciretta, Peter (July 16, 2015). "'Ant-Man' Viral: Interviews With Scott Lang and Pym Technologies CEO Darren Cross". . จากแหล่งเดิมเมื่อ August 24, 2021. สืบค้นเมื่อ August 24, 2021.
129. Dockterman, Eliana (July 8, 2022). "All the Cameos in Thor: Love and Thunder". Time. จากแหล่งเดิมเมื่อ December 21, 2022. สืบค้นเมื่อ February 19, 2023.
130. Keane, Sean (June 9, 2021). "What to know about Loki's timeline before the Disney Plus series". . จากแหล่งเดิมเมื่อ November 18, 2022. สืบค้นเมื่อ February 19, 2023.
131. Adshead, Travis (November 25, 2022). "James Gunn Shares Behind the Scenes Image of Pom Klementieff in 'Guardians of the Galaxy Holiday Special'". . จากแหล่งเดิมเมื่อ November 25, 2022. สืบค้นเมื่อ November 25, 2022.
132. Aurthur, Kate (September 27, 2022). "Marvel Boss Kevin Feige Teases Elizabeth Olsen's MCU Return: 'Anything's Possible in the Multiverse'". . จากแหล่งเดิมเมื่อ October 28, 2022. สืบค้นเมื่อ February 19, 2023.
133. Romano, Nick (December 18, 2021). "Spider-Man: No Way Home cameo hints at a major Marvel comeback". Entertainment Weekly. จากแหล่งเดิมเมื่อ December 18, 2021. สืบค้นเมื่อ December 18, 2021.
134. Galuppo, Mia; Kit, Borys (July 22, 2022). "Spider-Man, X-Men and Zombies Wow Comic-Con at Marvel's First Animation Panel". . จากแหล่งเดิมเมื่อ July 22, 2022. สืบค้นเมื่อ July 24, 2022.
135. Abbate, Jake (May 4, 2022). "Karen Gillan Celebrates Her Last Day on Guardians of the Galaxy Vol. 3". . จากแหล่งเดิมเมื่อ December 8, 2022. สืบค้นเมื่อ February 19, 2023.
136. Leite, Marcelo (March 16, 2022). "Daredevil & All Marvel Crossovers: Every Character In Multiple Shows". . จากแหล่งเดิมเมื่อ July 5, 2022. สืบค้นเมื่อ July 29, 2022.
137. Speakman, Kimberlee (January 14, 2023). "Danai Gurira Hints at 'Black Panther' Spinoff Series Focused on Her Fan-Favorite Okoye Character". People. จากแหล่งเดิมเมื่อ January 19, 2023. สืบค้นเมื่อ February 19, 2023.
138. Fashingbauer Cooper, Gael (February 15, 2023). "Tom Holland Will Return as Spider-Man, Kevin Feige Says". . จากแหล่งเดิมเมื่อ February 17, 2023. สืบค้นเมื่อ February 19, 2023.
139. Dominguez, Noah (December 24, 2021). "Spider-Man Sits Down for Tense Daily Bugle Interview in New No Way Home Video". . จากแหล่งเดิมเมื่อ December 25, 2021. สืบค้นเมื่อ March 15, 2022.
140. Chitwood, Adam (September 8, 2021). "Here's the Full Voice Cast for 'Marvel's What If...?' Episode 5". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 8, 2021. สืบค้นเมื่อ September 8, 2021.
141. Stolworthy, Jacob (August 10, 2019). "Gwyneth Paltrow had no idea Avengers: Endgame co-star Samuel L Jackson was in MCU, Marvel boss reveals". The Independent. จากแหล่งเดิมเมื่อ July 27, 2022. สืบค้นเมื่อ February 19, 2023.
142. Lethbridge, Thomas (September 15, 2021). "What If...? Episode 6 Cast Guide: Every New & Returning MCU Character". . จากแหล่งเดิมเมื่อ September 21, 2021. สืบค้นเมื่อ September 21, 2021.
143. Kroll, Justin (January 13, 2014). "Michael Douglas to Star as Hank Pym in Marvel's Ant-Man". . จากแหล่งเดิมเมื่อ December 22, 2013. สืบค้นเมื่อ February 11, 2023.
144. George, Joe (April 19, 2022). "Thor: Love and Thunder Cast – Who's Back and New Characters". . จากแหล่งเดิมเมื่อ December 4, 2022. สืบค้นเมื่อ February 19, 2023.
145. Lussier, Germain (February 1, 2019). . . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ February 1, 2019. สืบค้นเมื่อ February 1, 2019.
146. Miller, Liz Shannon (December 10, 2020). "'Captain Marvel 2' Reveals New Release Date, Roles for Ms. Marvel and Monica Rambeau". . จากแหล่งเดิมเมื่อ December 11, 2020. สืบค้นเมื่อ December 10, 2020.
147. Ramos, Dino-Ray (July 20, 2019).