ร ฐบ ญญ ต จ ดต งร ฐล ท วเน ยข นใหม หร อ ร ฐบ ญญ ต 11 ม นาคม ล ท วเน ย Aktas dėl Lietuvos nepriklausomos valstybės atstat

รัฐบัญญัติจัดตั้งรัฐลิทัวเนียขึ้นใหม่ หรือ รัฐบัญญัติ 11 มีนาคม (ลิทัวเนีย: Aktas dėl Lietuvos nepriklausomos valstybės atstatymo; อังกฤษ: Act of the Re-Establishment of the State of Lithuania; Act of March 11) เป็นรัฐบัญญัติของสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตลิทัวเนีย ร่างขึ้นในวันที่ 11 มีนาคม ค.ศ. 1990 และลงนาม โดยสมาชิกทุกคนของ นำโดยขบวนการซายูดิส (Sąjūdis) รัฐบัญญัตินี้เน้นย้ำถึงการฟื้นฟูและสถานภาพทางกฎหมายอันต่อเนื่องของลิทัวเนีย ซึ่งถูกยึดครองโดยและสูญเสียเอกราชแก่สหภาพโซเวียตในเดือนมิถุนายน ค.ศ. 1940 ส่งผลให้ลิทัวเนียเป็นสาธารณรัฐแห่งสหภาพโซเวียตแห่งแรกที่ประกาศแยกตัวเป็นเอกราชจากการล่มสลายของสหภาพโซเวียต

ต้นฉบับรัฐบัญญัติจัดตั้งรัฐลิทัวเนียขึ้นใหม่ที่ลงนามโดยคณะผู้แทนฝ่ายต่าง ๆ

พื้นเพเดิม

การสูญเสียเอกราช

ภายหลังการแบ่งแยกเครือจักรภพโปแลนด์–ลิทัวเนียในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 18 ลิทัวเนียถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของจักรวรรดิรัสเซีย ถัดมาเกิดการปฏิวัติขึ้นในปี ค.ศ. 1917 สภาที่ปรึกษาแห่งลิทัวเนียซึ่งมีนาย (Jonas Basanavičius) เป็นประธาน จึงได้ประกาศในวันที่ 16 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1918 ลิทัวเนียจึงมีสถานะเป็นรัฐเอกราชเป็นเวลาสองทศวรรษ เมื่อเวลาก้าวล่วงถึงเดือนสิงหาคม ค.ศ. 1939 สหภาพโซเวียตและนาซีเยอรมนีได้ร่วมลงนามในสนธิสัญญาโมโลตอฟ–ริบเบนทรอพซึ่งทำให้เกิดการแบ่งแยกเขตอิทธิพลของทั้งสองฝ่ายในภูมิภาคยุโรปตะวันออก รัฐบอลติก (ลิทัวเนีย ลัตเวีย และเอสโตเนีย) จึงตกอยู่ภายใต้เขตอิทธิพลของสหภาพโวเวียต และถูกเข้ายึดครองในเดือนมิถุนายน ค.ศ. 1940 ก่อนที่จะถูกแปรสภาพไปเป็นสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตในภายหลัง

ในกรณีของลิทัวเนีย ประธานาธิบดี (Antanas Smetona) เลือกที่จะลี้ภัยออกนอกประเทศแทนการยอมรับการเข้ายึดครองของโซเวียต เขาไม่ได้ลาออกจากตำแหน่ง แต่ทำการถ่ายโอนหน้าที่ของประธานาธิบดีแก่นายกรัฐมนตรี (Antanas Merkys) แทน ซึ่งรัฐธรรมนูญบัญญัติไว้ว่าพึงกระทำได้ ในวันถัดมานายเมอร์คีสจึงได้ประกาศตนเป็นประธานาธิบดีและแต่งตั้งนาย (Justas Paleckis) นักการเมืองผู้อยู่ฝ่ายตรงข้ามนายสเมโตนามาอย่างยาวนาน ขึ้นเป็นนายกรัฐมนตรี จากนั้นนายเมอร์คีสก็ได้ลาออกจากตำแหน่ง ส่งผลให้นายพาเลกคีสเข้ารับตำแหน่งประธานาธิบดีสืบต่อมา สหภาพโซเวียตจึงได้ใช้นายพาเลกคีสเป็นผู้นำหุ่นเชิดเพื่อให้การผนวกรวมลิทัวเนียทั้งในทางปฏิบัติและในทางกฎหมายสามารถดำเนินไปได้อย่างสมบูรณ์

จากนั้นทางการโซเวียตได้ริเริ่มนโยบายทำให้รัฐบอลติกเป็นโซเวียต (Sovietization) เช่น ยึดเอาทรัพย์สินเอกชนมาเป็นของชาติ ริเริ่มเกษตรกรรมแบบนารวม ปราบปรามคริสตจักรโรมันคาทอลิก และเข้าปกครองประเทศอย่างเบ็ดเสร็จ ในขณะเดียวกันนั้นเองยังได้ริเริ่มโครงการการศึกษาและสาธารณสุขฟรีอีกด้วย ในปี ค.ศ. 1953 กลุ่มติดอาวุธต่อต้านโซเวียตของลิทัวเนียถูกกำจัด โดยประมาณการณ์กันว่าสมาชิกกองกำลังชาวลิทัวเนียกว่า 130,000 คน หรือถูกเรียกขานโดยโซเวียตว่า ศัตรูของประชาชน ถูกเนรเทศไปยังไซบีเรีย (และ) ถัดมาในปีเดียวกันนั้นเอง โจเซฟ สตาลิน ถึงแก่อสัญกรรม สหภาพโซเวียตจึงได้ริเริ่มนโยบาย (de-Stalinization) ซึ่งทำให้การประหัตประหารผู้คนจำนวนมากสิ้นสุดลงไปด้วย ทั้งนี้ขบวนการต่อต้านโซเวียตของลิทัวเนียที่ปราศจากความรุนแรงยังคงดำเนินต่อไปทั้งในลิทัวเนียเองและในหมู่ชาวลิทัวเนียพลัดถิ่น ขบวนการนี้เป็นขบวนการลับ ผิดกฎหมาย และมุ่งเน้นไปที่ประเด็นปัญหาทางสังคม สิทธิมนุษยชน และกิจการด้านวัฒนธรรม มากกว่าการเรียกร้องทางการเมือง

ขบวนการเรียกร้องเอกราช

ในขณะที่มิฮาอิล กอร์บาชอฟ พยายามพลิกฟื้นเศรษฐกิจของสหภาพโซเวียตด้วยนโยบายกลัสนอสต์ (glasnost; การเผยแพร่) และเปเรสตรอยคา (perestroika; การปรับโครงสร้าง) กอร์บาชอฟได้เปลี่ยนแปลงท่าทีทางการเมืองของรัฐบาลโซเวียตครั้งใหญ่ เช่น เปิดกว้างให้สาธารณชนชาวโซเวียตได้ถกเถียงและอภิปรายกันอย่างที่ไม่เคยมีมาก่อน สำหรับชาวลิทัวเนียผู้ไม่พอใจสหภาพโซเวียตแล้ว นี่จึงเป็นโอกาสทองที่พลาดไม่ได้ในการนำขบวนการใต้ดินของตนขึ้นมาบนดิน

ต่อมาในวันที่ 23 สิงหาคม ค.ศ. 1987 (ตรงกับวันครบรอบปีที่ 48 ของสนธิสัญญาโมโลตอฟ–ริบเบนทรอพ) สันนิบาตเสรีภาพลิทัวเนียได้จัดการเดินประท้วงขึ้นเป็นครั้งแรก ซึ่งไม่ได้มีการปราบปรามหรือจับกุมจากทางการโซเวียตแต่อย่างใด โดยหลังจากการเดินประท้วงครั้งดังกล่าวส่งผลให้กลุ่มปัญญาชน 35 คนรู้สึกถึงแรงกล้าที่จะจัดตั้ง (Sąjūdis) ในช่วงกลางปี ค.ศ. 1988 มีเป้าหมายดั้งเดิมเพื่อสนับสนุน อภิปราย และริเริ่มการปฏิรูปของกอร์บาชอฟ รวมถึงสนับสนุนการแยกตัวเป็นเอกราชจากสหภาพโซเวียตอย่างเปิดเผยด้วยเล็กน้อย ขบวนการดังกล่าวได้รับความนิยมมากขึ้นและดึงดูดผู้คนให้มาเข้าร่วมการเดินประท้วงในสวนสาธารณะวินกีสจำนวนมาก ส่งผลให้แนวทางและเป้าหมายของขบวนการมีความรุนแรงเพิ่มมากขึ้นโดยอาศัยโอกาสที่กอร์บาชอฟมีท่าทีที่เพิกเฉย

เมื่อก้าวล่วงถึงปี ค.ศ. 1989 ขบวนการซายูดิสไม่เกรงกลัวอำนาจของมอสโกหรือการปราบปรางที่รุนแรงแต่อย่างใด แต่ยังคงพลักดันข้อเรียกร้องของตนอย่างต่อเนื่อง โดยลดทอนการอภิปรายในประเด็นการปฏิรูปของกอร์บาชฟลงและเพิ่มน้ำหนักไปที่ข้อเรียกร้องถึงสิทธิการมีส่วนรวมในการตัดสินใจทางเศรษฐกิจที่มากขึ้น รวมถึงสิทธิในการปกครองตนเองภายใต้สหภาพโซเวียตอีกด้วย

ในวันที่ 23 สิงหาคม ค.ศ. 1989 เกิดเหตุการณ์ บอลติกเวย์ (Baltic Way) ที่ผู้คนร่วมออกมาเรียงแถวเป็นยาวมากกว่า 600 กิโลเมตร (370 ไมล์) ผ่านรัฐบอลติก 3 รัฐ เพื่อเป็นการเฉลิมฉลองครบรอบปีที่ 50 ของสนธิสัญญาโมโลตอฟ–ริบเบนทรอพ ซึ่ง ณ เวลานี้เองขบวนการซายูดิสได้ถือเอาการเรียกร้องเอกราชแบบเต็มขั้นมาเป็นเป้าหมายอย่างเป็นทางการของกลุ่ม

การเลือกตั้งในแบบประชาธิปไตย

การเลือกตั้งสมาชิกรัฐสภาลิทัวเนีย ค.ศ. 1990 นับเป็นการเลือกตั้งเสรีตามระบอบประชาธิปไตยครั้งแรกในลิทัวเนียนับตั้งแต่สงครามโลกครั้งที่สอง ผู้คนจำนวนมากออกมาใช้เสียงเลือกผู้สมัครที่ผ่านการคัดเลือกโดยขบวนการซายูดิส แม้ขบวนการดังกล่าวจะไม่ได้ดำเนินงานในฐานะพรรการเมืองก็ตาม ลิทัวเนียจึงได้รัฐบาลที่ไม่ใช่ฝ่ายคอมมิวนิสต์เป็นครั้งแรกนับตั้งแต่สมัยสงครามโลก และในสมัยประชุมแรกของรัฐสภาในวันที่ 11 มีนาคม ค.ศ. 1990 นี่เองที่ (Supreme Soviet of the Lithuanian SSR) ได้เลือกนายวีเทาตัส ลันสเบอร์กีส (Vytautas Landsbergis) เป็นประธานสภา และได้เปลี่ยนชื่อเป็น สภาที่ปรึกษาสูงสุดแห่งสาธารณรัฐลิทัวเนีย (Supreme Council of the Republic of Lithuania) พร้อมกับประกาศจัดตั้งรัฐลิทัวเนียขึ้นใหม่ด้วยรัฐบัญญัติซึ่งได้รับความเห็นชอบจากสมาชิกสภาฯ จำนวน 124 คน (งดออกเสียง 6 คน) เมื่อเวลา 22.44 น. โดยปราศจากเสียงคัดค้าน

เนื้อความ

“

สภาสูงสุดแห่งสาธารณรัฐลิทัวเนีย

รัฐบัญญัติ

ว่าด้วยการจัดตั้งรัฐลิทัวเนียขึ้นใหม่

แสดงออกซึ่งเจตจำนงแห่งประชาชาติ จึงตราและประกาศเป็นพิธีว่า การใช้อำนาจอธิปไตยของรัฐลิทัวเนียที่กองกำลังต่างชาติล้มล้างลงในปี 1940 นั้นเป็นอันจัดตั้งขึ้นอีกครั้ง และลิทัวเนียจึงกลับคืนเป็นรัฐเอกราชนับแต่บัดนั้น

ของ และกฤษฎีกาของ ลงวันที่ 15 พฤษภาคม 1920 ว่าด้วยรัฐประชาธิปไตยลิทัวเนียที่จัดตั้งขึ้นใหม่นั้น ไม่เคยสิ้นผลทางกฎหมาย และประกอบไว้ซึ่งรากฐานทางรัฐธรรมนูญของรัฐลิทัวเนีย

อาณาเขตลิทัวเนียย่อมเป็นอันหนึ่งอันเดียวและจะแบ่งแยกมิได้ และการสถาปนารัฐอื่นใดในอาณาเขตนี้ย่อมไม่เป็นผล

รัฐลิทัวเนียเน้นย้ำการที่ตนยึดถือหลักกฎหมายระหว่างประเทศอันเป็นที่ยอมรับโดยสากล รับรองหลักความละเมิดมิได้ของเขตแดนตามที่กำหนดไว้ในกรรมสารฉบับสุดท้ายของ ณ กรุงเฮลซิงกิในปี 1975 กับทั้งรับประกันสิทธิมนุษยชน พลเมือง และชุมชนชาติพันธุ์

สภาสูงสุดแห่งสาธารณรัฐลิทัวเนีย แสดงออกซึ่งอำนาจอธิปไตย จึงให้อำนาจอธิปไตยโดยสมบูรณ์ของรัฐเป็นอันเริ่มมีขึ้นด้วยรัฐบัญญัตินี้

”

วาทกรรมของรัฐบัญญัตินี้ที่ว่าลิทัวเนียไม่เคยสูญเสียเอกราชนั้น ตั้งอยู่บนพื้นฐานของแนวคิดที่ว่าประธานาธิบดีอันตานัส สเมโตนา ไม่เคยลาออกจากตำแหน่ง ดังนั้นการสืบทอดตำแหน่งของประธานาธิบดีอันตานัส เมอร์คีส จึงไม่ชอบด้วยกฎหมาย ซึ่งขณะนี้ลิทัวเนียได้โต้แย้งว่าการกระทำทุกอย่างหลังจากที่นายเมอร์คีสเข้าสืบทอดตำแหน่งไปจนถึงการเข้ายึดครองของโซเวียตถือเป็นโมฆะ

ผลที่ตามมา

เหรียญที่ระลึกลีตัสเนื่องในโอกาสครบรอบหนึ่งทศวรรษของการประกาศเอกราช

แม้รัฐบัญญัติจัดตั้งรัฐลิทัวเนียขึ้นใหม่จะถือเป็นแบบอย่างและแรงบันดาลใจให้แก่สาธารณรัฐโซเวียตแห่งอื่น ๆ แต่ประเด็นปัญญาเกี่ยวกับการประกาศเอกราชก็ไม่ได้รับการคลี่คลายลงในทันที ส่วนการยอมรับจากประเทศอื่น ๆ ก็ยังไม่เป็นที่แน่นอน

มิฮาอิล กอร์บาชอฟ กล่าวว่ารัฐบัญญัติดังกล่าวไม่ชอบด้วยกฎหมาย สหภาพโซเวียตเองก็เรียกร้องให้มีการเพิกถอนกฎหมายดังกล่าวและเริ่มมาตรการคว่ำบาตรลิทัวเนีย เช่น การปิดกั้นทางเศรษฐกิจ นอกจากนี้ในวันที่ 13 มกราคม ค.ศ. 1991 กองกำลังของโซเวียตได้เข้าโจมตีอาคารรัฐสภาในกรุงวิลนีอุสและหอแพร่ภาพสัญญาณโทรทัศน์ของวิลนีอุสด้วย พลเรือนชาวลิทัวเนียผู้ไม่มีอาวุธจึงเข้าเผชิญหน้ากับทหารโซเวียต ส่งผลให้มีผู้เสียชีวิต 14 คน และอีก 700 กว่าคนได้รับบาดเจ็บ ภายหลังได้มีการขนานนามเหตุการณ์นี้ว่า

ในวันที่ 31 พฤษภาคม ค.ศ. 1990 สภาสูงสุดแห่งสาธารณรัฐสังคมนิยมโซเวียตมอลเดเวียลงมติยอมรับการจัดตั้งรัฐลิทัวเนียขึ้นใหม่ให้เป็นเอกราช จึงเป็นรัฐสภาประเทศแรกในโลกที่ยอมรับเอกราชของลิทัวเนียอย่างเป็นทางการ แม้มอลเดเวียจะยังคงเป็นส่วนหนึ่งของสหภาพโซเวียตก็ตาม

ไอซ์แลนด์เป็นประเทศนอกสหภาพโซเวียตประเทศแรกที่ยอมรับเอกราชของลิทัวเนียในวันที่ 11 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1991 ตามมาด้วยเดนมาร์ก สโลวีเนีย โครเอเชีย และลัตเวีย ต่อมาหลังความพยายามรัฐประหารที่ล้มเหลวในเดือนสิงหาคม เอกราชของลิทัวเนียก็ถูกยอมรับโดยสหรัฐอเมริกาในวันที่ 2 กันยายน ซึ่งประธานาธิบดีจอร์จ เอช. ดับเบิลยู. บุช ประกาศว่าหากโซเวียตรัสเซียใช้กำลังเข้าโจมตีลิทัวเนียสหรัฐอเมริกาก็จะตอบโต้ในแบบเดียวกัน จนกระทั่งวันที่ 6 กันยายน ค.ศ. 1991 สหภาพโซเวียตจึงยอมรับเอกราชของลิทัวเนียในที่สุด ลิทัวเนียจึงได้รับการยอมรับจากนานาชาติอย่างรวดเร็ว เช่น จีน อินเดีย และเบลารุส เป็นต้น ในท้ายที่สุดในวันที่ 17 กันยายน ค.ศ. 1991 ลิทัวเนียก็ได้เข้าเป็นสมาชิกของสหประชาชาติเช่นเดียวกับเอสโตเนียและลัตเวีย

การยอมรับจากนานาชาติ

ที่	วันที่	ประเทศ	ที่	วันที่	ประเทศ
เส้นเวลาการยอมรับการจัดตั้งรัฐลิทัวเนียขึ้นใหม่ของนานาชาติ
1	31 พฤษภาคม ค.ศ. 1990	มอลเดเวีย	58	6 กันยายน ค.ศ. 1991	สิงคโปร์
2	11 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1991	ไอซ์แลนด์	59	6 กันยายน ค.ศ. 1991	อียิปต์
3	28 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1991	เดนมาร์ก	60	6 กันยายน ค.ศ. 1991	สหภาพโซเวียต
4	16 พฤษภาคม ค.ศ. 1991	สโลวีเนีย	61	7 กันยายน ค.ศ. 1991	อัฟกานิสถาน
5	27 กรกฎาคม ค.ศ. 1991	โซเวียตรัสเซีย	62	7 กันยายน ค.ศ. 1991	จีน
6	3 สิงหาคม ค.ศ. 1991	โครเอเชีย	63	7 กันยายน ค.ศ. 1991	เกาหลีเหนือ
7	23 สิงหาคม ค.ศ. 1991	ลัตเวีย	64	7 กันยายน ค.ศ. 1991	เปรู
8	24 สิงหาคม ค.ศ. 1991	นอร์เวย์	65	7 กันยายน ค.ศ. 1991	เซเนกัล
9	24 สิงหาคม ค.ศ. 1991	ฮังการี	66	7 กันยายน ค.ศ. 1991	บังกลาเทศ
10	25 สิงหาคม ค.ศ. 1991	อาร์เจนตินา	67	8 กันยายน ค.ศ. 1991	ปากีสถาน
11	25 สิงหาคม ค.ศ. 1991	ฝรั่งเศส	68	9 กันยายน ค.ศ. 1991	โบลิเวีย
12	26 สิงหาคม ค.ศ. 1991	บัลแกเรีย	69	9 กันยายน ค.ศ. 1991	โบลิเวีย
13	26 สิงหาคม ค.ศ. 1991	อิตาลี	70	9 กันยายน ค.ศ. 1991	อินเดีย
14	26 สิงหาคม ค.ศ. 1991	แคนาดา	71	9 กันยายน ค.ศ. 1991	คิวบา
15	26 สิงหาคม ค.ศ. 1991	โปแลนด์	72	9 กันยายน ค.ศ. 1991	ซีเรีย
16	26 สิงหาคม ค.ศ. 1991	มอลตา	73	9 กันยายน ค.ศ. 1991	ไทย
17	26 สิงหาคม ค.ศ. 1991	โปรตุเกส	74	9 กันยายน ค.ศ. 1991	เวียดนาม
18	26 สิงหาคม ค.ศ. 1991	โรมาเนีย	75	9 กันยายน ค.ศ. 1991	กาบูเวร์ดี
19	26 สิงหาคม ค.ศ. 1991	ซานมารีโน	76	10 กันยายน ค.ศ. 1991	กาบูเวร์ดี
20	26 สิงหาคม ค.ศ. 1991	ยูเครน	77	10 กันยายน ค.ศ. 1991	อาเซอร์ไบจาน
21	27 สิงหาคม ค.ศ. 1991	แอลเบเนีย	78	10 กันยายน ค.ศ. 1991	อิหร่าน
22	27 สิงหาคม ค.ศ. 1991	ออสเตรเลีย	79	10 กันยายน ค.ศ. 1991	เนปาล
23	27 สิงหาคม ค.ศ. 1991	เบลเยียม	80	11 กันยายน ค.ศ. 1991	มาดากัสการ์
24	27 สิงหาคม ค.ศ. 1991	สหราชอาณาจักร	81	12 กันยายน ค.ศ. 1991	อาร์มีเนีย
25	27 สิงหาคม ค.ศ. 1991	จอร์เจีย	82	12 กันยายน ค.ศ. 1991	ไซปรัส
26	27 สิงหาคม ค.ศ. 1991	สเปน	83	13 กันยายน ค.ศ. 1991	เยเมน
27	27 สิงหาคม ค.ศ. 1991	ลักเซมเบิร์ก	84	15 กันยายน ค.ศ. 1991	บาห์เรน
28	27 สิงหาคม ค.ศ. 1991	สวีเดน	85	15 กันยายน ค.ศ. 1991	จอร์แดน
29	27 สิงหาคม ค.ศ. 1991	เยอรมนี	86	15 กันยายน ค.ศ. 1991	คูเวต
30	27 สิงหาคม ค.ศ. 1991	ไอร์แลนด์	87	15 กันยายน ค.ศ. 1991	ฟิลิปปินส์
31	27 สิงหาคม ค.ศ. 1991	เอสโตเนีย	88	16 กันยายน ค.ศ. 1991	ซาอุดีอาระเบีย
32	28 สิงหาคม ค.ศ. 1991	ออสเตรีย	89	17 กันยายน ค.ศ. 1991	อินโดนีเซีย
33	28 สิงหาคม ค.ศ. 1991	ชิลี	90	19 กันยายน ค.ศ. 1991	สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์
34	28 สิงหาคม ค.ศ. 1991	นิวซีแลนด์	91	20 กันยายน ค.ศ. 1991	ลาว
35	28 สิงหาคม ค.ศ. 1991	แอฟริกาใต้	92	24 กันยายน ค.ศ. 1991	เติร์กเมนิสถาน
36	28 สิงหาคม ค.ศ. 1991	ฟินแลนด์	93	25 กันยายน ค.ศ. 1991	ปานามา
37	28 สิงหาคม ค.ศ. 1991	สวิตเซอร์แลนด์	94	30 กันยายน ค.ศ. 1991	อุซเบกิสถาน
38	28 สิงหาคม ค.ศ. 1991	อุรุกวัย	95	30 กันยายน ค.ศ. 1991	นามิเบีย
39	29 สิงหาคม ค.ศ. 1991	เชโกสโลวาเกีย	96	2 พฤศจิกายน ค.ศ. 1991	ศรีลังกา
40	29 สิงหาคม ค.ศ. 1991	มองโกเลีย	97	23 ธันวาคม ค.ศ. 1991	กานา
41	30 สิงหาคม ค.ศ. 1991	นครรัฐวาติกัน	98	23 ธันวาคม ค.ศ. 1991	คาซัคสถาน
42	30 สิงหาคม ค.ศ. 1991	คีร์กีซสถาน	99	24 ธันวาคม ค.ศ. 1991	โมซัมบิก
43	2 กันยายน ค.ศ. 1991	เอกวาดอร์	100	25 ธันวาคม ค.ศ. 1991	ทาจิกิสถาน
44	2 กันยายน ค.ศ. 1991	เนเธอร์แลนด์	101	27 ธันวาคม ค.ศ. 1991	แอลจีเรีย
45	2 กันยายน ค.ศ. 1991	สหรัฐ	102	27 ธันวาคม ค.ศ. 1991	เบลารุส
46	3 กันยายน ค.ศ. 1991	กรีซ	103	30 ธันวาคม ค.ศ. 1991	เลบานอน
47	3 กันยายน ค.ศ. 1991	ลิเบีย	104	2 มกราคม ค.ศ. 1991	อิรัก
48	3 กันยายน ค.ศ. 1991	นิการากัว	105	6 มกราคม ค.ศ. 1991	บุรุนดี
49	3 กันยายน ค.ศ. 1991	ตุรกี	106	16 มกราคม ค.ศ. 1991	บูร์กินาฟาโซ
50	4 กันยายน ค.ศ. 1991	บราซิล	107	25 มกราคม ค.ศ. 1991	มาลี
51	4 กันยายน ค.ศ. 1991	อิสราเอล	108	31 มกราคม ค.ศ. 1991	เบนิน
52	4 กันยายน ค.ศ. 1991	ตูนิเซีย	109	21 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 1991	คอสตาริกา
53	5 กันยายน ค.ศ. 1991	เกาหลีใต้	110	17 มีนาคม ค.ศ. 1991	ซิมบับเว
54	5 กันยายน ค.ศ. 1991	เม็กซิโก	111	25 กันยายน ค.ศ. 1992	เอลซัลวาดอร์
55	6 กันยายน ค.ศ. 1991	กินี	112	6 พฤศจิกายน ค.ศ. 1992	บอสเนียและเฮอร์เซโกวีนา
56	6 กันยายน ค.ศ. 1991	ญี่ปุ่น	113	10 พฤศจิกายน ค.ศ. 1992	ไนจีเรีย
57	6 กันยายน ค.ศ. 1991	โคลอมเบีย	114	12 มกราคม ค.ศ. 1993	ชาด

อ้างอิง

. Lietuvos Respublikos Seimas. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2003-07-01. สืบค้นเมื่อ 2016-07-18.
. Lietuvos Respublikos Seimas. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2003-07-01. สืบค้นเมื่อ 2016-07-18.
"Supreme Council - Reconstituent Seimas 1990 - 1992". Lietuvos Respublikos Seimas.
. January 29, 2010. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-04-02. สืบค้นเมื่อ April 1, 2015.
"Core document forming part of the reports of states parties : Lithuania". United Nations. 1 October 1998. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2008-03-15. สืบค้นเมื่อ February 20, 2008.
"Atkurtos Lietuvos nepriklausomos valstybės pripažinimo chronologija". สืบค้นเมื่อ April 7, 2015.

หนังสือเพิ่มเติม

The Oxford Companion to Politics of the World (p. 69, 70), Joel Krieger (editor), Oxford University, 1993.
Background Notes on Countries of the World 2003; September 2003, Lithuania, (p. 12)
The Baltic Revolution; Estonia, Latvia, Lithuania and The Path to Independence, Anatol Lieven, 1993.
Collapse of an Empire, Lessons for Modern Russia (pp. 175, 214, 217-219), Yegor Gaidar, , 2007.
Why did the Soviet Union collapse, Understanding Historical Change, (p. 152-155), Robert Strayer, M.E.Sharpe, 1998.
Ilgūnas, Gediminas. . Lietuvos Respublikos Seimas. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-06-22. สืบค้นเมื่อ 2016-10-01.

[1] . Lietuvos Respublikos Seimas. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2003-07-01. สืบค้นเมื่อ 2016-07-18.

[2] . Lietuvos Respublikos Seimas. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2003-07-01. สืบค้นเมื่อ 2016-07-18.

[3] "Supreme Council - Reconstituent Seimas 1990 - 1992". Lietuvos Respublikos Seimas.

[4] . January 29, 2010. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2015-04-02. สืบค้นเมื่อ April 1, 2015.

[5] "Core document forming part of the reports of states parties : Lithuania". United Nations. 1 October 1998. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2008-03-15. สืบค้นเมื่อ February 20, 2008.

[6] "Atkurtos Lietuvos nepriklausomos valstybės pripažinimo chronologija". สืบค้นเมื่อ April 7, 2015.