เสาวรสเสาวรสส ม วงจากออสเตรเล ยท งผลและผ าตามขวางการจำแนกช นทางว ทยาศาสตร อาณาจ กร Plantaeไม ได จ ดลำด บ Angiospermsไม ไ

เสาวรส

เสาวรสสีม่วงจากออสเตรเลียทั้งผลและผ่าตามขวาง
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
ไม่ได้จัดลำดับ:	Angiosperms
ไม่ได้จัดลำดับ:	Eudicots
ไม่ได้จัดลำดับ:	Rosids
อันดับ:	Malpighiales
วงศ์:	Passifloraceae
สกุล:	Passiflora
สปีชีส์:	P. edulis
ชื่อทวินาม
*Passiflora edulis* , 1818

เสาวรส, กะทกรกฝรั่ง, กะทกรกสีดา หรือ กะทกรกยักษ์ (ชื่อวิทยาศาสตร์: Passiflora edulis, อังกฤษ: Passionfruit, สเปน: Maracujá) เป็นไม้เถาเลื้อย ถิ่นกำเนิดอยู่ในทวีปอเมริกาใต้ บริเวณประเทศบราซิล ปารากวัย อาร์เจนตินา ผลเป็นรูปกลม ผลอ่อนสีเขียว เมื่อสุกมีหลายสีแล้วแต่พันธุ์ ทั้งสีม่วง เหลือง ส้ม ชั้นในสุดของเปลือกเป็นเยื่อสีขาวที่เรียกรก ภายในมีเมล็ดสีดำจำนวนมาก อยู่ในเยื่อหุ้มเมล็ดเป็นถุง กลิ่นคล้ายฝรั่งสุก รสเปรี้ยวจัด บางพันธุ์มีรสอมหวาน

การผสมเกสร

การผสมเกสรนั้นจะใช้แมลงภู่เพื่อการผสมเกสรในเชิงการค้าในฟิลิปปินส์ อินโดนีเซีย และ มาเลเซีย และส่วนอื่น ๆ ของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ นอกจากนี้ยังค้นพบว่าดอกเสาวรสบานสัมพันธ์กันกับช่วงที่แมลงภู่กำลังแพร่กระจายจำนวนประชากร แสดงให้เห็นว่าสิ่งมีชีวิตทั้งสองชนิดนี้วิวัฒนาการมาอย่างสัมพันธ์กัน

การกระจายพันธุ์

มีการปลูกเสาวรสทางการค้าในหลายประเทศ เช่น อินเดีย ศรีลังกา นิวซีแลนด์ ประเทศแถบทะเลแคริบเบียน บราซิล โคลอมเบีย โบลิเวีย เอกวาดอร์ อินโดนีเซีย เปรู เปอร์โตริโก สาธารณรัฐโดมินิกัน สหรัฐอเมริกา อาร์เจนตินา ออสเตรเลีย แอฟริกาตะวันออก เม็กซิโก อิสราเอล คอสตาริกา แอฟริกาใต้และโปรตุเกส

ในประเทศไทยมีเสาวรสที่ปลูกทั่วไป 3 พันธุ์คือ พันธุ์สีม่วง เมื่อสุกเปลือกสีม่วง เนื้อในสีเหลือง รสอมหวานมากกว่าพันธุ์อื่น ๆ แต่ไม่ค่อยต้านทานโรคในเขตร้อน พันธุ์สีเหลืองหรือเสาวรสสีทอง ผลแก่สีเหลือง รสเปรี้ยวมาก นิยมปลูกในเขตร้อน พันธุ์ผสม เมื่อสุกเป็นสีม่วงอมแดง รสเปรี้ยวจัด กลิ่นแรง สามารถปักชำและเสียบยอดได้

การใช้ประโยชน์

ผลสุกของเสาวรสนำมาทำน้ำผลไม้และไวน์ หรือเติมลงในน้ำผลไม้ชนิดอื่นเพื่อเพิ่มกลิ่น

ในทวีปอเมริกาใต้รับประทานเปลือกของเสาวรสสุก หรือนำไปปั่นรวมกับน้ำตาลและน้ำเสาวรสเป็นเครื่องดื่มที่เรียก Refresco นำเนื้อเสาวรสไปทำขนมได้หลายชนิดทั้งเค้ก ไอศกรีม แยม เยลลี ยอดเสาวรสนำไปแกงหรือกินกับน้ำพริกเมล็ดนำไปสกัดน้ำมันพืช ทำเนยเทียม เปลือกนำไปสกัดสารเพกทินหรือนำมาตากแห้งเป็นอาหารสัตว์ เปลือกเสาวรสที่อ่อนบางพันธุ์มีสารประกอบไซยาไนต์เล็กน้อยโดยเฉพาะผลสีม่วง แต่เมื่อนำเปลือกมาทำแยมด้วยความร้อนสูง สารประกอบไซยาไนต์จะหายไป

การใช้ประโยชน์ในประเทศต่าง ๆ มีดังนี้

บราซิล มูสเสาวรสเป็นของหวานที่พบได้ทั่วไป เมล็ดเสาวรสนิยมใช้แต่งหน้าเค้ก ในการปรุงCaipirinha นิยมใช้เสาวรสแทนมะนาว
โคลอมเบีย เป็นผลไม้ที่สำคัญในการทำน้ำผลไม้และขนม เรียกเสาวรสว่า "Maracuyá"
สาธารณรัฐโดมินิกันเรียกเสาวรสว่า chinola ใช้ทำน้ำผลไม้และใช้แต่งรสไซรับ กินเป็นผลไม้สดกับน้ำตาล
ฮาวาย ทั้งเสาวรสสีม่วงและสีเหลืองใช้กินเป็นผลไม้ น้ำเชื่อมรสเสาวรสใช้แต่งหน้าน้ำแข็ง ไอศกรีม และใช้เป็นส่วนผสมในเค้ก คุกกี้ แยม เยลลี่ เนย
อินโดนีเซีย มีเสาวรสสองชนิด คือชนิดสีขาวกับสีเหลือง สีขาวกินเป็นผลไม้ สีเหลืองใช้ทำน้ำผลไม้ และเคียวกับน้ำตาลเป็นไซรับ
นิวซีแลนด์ และ ออสเตรเลีย นิยมกินผลสดเป็นอาหารเช้าในช่วงฤดูร้อน เช่นทำฟรุตสลัด เสาวรสใช้ทำขนมหลายอย่าง เช่นแต่งหน้าเค้ก pavlova ไอศกรีม ใช้แต่งรสชีสเค้ก และมีน้ำอัดลมรสเสาวรสในออสเตรเลีย
ปารากวัย ใช้ทำน้ำผลไม้ ใช้ผสมในเค้กมูส ชีสเค้ก ใช้แต่งรสโยเกิร์ตและคอกเทล
เม็กซิโก ใช้ทำน้ำผลไม้หรือรับประทานผลกับพริกป่นและน้ำเลมอน
เปอร์โตริโก เรียกเสาวรสว่า "Parcha" นิยมใช้เป็นยาลดความดัน ใช้ทำน้ำผลไม้ ไอศกรีมหรือเพสตรี
เปรูใช้เสาวรสทำขนมหลายชนิดรวมทั้ง ใช้ทำน้ำผลไม้ ผสมใน ceviche และคอกเทล
ฟิลิปปินส์รับประทานเป็นผลไม้ มีขายทั่วไปแต่ไม่เป็นที่นิยมมาก
แอฟริกาใต้ เสาวรสรู้จักกันในชื่อ Granadilla ใช้แต่งรสโยเกิร์ต น้ำอัดลม กินเป็นผลไม้หรือใช้แต่งหน้าเค้ก
ศรีลังกา นิยมดื่มน้ำเสาวรสเป็นน้ำผลไม้
สหรัฐอเมริกา ใช้ผสมในน้ำผลไม้ผสม
เวียดนาม รับประทานเสาวรสปั่นกับน้ำผึ้งและน้ำแข็ง
ไทย นิยมรับประทานสด หรือแปรรูปเป็นน้ำผลไม้

สารอาหาร

เสาวรสดิบ ผลสีม่วง
คุณค่าทางโภชนาการต่อ 100 กรัม (3.5 ออนซ์)
พลังงาน	406 กิโลจูล (97 กิโลแคลอรี)

คาร์โบไฮเดรต	23.38 g
น้ำตาล	11.20 g
ใยอาหาร	10.4 g


ไขมัน	0.70 g


โปรตีน	2.20 g


วิตามิน
วิตามินเอ	(8%) 64 μg
ไรโบเฟลวิน (บี2)	(11%) 0.130 มก.
ไนอาซิน (บี3)	(10%) 1.500 มก.
โฟเลต (บี9)	(4%) 14 μg
วิตามินซี	(36%) 30.0 มก.


แร่ธาตุ
แคลเซียม	(1%) 12 มก.
เหล็ก	(12%) 1.60 มก.
แมกนีเซียม	(8%) 29 มก.
ฟอสฟอรัส	(10%) 68 มก.
โพแทสเซียม	(7%) 348 มก.
สังกะสี	(1%) 0.10 มก.

Nutrient values and weights are for edible portion.
หน่วย μg = ไมโครกรัม • mg = มิลลิกรัม IU = หน่วยสากล
ประมาณร้อยละคร่าว ๆ โดยใช้การแนะนำของสหรัฐสำหรับผู้ใหญ่ แหล่งที่มา: USDA FoodData Central

ผลเสาวรสสุกมีบีตา-แคโรทีน โพแทสเซียมและใยอาหารสูง น้ำเสาวรสมีวิตามินซีมากและเหมาะสำหรับผู้ที่มีความดันโลหิตสูง ผลสีเหลืองใช้ในอุตสาหกรรมน้ำผลไม้ ส่วนผลสีม่วงนิยมบริโภคสด เสาวรสมี ในชั้น

ภาพของเสาวรส

เสาวรส 3 สปีชีส์
เสาวรสสีม่วง
ผลเสาวรสม่วงผ่าตามขวาง
เสาวรสสีเหลืองที่เก็บเกี่ยวแล้ว (P.flavicarpa)
เสาวรสสีม่วงที่เก็บเกี่ยวแล้ว
ขนาดที่ต่างกันของเสาวรสสีเหลืองและสีม่วง
ผลเสาวรสที่ยังติดอยู่กับเถา
ดอกของ Passiflora flavicarpa

อ้างอิง

. Exotic Fruit for Health. 25 August 2011. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-12-27. สืบค้นเมื่อ 18 September 2011.
Mardan, M., Yatim, Ismail, M. and Raji Khalid, Mohd. (1991). “Nesting Biology and Foraging Activity of Carpenter Bee on Passion Fruit”. Acta Hort. (ISHS) 288: 127-132 [1].
. Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2007-06-25. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-06-06. สืบค้นเมื่อ 2010-01-07.
Chassagne, David; Crouzet, Jean C.; Bayonove, Claude L.; Baumes, Raymond L. (18 December 1996). "Identification and Quantification of Passion Fruit Cyanogenic Glycosides". Journal of Agricultural and Food Chemistry. American Chemical Society. 44 (12): 3817. doi:10.1021/jf960381t. {{}}: ไม่รู้จักพารามิเตอร์ |unused_data= ถูกละเว้น ((help))
"Make Choosing Good Food for High Blood Pressure an Easy and Exciting Experience". highbloodpressureinfo.org. Site Build It!. สืบค้นเมื่อ 2010-08-13.
. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-03-20. สืบค้นเมื่อ 2011-12-30.
. organicfood.com. WSPA. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-05-31. สืบค้นเมื่อ 2008-08-25.
Evangelia Mourvaki, Stefania Gizzi, Ruggero Rossi, Stefano Rufini, "Passionflower Fruit—A "New" Source of Lycopene?", Journal of Medicinal Food. Spring 2005: 104-106.

นิดดา หงส์วิวัฒน์ และทวีทอง หงส์วิวัฒน์. ผลไม้ 111 ชนิด: คุณค่าอาหารและการกิน. กทม. แสงแดด. 2550

แหล่งข้อมูลอื่น

Purdue.edu, Fruits of Warm Climates: Passionfruit
Saowaros.com, Thai Passion fruit
CRFG.org 2020-07-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, California Rare Fruit Growers: Passion Fruit Fruit Facts
Passiflora.org, Passiflora Society International
DaleysFruit.com.au, Australian Passionfruit Varieties
Phytochemicals.info, phytochemicals in Passion Fruit
Passionflow.co.uk, Passiflora Online

[1] . Exotic Fruit for Health. 25 August 2011. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-12-27. สืบค้นเมื่อ 18 September 2011.

[Mardan-2] Mardan, M., Yatim, Ismail, M. and Raji Khalid, Mohd. (1991). “Nesting Biology and Foraging Activity of Carpenter Bee on Passion Fruit”. Acta Hort. (ISHS) 288: 127-132 [1].

[GRIN-3] . Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. 2007-06-25. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-06-06. สืบค้นเมื่อ 2010-01-07.

[4] Chassagne, David; Crouzet, Jean C.; Bayonove, Claude L.; Baumes, Raymond L. (18 December 1996). "Identification and Quantification of Passion Fruit Cyanogenic Glycosides". Journal of Agricultural and Food Chemistry. American Chemical Society. 44 (12): 3817. doi:10.1021/jf960381t. {{}}: ไม่รู้จักพารามิเตอร์ |unused_data= ถูกละเว้น ((help))

[5] "Make Choosing Good Food for High Blood Pressure an Easy and Exciting Experience". highbloodpressureinfo.org. Site Build It!. สืบค้นเมื่อ 2010-08-13.

[6] . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-03-20. สืบค้นเมื่อ 2011-12-30.

[7] . organicfood.com. WSPA. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2010-05-31. สืบค้นเมื่อ 2008-08-25.

[8] Evangelia Mourvaki, Stefania Gizzi, Ruggero Rossi, Stefano Rufini, "Passionflower Fruit—A "New" Source of Lycopene?", Journal of Medicinal Food. Spring 2005: 104-106.